Απόσπασμα της μελέτης της Μαρίας Σωτηροπούλου, Δρ. θεολογίας με τίτλο «Οι προ των εορτών νηστείες της Ορθοδόξου Χριστιανικής Εκκλησίας»
«Ἡ νηστεία δὲ γε τῶν ἀποστόλων διὰ τὴν τούτων τιμήν. Καὶ δικαίως• ὅτι πλείστων ἀγαθῶν δι' αὐτῶν ἠξιώμεθα• καὶ ὅτι νηστείας οὗτοι καὶ ὑπακοῆς ἄχρι θανάτου καὶ ἐγκρατείας ἐργάται ὤφθησαν ἡμῖν καὶ διδάσκαλοι. Kαὶ Λατῖνοι τοῦτο καὶ ἄκοντες μαρτυροῦσι, διὰ νηστείας ἐν ταῖς μνήμαις αὐτῶν τιμῶντες αὐτούς»(118).
Ἡ νηστεία τῶν ἁγίων Ἀποστόλων κάνει τὴν ἐμφάνισή της τὸν ΣΤ' αἰῶνα(119) καί, ὅπως ὅλες οἱ νηστεῖες, ἔτσι καὶ αὐτὴ ἡ νηστεία ἔχει ἕνα συγκεκριμένο λόγο, γιὰ τὸν ὁποῖο ἐθεσπίσθη: Γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους, στοὺς ὁποίους ἀνατέθη ἀπὸ τὸν Χριστὸ τὸ μεγάλο ἔργο διαδόσεως τῆς διδασκαλίας Του, τὸ ὁποῖον καὶ ἐπραγμάτωσαν μὲ κόπους, θλίψεις καὶ μαρτύριον, ἀλλ' ἐπιπροσθέτως μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ τριπτύχου τῶν ἀρετῶν: Νηστεία, ἐγκράτεια, ὑπακοή(120)..
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, βεβαίως, δὲν τονίζει τόσον τὴν τιμὴν στὸ πρόσωπον τῶν Ἀποστόλων, ὅσον τὴν νηστείαν, τὴν ὁποία ἔκαναν, προτοῦ εἰσέλθουν στὸ ἀποστολικό τους κήρυγμα(121).
Πρὶν ἀρχίσουν, συνεπῶς, τὸ ἔργον τῆς κηρύξεως τοῦ Εὐαγγελίου οἱ Ἀπόστολοι, μετὰ τὴν Πεντηκοστήν, ἐνήστευσαν. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς γράφει στὶς Πράξεις: «Λειτουργούντων δὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ νηστευόντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἀφορίσατε δή μοι τὸν Βαρνάβαν καὶ τον Σαῦλον εἰς τὸ ἔργον ὅ προσκέκλημαι αὐτούς. Τότε νηστεύσαντες καὶ προσευξάμενοι καὶ ἐπιθέντες αὐτοῖς τὰς χεῖρας ἀπέλυσαν» (Πράξ. 13, 2-3). Καὶ ὁ Μ. Ἀθανάσιος λέγει: «Τῇ ἑβδομάδι μετὰ τὴν ἁγίαν Πεντηκοστὴν ὁ λαὸς νηστεύσας ἐξῆλθε περὶ τὸ κοιμητήριον εὔξασθαι»(122).
Εἶναι, συνεπῶς, βέβαιον, ὅτι ἡ ἀναφορὰ τῆς νηστείας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων γίνεται μὲ παράλληλη ἀναφορὰ στὴν ἑβδομάδα τῆς Πεντηκοστῆς, ἡ ὁποία δὲν νηστεύεται γιὰ νὰ φανῆ ὅτι, μετὰ τὴν εὐφροσύνη ποὺ ἔζησαν οἱ ἄνθρωποι κατὰ τὴν ἐπιδημία τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἤρχιζε καὶ πάλιν ἡ νηστήσιμος περίοδος, ὅπως τὴν ἔζησαν καὶ οἱ Ἀπόστολοι. Καὶ στὶς Ἀποστολικὲς Διαταγὲς παρατηρεῖται σαφῶς αὐτὴ ἡ νηστεία: «Μετὰ οὖν τὸ ἑορτάσαι ὑμᾶς τὴν Πεντηκοστήν, ἑορτάσατε μίαν ἑβδομάδα καὶ μετ' ἐκείνην νηστεύσατε μίαν• δίκαιον γὰρ καὶ εὐφρανθῆναι ἐπὶ τῇ ἐκ Θεοῦ δωρεᾷ καὶ νηστεῦσαι μετὰ τὴν ἄνεσιν»(123). Ἐπιπροσθέτως, αὐτὴ ἡ νηστεία, μαζὶ μὲ τὴν νηστεία τοῦ σαρανταημέρου τῶν Χριστουγέννων, ἀναφέρεται καὶ εἰς τὸν ΙΘ' κανόνα τοῦ ἁγίου Νικηφόρου τοῦ Ὅμολογητοῦ(124). Συνεπῶς, καὶ κατ' αὐτὴν τὴν νηστεία ἡ Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ δὲν ἐπιτρέπουν λάδι καὶ ψάρι(125). Ἐὰν δὲ ἡ κυριώνυμος ἡμέρα εἶναι Τετάρτη ἢ Παρασκευή, γίνεται κατάλυση ἰχθύος καὶ ἐλαίου(126).
