Από την εκδήλωση της Ομάδας πρωτοβουλίας Επιστημόνων και των εκδόσεων ΑΡΜΟΣ για τα Θρησκευτικά

πηγή: Ζωηφόρος

Σημαντικότατες παρεμβάσεις για το μάθημα των Θρησκευτικών

Το μάθημα των Θρησκευτικών

Από την εκδήλωση
της Ομάδας πρωτοβουλίας Επιστημόνων
και των εκδόσεων ΑΡΜΟΣ
του Θ. Κουρταλίδη

Από την εφημερίδα «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ», αριθμός φύλλου 798(1111, )Πέμπτη 14 Μαΐου 2009

Πραγματοποιήθηκε την 7η Μαΐου 2009 στη Στοά του βιβλίου μια πολύ αξιόλογη εκδήλωση με θέμα -Το μάθημα των θρησκευτικών και εισηγητές εξαίρετους επιστήμονες, καθηγητές Πανεπιστημίου και συγγραφείς, οι όποιοι μάλιστα δεν ήταν της ειδικότητας των θεολόγων.
Τη διοργάνωση της εκδηλώσεως, πού παρηκολούθησε πλήθος κόσμου, εκπρόσωπος της Εκκλησίας και αρχιερείς, είχαν η Ομάδα Πρωτοβουλίας Επιστημόνων για το μάθημα των θρησκευτικών και οι εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, ενώ το συντονισμό των εισηγητών είχε ο ομότιμος καθηγητής της Νομικής των Πανεπιστημίων Θράκης και Στρασβούργου Νικήτας Αλιπράντης. ειδικός σε θέματα Εργατικού Δικαίου και πραγματογνώμων στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Νομικές διευκρινήσεις και προτάσεις για το μάθημα

Στην εισαγωγική του ομιλία ο καθηγητής Ν. Αλιπράντης έδωσε ορισμένες πληροφορίες για τις νομικές απόψεις πού εκφράζονται στην Ευρώπη σχετικά με τη διδασκαλία των θρησκευτικών και το δικαίωμα των πολιτών να τη δεχθούν ή όχι. Δέχθηκε κατ' αρχήν, ότι το μάθημα είναι γνωστικό, όπως και τα αλλά μαθήματα, ώστε να επιβάλλεται η υποχρεωτικότητα του. Αναφερόμενος στο δικαίωμα των γονέων να ζητούν, ενδεχομένως, απαλλαγή από το μάθημα, υποστήριξε ότι είναι αναγκαία ειδική εθνική ρύθμιση, που να εκφράζει αφ' ενός το σεβασμό της βούλησης τους (των πεποιθήσεων τους) σε σχέση με την αγωγή του παιδιού και αφ' ετέρου των δικαιωμάτων του παιδιού, ως ανθρώπου πού δεν πρέπει αυθαίρετα να στερηθεί βασικής σημασίας αγαθά για τη ζωή του, όπως είναι η ακώλυτη κοινωνική και πολιτιστική συμμετοχή του στην πολιτιστική κοινότητα και ειδικά τη χριστιανική παιδεία και παράδοση.
Άσκησε κριτική στις ενέργειες του ΥΠΕΠΘ, του Συνηγόρου του Πολίτη και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, πού οι κρίσεις του περιέχουν και αμφισβητήσιμες πολιτικές σκοπιμότητες. Τόνισε εξ αλλού ότι η θρησκευτική ελευθερία του πολίτη-γονέα κατοχυρώνει κατά πρώτον την αδέσμευτη έκφραση των πεποιθήσεων του (θετικά), ενώ το δικαίωμα αποσιώπησης τους (αρνητικά) θα πρέπει να στηρίζεται σε βάσιμους λόγους πού εξασφαλίζουν προσωπικό συμφέρον.
Ο εισηγητής υποστήριξε ακόμη ότι η «ουδέτερη» θρησκειολογική ενημέρωση, πού όπως λένε κάποιοι «δεν καλλιεργεί τη μισαλλοδοξία», στους μικρούς μαθητές προκαλεί σύγχυση, όπως αποκαλύπτει η παιδαγωγική προσέγγιση του θέματος. Αφετηρία της θρησκευτικής διδασκαλίας από παλιά είναι μια συγκεκριμένη θρησκεία (της Κοινότητας), για να μπορεί ο μαθητής έπειτα να κατανοήσει και άλλες θρησκείες και να πάρει ωριμότερες προσωπικές αποφάσεις. Ούτε, όπως είπε, ο θρησκειολογικός χαρακτήρας του μαθήματος εξασφαλίζει την υποχρεωτικότητα του.
Τέλος, ο καθηγητής Ν. Αλιπράντης πρότεινε το μάθημα των θρησκευτικών να ονομαστεί «Μάθημα Ορθοδόξου Χριστιανικού Πολιτισμού», χωρίς εξωραϊσμούς και συγκαλύψεις. Ένα τέτοιο μάθημα όμως δεν θα έχει σχέση με το ιδεολόγημα του «Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού». Ένα μάθημα ορθόδοξου χριστιανικού πολιτισμού θα είναι υποχρεωτικό και ενδιαφέρει κάθε Ευρωπαίο πολίτη και όχι μόνο.

Άσκηση αυτοσυνειδησίας και κατανόησης του πολιτισμού μας

Στη συνέχεια, ο Ν. Ζίας, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου για τη Βυζαντινή Τέχνη, αφού εξέφρασε επιφυλάξεις για την προτεινόμενη νέα ονομασία του μαθήματος, δέχτηκε ότι το μάθημα των θρησκευτικών έχει βέβαια γνωστικό χαρακτήρα, αλλά ανταποκρίνεται και σε άλλες βαθύτερες ανάγκες του νέου ανθρώπου, γιατί απαντά π.χ, σε υπαρξιακά του ερωτήματα Προηγείται η θρηοκευτική αγωγή και, όπως τόνισε άλλοτε και ο Ε. Παπανούτσος, «έπειτα γινόμαστε μόνοι μας ό,τι γινόμαστε».
Έξαλλου, το μάθημα παρέχει γνώσεις, σε σχέση με τη ζωή των Ελλήνων, για τις συνήθειες και τους τρόπους που βιώνουν τον ετήσιο κύκλο εορτών και δρωμένων της ορθόδοξης χριστιανικής ζωής. Χωρίς τη διδασκαλία των θρησκευτικών αγνοούμε όσα γίνονται γύρω μας, αποκοπτόμαστε από τις ρίζες μας, γινόμαστε μια ομοιογενής μάζα μέσα στην παγκοσμιοποίηση.
Δεν πρέπει να στερήσουμε το παιδί από τη γνώση της πίστης, της ιστορίας, της τέχνης, των έργων των εκφραστών της ορθόδοξης μαρτυρίας. Όλα αυτά θα το βοηθήσουν να κατανοήσει και να ερμηνεύσει καλύτερα την τέχνη και τον πολιτισμό μας από το Βυζάντιο ως σήμερα. Για τους Έλληνες το μάθημα των θρησκευτικών γίνεται οδός αυτοσυνειδησίας και για τους ξένους τρόπος κατανόησης του πολιτισμού μας, των κατοίκων της Ελλάδας.

Μάθημα της εξέλιξης της ταυτότητας των Ελλήνων

Ο Κ. Ζουράρις, πολιτειολόγος, με το γνωστό του ύφος, αναφέρθηκε διαχρονικά στη σχέση των Ελλήνων (και όχι μόνον) με το θρησκευτικό βίωμα και το «ιερόν», πού αποτελούσε πυρήνα ακόμη και της πιο θαυμαστής Δημοκρατίας των αρχαίων Ελλήνων, της αθηναϊκής. Είπε χαρακτηριστικά ότι κάποιοι ευρωλιγούρηδες ή ανιστόρητοι και ανίδεοι, δήθεν προοδευτικοί, θα μας απαγορεύσουν και το ρήμα «ενθουσιάζομαι» (έν+θεός). Υπενθύμισε την ποίηση και τα λόγια του Ελύτη: «Μνήμη του λαού μου, σε λένε Πίνδο, σε λένε Άθω», πού παραπέμπουν στον Ακάθιστο Ύμνο και τον χριστιανικό βυζαντινό πολιτισμό.
Αφού αναφέρθηκε στη στάση της Γαλλικής (λαϊκής) πολιτείας έναντι του μαθήματος των θρησκευτικών και στο σεβασμό των Γάλλων έναντι του θρησκευτικού εορτολογίου, χαρακτήρισε το μάθημα των θρησκευτικών ως «Μάθημα της αργόσυρτης εξέλιξης της ταυτότητας των Ελλήνων».
Από τον Ηρόδοτο (βλ. «Ήθεα Ομότροπα») μέχρι σήμερα η πολιτική κοινότητα ενδιαφέρεται έντονα για μια κοινότητα ηθών, εθίμων και πίστεων, πού συγκροτούν και συγκρατούν την ενότητα ενός λαού. Όμως σήμερα, όπως είπε, Αμερικανοί και ΝΑΤΟ θέλουν να μας διαλύσουν ως έθνος και πολιτιστική οντότητα και στρέφονται κατά της Ορθοδοξίας. Τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και η Ε.Ε., πού δεν δέχτηκε μνεία του Χριστιανισμού στη Συνταγματική της Συνθήκη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, κατέληξε, ότι οι Δυτικοί, πού το 1204 άλωσαν και κατέστρεψαν την Κωνσταντινούπολη, οι ίδιοι ακριβώς και σήμερα επιχειρούν να βιάσουν την ελληνική πολιτική και πολιτισμική ύπαρξη μας και ανεξαρτησία.

Πολιτισμός Ορθοδοξίας, των προσώπων και της Κοινότητας

Ο Μαρίνος Καράσης, ομότιμος καθηγητής Νομικής του Παν/μίου θεσσαλονίκης και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, αναφέρθηκε σε νομικές και συνταγματικές διαστάσεις της διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών άλλα και σε χαρακτηρισμούς του περιεχομένου του.
Σχετικά με την υποχρεωτικότητα ή προαιρετικότητα του μαθήματος, είπε ότι αυτή εξαρτάται τόσο από το Σύνταγμα, όσο και από την ουσία και το χαρακτήρα του μαθήματος.
Η κατά το άρθρο 16 του Συντάγματος υποχρεωτική καλλιέργεια της «θρησκευτικής συνείδησης» νοείται κυρίως ως καλλιέργεια της «επικρατούσας» θρησκείας, δηλαδή της Ορθοδοξίας. Δεν ευσταθεί όπως είπε, η ευρεία ερμηνεία του άρθρου, που παραπέμπει σε κάθε άλλη θρησκεία.
Εξάλλου, η θρησκευτική ελευθερία άφορα το ενδιάθετο φρόνημα (θετικά ή αρνητικά) και ο σεβασμός του δεν απαγορεύει τη διδασκαλία του μαθήματος.
Η αποκλειστικά θρησκειολογική προσέγγιση και παιδεία οδηγεί στην ισοπέδωση και είναι μια ιδεολογική τάση της εποχής, πού στοχεύει στη Νέα Τάξη και την Παγκοσμιοποίηση. Κινείται έξω από το Σύνταγμα και τείνει προς ένα αγνωστικιστικό μηδενισμό.
Το μάθημα δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε αυστηρά ομολογιακό (όρος πού προέκυψε μετά την ανταρσία και ομολογία των προτεσταντών τον 16ο μ.Χ. αιώνα), γιατί δεν αναφέρεται μόνο στα δόγματα των χριστιανικών Ομολογιών.
Ο προσδιορισμός του μαθήματος ως κατηχητικού με Ιεραποστολική προοπτική στο σχολειό στενεύει το εύρος του. Εξάλλου, το μάθημα δεν είναι στενά ηθικολογικό. Η χριστιανική ηθική έχει βιωματικό και όχι ιδεολογικό χαρακτήρα.
Το μάθημα δεν είναι ούτε μόνο βιβλικό, γιατί εκτός της Βίβλου, στηρίζεται και στην ιερή παράδοση. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν είναι μόνο μάθημα της (Ορθόδοξης) Παραδόσεως.
Εάν το μάθημα το θεωρήσουμε πολιτιστικό, δεν εμποδιζόμαστε από συνταγματικές αντιρρήσεις, ενώ ο πολιτισμός άφορα όλους, έστω και αν ο πυρήνας του θα είναι το πνεύμα της Ορθοδοξίας.
Όμως το μάθημα των θρησκευτικών υπερβαίνει όλους τους αναφερόμενους χαρακτηρισμούς. Είναι μάθημα με πολύ ευρεία σημασία «πολιτιστικό» και δεν αφορά μόνο τους χριστιανούς.
Πάντως η Ορθοδοξία οδηγεί στο «εμείς», έχοντας αφετηρία την Αγία Τριάδα, πού είναι αλληλοπεριχώρηση προσώπων. Στην Κοινότητα του «εμείς» συνδυάζονται η ελευθερία και η αγάπη.
Σε ένα «Μάθημα του Ορθόδοξου Χριστιανικού πολιτισμού» θα ήταν άξονες βασικοί, η θρησκευτική πίστη, η λατρεία, η ιστορία, η τέχνη, η ηθική του ανθρώπου με έναν τρόπο πού θα αναβάθμιζε και δεν θα υποβάθμιζε το μάθημα.

Κλείδα συλλογικής συνείδησης, πολιτισμού και ελληνικής γλώσσας

Ο Σαράντος Καργάκος, στη συνέχεια, ιστορικός και συγγραφέας, με αφετηρία το «Χριστός Ανέστη» άσκησε κριτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη στρεβλή παιδεία της Πολιτείας, καθώς και στον Συνήγορο του Πολίτη, πού αποφαίνεται για τη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων, χωρίς να είναι αρμόδιος. Μόνο ο ελληνικός λαός θα μπορούσε να εκφράσει τη στάση του έναντι του μαθήματος των θρησκευτικών, με δημοψήφισμα, πού όμως οι πολιτικοί μας αποφεύγουν.
Ο εισηγητής ανέφερε και πάλι (όπως και στο βιβλίο του «Αλαλία», προ πολλών ετών) ότι επιδιώκουν διάφοροι την αποεθνικοποίηση και αποθρησκειοποίηση του λαού, περιοριζόμενοι μόνο σε ένα είδος θρησκευτικού τουρισμού και φολκλορισμού. Επιχειρούν στην Ελλάδα ένα πρώτο εγχείρημα κατάργησης των ιδιαιτεροτήτων και μας χειρίζονται ως πειραματόζωα.
Επικαλούμενος τη διδασκαλία των θρησκευτικών στα νεανικά του χρόνια είπε ότι «Χριστός χωρίς αγάπη είναι κόλαση». Έπειτα διηγήθηκε πώς από το Μαρξισμό και τον Γκράμσι στράφηκε προς το Χριστιανισμό. Αν ο Μαρξ χαρακτήρισε τη θρησκεία «ανασασμό των ανθρώπων και όπιο του λαού» (ανακούφιση ή αποκοίμιση) ο ευρωκομουνιστής Α. Γκράμσι στα Τετράδια της Φυλακής πρότεινε τα θρησκευτικά ως «το πιο αξιοσέβαστο στοιχείο της ιταλικής κουλτούρας». Έτσι αναζήτησε το Χριστιανισμό ο συγγραφέας. Για να ενισχύσει ακόμη την άποψη ότι τα θρησκευτικά στο σχολείο είναι απαραίτητα σε όλους, και τους μη Ορθοδόξους, ανέφερε την περίπτωση δυο εβραιόπουλων μαθητών του, πού αυτόβουλα συμμετείχαν πλήρως στο μάθημα των θρησκευτικών, ενώ ο πατέρας τους με εξαιρετική επιχειρηματολογία εκμυστηρευόταν στον ίδιο ότι τα παιδιά του θα κατανοούσαν έτσι τον πολιτισμό των Ελλήνων και την ιστορία τους, θα ζούσαν σε μια κοινωνία ως ισότιμοι πολίτες και όχι ως «αποσυνάγωγοι».
Ο Σ. Καργάκος εξήρε την κοινωνική διάσταση των θρησκευτικών και αναφέρθηκε στον κυβερνήτη Καποδίστρια, ο όποιος έθεσε τις βάσεις της θρησκευτικής Ορθόδοξης Διδασκαλίας στην Εκπαίδευση, πού στήριζε την ιδιαιτερότητα των Ελλήνων.
Ο εισηγητής τέλος, ως ιστορικός και φιλόλογος, θεώρησε τα θρησκευτικά ως αναντικατάστατο δρόμο για την επαφή της νέας γενιάς με τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και τα γονιμότερα κείμενα της ελληνικής γλώσσας, του κορυφαίου φορέα του πολιτισμού μας.
[Λόγω ελλείψεως χώρου δεν αναφερόμαστε στις πολύ αξιόλογες εισηγήσεις των ομότιμων καθηγητών Πανεπιστημίου Ιωάννου Μαρκαντώνη, (Παιδαγωγικής) Σταύρου Μπαλογιάννη (Νευρολογίας), Μαίρης Σπυροπούλου (Ιατρικής), Παύλου Τούτουζα (Ιατρικής), Ιωάννη Χαϊνη (Μαθηματικού Πολυτεχνείου)].
……………………
Ρεπορτάζ της ιστοσελίδας http://www.zoiforos.gr/:
Από ένα πρόχειρο ρεπορτάζ της ιστοσελίδας http://www.zoiforos.gr/ πληροφορηθήκαμε ότι η Ημερίδα ήταν πράγματι πολύ επιτυχημένη. Είχε πολύ κόσμο. Όλοι οι συμμετέχοντες τάχθηκαν κατά του θρησκειολογικού μαθήματος. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Στρασβούργου και της Θράκης Νικήτας Αλιπράντης κατέρριψε το επιχείρημα όλων όσων υποστηρίζουν ότι δήθεν «αν το κάνουμε θρησκειολογικό θα το σώσουμε το μάθημα και θα αποφύγουμε τις απαλλαγές».
Ο κ. Νικήτας Αλιπράντης, τόνισε επίσης εμφαντικά και σε σχετική εκπομπή που έκανε με τον κ. Κωνσταντίνο Χολέβα στο ραδιόφωνο της Εκκλησίας της Ελλάδος, ότι το 2007 το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου υποχρέωσε και την Νορβηγία να δίνει πλήρη απαλλαγή στους αλλοθρήσκους, αν και η Νορβηγική κυβέρνηση το 2002 μετέτρεψε το μάθημα από ομολογιακό σε θρησκειολογικό.
Δικαιώνεται επομένως η άποψη που λέει: «αφού ούτως ή άλλως θα υπάρχουν κάποιοι απαλλασσόμενοι, καλύτερα να κρατήσουμε τον Ορθόδοξο χαρακτήρα του μαθήματος και να καθιερωθεί ένα υποχρεωτικό άλλο μάθημα για τους απαλλασσομένους, όπως στη Γερμανία, Ιταλία, κ.λπ».
Τέλος, τα συμπεράσματα όλων των ομιλητών θα τα μεταφέρει η συντονιστική επιτροπή στο Υπουργείο Παιδείας και στον Αρχιεπίσκοπο.
Καλό θα είναι επίσης, τα συμπεράσματα όλων των ομιλητών αυτής της πραγματικά πολύ σημαντικής Ημερίδας, να τα πληροφορηθούν και όλοι οι Θεολόγοι πριν σπεύσουν να καταλήξουν σε όποιες τυχόν κρίσεις και αποφάσεις τροποποίησης του μαθήματος.