Σημειωτέον, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Ἀναστάσιος Ἀντιοχείας, ὅτι ἡ λεγομένη νηστεία τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ἐνηστεύετο μέχρι τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Ἔξεκόπη ὅμως «δι' οἰκονομίαν» ἀπὸ τοὺς ἁγίους Πατέρες γιὰ δύο λόγους: Πρῶτον, διότι «περιέπιπτε» σὲ ἐθνικὲς νηστεῖες Ἀρμενίων, Ἰακωβιτῶν κ.λπ. καὶ δεύτερον, «διὰ τὴν ὀλιγωρίαν καὶ τὸ ἀπρόθυμον τῶν ἀνθρώπων». Ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ ὁρισθῆ νηστεία ἀπὸ τῆς Δευτέρας τῶν ἁγίων Πάντων μέχρι τῆς ἑορτῆς τῶν ἁγίων Ἀποστόλων• νὰ διακοπῆ, καὶ νὰ γίνη πάλιν νηστεία «ἀπ' ἀρχῆς Αὐγούστου..., ἄχρι τῆς κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου»(127).
___________________________
118. Συμεὼν Θεσσαλονίκης, Ἀπόκρισις ΝΔ', PG 155, 901Α.
119. Βλασίου Φειδᾶ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, σελ. 952. Ἡ 29η Ἰουνίου εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου• δεδομένου ὅτι δὲν ἐμαρτύρησαν στὸ ἴδιο ἔτος (ὁ μὲν Πέτρος ἐμαρτύρησε κατὰ τὴν 20ην Ἰουλίου τοῦ ἔτους 64 μ.Χ., ὁ δὲ Παῦλος τὸ ἔτος 67), παραδίδεται ὅτὶ ἡ 29η εἶναι ἡμέρα τῆς μετακομιδῆς τῶν λειψάνων τῶν δύο Ἀποστόλων, ἡ ὁποία «μετά τινας δεκαετηρίδας... ἐθεωρήθη ἑορτὴ τοῦ μαρτυρίου αὐτῶν» (Ἀρχιμ. Βασιλείου Στεφανίδου, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Ἀθῆναι 1959, σελ. 316).
120. Συμεὼν Θεσσαλονίκης, Ἀπόκρισις Ν', PG 155,196ABC. Ἀποστόλους, καθὼς τινὲς λέγουσιν, ὄχι διὰ τὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος κάθοδον, ἀλλὰ προηγουμένως.
121. «Τὴν τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καλουμένην, γινομένην ὄχι διὰ τοὺς ἁγίους μὲν καὶ κυρίως διὰ τὴν προλαβοῦσαν ἑπταήμερον ἄνεσιν(=ἡ μὴ νηστεία τῆς ἑβδομάδος τῆς Πεντηκοστῆς)..., ἑπομένως δὲ καὶ κατὰ λόγον συμβεβηκότα, διατὶ οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι ἐνήστευσαν καὶ οὕτως ἐπέμποντο εἰς τὸ κήρυγμα» (Πηδάλιον, σελ. 93, σημ. 2).
122. Μ. Ἀθανασίου, Ἀπολογία περὶ φυγῆς αὐτοῦ, 6, PG 25, 652.
123. Ἀποστολικαὶ Διαταγαί, V, 20, 14, SC 329, σελ. 282.
124. Μὲ ἀφορμὴ τὴν ἀναφορὰ τοῦ ΙΘ' κανόνος τῆς ἐν Γάγγρᾳ Συνόδου, ὁ ὁποῖος ἀναθεματίζει ἐκείνους πού, χωρὶς νὰ εἶναι ἀσθενεῖς, καταλύουν μὲ διάφορες προφάσεις τὶς παραδεδομένες νηστεῖες, ὁ ἅγιος Νικόδημος συνιστᾷ νὰ φυλάσσουν οἱ ἱστοὶ ἐκτὸς τῆς νηστείας τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς (καί, βεβαίως, τῆς Τετάρτης καὶ τῆς Παρασκευῆς τῆς ἑβδομάδος) τὶς ἄλλες τρεῖς νηστεῖες: α) Τοῦ σαρανταημέρου τῶν Χριστουγέννων, β) τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καὶ γ) τὴν τοῦ Αὐγούστου εἰς τιμὴν τῆς Θεοτόκου (Πηδάλιον, σελ. 93, σημ. 2).
125. Βλ. Θεοδώρου Στουδίτου, Διδασκαλία..., 6, PG 99, 1697Α.
126. Βλ. Θεοδώρου Στουδίτου, Διδασκαλία..., 6, PG 99, 1701Β.
127. Ἀναστασίου Ἀντιοχείας, Περὶ τῶν ἁγίων τριῶν Τεσσαρακοστῶν, PG 89, 1397BC.
πηγή: ΘΕΟΛΟΓΙΑ, τόμος 76, τεύχος 1, Αθήναι 2005 και Μυριόβιβλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου