πηγή: Μακεδονία, 5/6/2011
Πνευματική πατρότητα
Γράφει ο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης
α) Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αποστολική, αλλά χαρακτηρίζεται και ως Εκκλησία των Πατέρων, δηλαδή “πατερική”. Σήμερα εξάλλου τιμούμε τη μνήμη των 318 θεοφόρων Πατέρων που συγκρότησαν την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο και διατύπωσαν τα πρώτα άρθρα του Συμβόλου της πίστεως, όρισαν την ημερομηνία εορτής του Πάσχα και απέκρουσαν την αγαμία του κλήρου. Το σημερινό αποστολικό ανάγνωσμα (Πράξ. 20, 16-18, 28-36) συνδέεται με τη μνήμη αυτή, αφού το μεγαλύτερο μέρος του αποτελεί ομιλία του Αποστόλου Παύλου προς τους πρεσβυτέρους της Εφέσου, οι οποίοι καλούνται να προσέχουν τους εαυτούς τους και όλο το ποίμνιο...
β) Όπως διαβάζουμε στις Πράξεις, προς το τέλος της τρίτης ιεραποστολικής του περιοδείας του ο Παύλος, επειδή ήθελε να βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα κατά την εορτή της Πεντηκοστής, παρέπλευσε την Έφεσο και έφθασε στη Μίλητο. Εκεί κάλεσε τους πρεσβυτέρους της Εφέσου και τους απηύθυνε εξαιρετική ομιλία, η οποία δεν αποτελεί απλώς σύνολο παραινέσεων και συμβουλών, όπως θεωρούν ορισμένοι που αρέσκονται μόνο να συμβουλεύουν άλλους, αλλά υπόμνηση αυθεντικού τρόπου ζωής. Ο θείος Απόστολος δεν παραπέμπει σε κάποια νεφελώδη χριστιανική ιδεολογία, αλλά στο εφαρμοσμένο παράδειγμα χριστιανικού βίου που εκείνοι γνώρισαν μαθητεύοντας κοντά του.
γ) Με το κήρυγμα αλλά και τη ζωή του ο Παύλος αναδείχθηκε γνήσιος πνευματικός πατέρας. Η διακονία όμως της πνευματικής πατρότητας δεν είναι απλή και εύκολη. Είναι ιδιαίτερα επίπονη και οδυνηρή. Η πνευματική γέννηση προϋποθέτει ωδίνες και κόπους. Προϋποθέτει διαύγεια πνευματική, εγρήγορση και βίο ανεπίληπτο. Ο Απόστολός μας αποτελεί πρότυπο πνευματικού πατέρα που νυχθημερόν φροντίζει για την πνευματική προκοπή και τον καταρτισμό των πνευματικών του τέκνων.
δ) Λέει χαρακτηριστικά στους πρεσβυτέρους: “Γι’ αυτό να είστε άγρυπνοι και να θυμάστε ότι τρία χρόνια νύχτα και μέρα δεν έπαψα με δάκρυα να νουθετώ τον καθένα σας”. Ενώ σε άλλη περίπτωση, γράφοντας στους Γαλάτες, αναφέρει: “Τεκνία μου, πάλιν ωδίνω, άχρις ου μορφωθεί Χριστός εν υμίν” (Γαλ. 4, 19). Ο γνήσιος πνευματικός πατέρας δεν κρύβει και δεν υποκαθιστά τον Χριστό, αλλά αγωνίζεται να γεννηθεί ο Χριστός στις καρδιές των πνευματικών του τέκνων. Η μυστική αυτή γέννηση πραγματοποιείται με τη χάρη του Θεού και τη συνεργία του ανθρώπου.
ε) Στις μέρες μας, όταν γίνεται λόγος για πνευματικό πατέρα, εννοείται συνήθως ο εξομολόγος κληρικός και χορηγός της άφεσης των αμαρτιών, ο σύμβουλος και καθοδηγητής της εξωτερικής συμπεριφοράς των ανθρώπων. Παράλληλα, με την ανάπτυξη της ψυχολογίας του βάθους και της ποιμαντικής ψυχολογίας, η πνευματική πατρότητα συνδέθηκε με την ψυχολογική υποστήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Όμως, στην εκκλησιαστική παράδοση η πνευματική πατρότητα είναι αφενός πολύ ευρύτερη και αφετέρου σχετίζεται με την παρουσία του Αγίου Πνεύματος.
στ) Ο πνευματικός πατέρας είναι καταρχήν οικονόμος των θείων μυστηρίων, μέσω των οποίων χορηγούνται οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος στους πιστούς. Στη συνέχεια είναι εκείνος που, φωτιζόμενος από Αυτό, συμβάλλει στην ενεργοποίηση και την καλλιέργεια της χάριτος, θεμελιώνοντας την πνευματική ζωή των χριστιανών στο πρόσωπο του Χριστού. Κατεξοχήν πνευματικοί πατέρες αλλά και διδάσκαλοι είναι οι επίσκοποι, οι οποίοι χορηγούν το διακόνημα της πνευματικής πατρότητας και σε ικανούς πρεσβυτέρους. Κατά τον 4ο αιώνα υπήρχαν ορισμένοι, όπως και σήμερα, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο επίσκοπος και ο πρεσβύτερος ήσαν ίσοι ως προς την πνευματική πατρότητα. Απαντώντας και ελέγχοντας την πλάνη αυτή ο άγιος Επιφάνιος Κύπρου γράφει ότι ο επίσκοπος με τη χειροτονία “πατέρας γαρ γεννά τη εκκλησία”, ενώ ο πρεσβύτερος, επειδή δεν μπορεί να γεννήσει πατέρες, βαπτίζει τους χριστιανούς και τους καθιστά παιδιά του Θεού.
ζ) Αλλά οι επίσκοποι και οι πρεσβύτεροι, όπως σημειώνει σύγχρονος μητροπολίτης, δεν φτάνει να είναι διάδοχοι, αλλά πρέπει να είναι και ομότροποι των Απόστολων. Και το γράφει αυτό με αφορμή το παράδειγμα του Παύλου, που εργαζόταν χειρωνακτικά για να μην επιβαρύνει κανέναν και με παρρησία δίδασκε: «Ασήμι ή χρυσάφι ή ρουχισμό, τίποτε απ’ αυτά δεν πεθύμησα. Εσείς οι ίδιοι ξέρετε ότι για τις ανάγκες μου και για εκείνους που ήταν μαζί μου υπηρέτησαν αυτά εδώ τα χέρια. Να θυμάστε τα λόγια του Κυρίου, που είπε: ‘Είναι καλύτερα να δίνει κάποιος παρά να παίρνει’»! Και λέγοντας αυτά ο Παύλος γονάτισε και προσευχήθηκε με όλους, όπως κάνει κάθε γνήσιος πνευματικός πατέρας.
β) Όπως διαβάζουμε στις Πράξεις, προς το τέλος της τρίτης ιεραποστολικής του περιοδείας του ο Παύλος, επειδή ήθελε να βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα κατά την εορτή της Πεντηκοστής, παρέπλευσε την Έφεσο και έφθασε στη Μίλητο. Εκεί κάλεσε τους πρεσβυτέρους της Εφέσου και τους απηύθυνε εξαιρετική ομιλία, η οποία δεν αποτελεί απλώς σύνολο παραινέσεων και συμβουλών, όπως θεωρούν ορισμένοι που αρέσκονται μόνο να συμβουλεύουν άλλους, αλλά υπόμνηση αυθεντικού τρόπου ζωής. Ο θείος Απόστολος δεν παραπέμπει σε κάποια νεφελώδη χριστιανική ιδεολογία, αλλά στο εφαρμοσμένο παράδειγμα χριστιανικού βίου που εκείνοι γνώρισαν μαθητεύοντας κοντά του.
γ) Με το κήρυγμα αλλά και τη ζωή του ο Παύλος αναδείχθηκε γνήσιος πνευματικός πατέρας. Η διακονία όμως της πνευματικής πατρότητας δεν είναι απλή και εύκολη. Είναι ιδιαίτερα επίπονη και οδυνηρή. Η πνευματική γέννηση προϋποθέτει ωδίνες και κόπους. Προϋποθέτει διαύγεια πνευματική, εγρήγορση και βίο ανεπίληπτο. Ο Απόστολός μας αποτελεί πρότυπο πνευματικού πατέρα που νυχθημερόν φροντίζει για την πνευματική προκοπή και τον καταρτισμό των πνευματικών του τέκνων.
δ) Λέει χαρακτηριστικά στους πρεσβυτέρους: “Γι’ αυτό να είστε άγρυπνοι και να θυμάστε ότι τρία χρόνια νύχτα και μέρα δεν έπαψα με δάκρυα να νουθετώ τον καθένα σας”. Ενώ σε άλλη περίπτωση, γράφοντας στους Γαλάτες, αναφέρει: “Τεκνία μου, πάλιν ωδίνω, άχρις ου μορφωθεί Χριστός εν υμίν” (Γαλ. 4, 19). Ο γνήσιος πνευματικός πατέρας δεν κρύβει και δεν υποκαθιστά τον Χριστό, αλλά αγωνίζεται να γεννηθεί ο Χριστός στις καρδιές των πνευματικών του τέκνων. Η μυστική αυτή γέννηση πραγματοποιείται με τη χάρη του Θεού και τη συνεργία του ανθρώπου.
ε) Στις μέρες μας, όταν γίνεται λόγος για πνευματικό πατέρα, εννοείται συνήθως ο εξομολόγος κληρικός και χορηγός της άφεσης των αμαρτιών, ο σύμβουλος και καθοδηγητής της εξωτερικής συμπεριφοράς των ανθρώπων. Παράλληλα, με την ανάπτυξη της ψυχολογίας του βάθους και της ποιμαντικής ψυχολογίας, η πνευματική πατρότητα συνδέθηκε με την ψυχολογική υποστήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Όμως, στην εκκλησιαστική παράδοση η πνευματική πατρότητα είναι αφενός πολύ ευρύτερη και αφετέρου σχετίζεται με την παρουσία του Αγίου Πνεύματος.
στ) Ο πνευματικός πατέρας είναι καταρχήν οικονόμος των θείων μυστηρίων, μέσω των οποίων χορηγούνται οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος στους πιστούς. Στη συνέχεια είναι εκείνος που, φωτιζόμενος από Αυτό, συμβάλλει στην ενεργοποίηση και την καλλιέργεια της χάριτος, θεμελιώνοντας την πνευματική ζωή των χριστιανών στο πρόσωπο του Χριστού. Κατεξοχήν πνευματικοί πατέρες αλλά και διδάσκαλοι είναι οι επίσκοποι, οι οποίοι χορηγούν το διακόνημα της πνευματικής πατρότητας και σε ικανούς πρεσβυτέρους. Κατά τον 4ο αιώνα υπήρχαν ορισμένοι, όπως και σήμερα, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο επίσκοπος και ο πρεσβύτερος ήσαν ίσοι ως προς την πνευματική πατρότητα. Απαντώντας και ελέγχοντας την πλάνη αυτή ο άγιος Επιφάνιος Κύπρου γράφει ότι ο επίσκοπος με τη χειροτονία “πατέρας γαρ γεννά τη εκκλησία”, ενώ ο πρεσβύτερος, επειδή δεν μπορεί να γεννήσει πατέρες, βαπτίζει τους χριστιανούς και τους καθιστά παιδιά του Θεού.
ζ) Αλλά οι επίσκοποι και οι πρεσβύτεροι, όπως σημειώνει σύγχρονος μητροπολίτης, δεν φτάνει να είναι διάδοχοι, αλλά πρέπει να είναι και ομότροποι των Απόστολων. Και το γράφει αυτό με αφορμή το παράδειγμα του Παύλου, που εργαζόταν χειρωνακτικά για να μην επιβαρύνει κανέναν και με παρρησία δίδασκε: «Ασήμι ή χρυσάφι ή ρουχισμό, τίποτε απ’ αυτά δεν πεθύμησα. Εσείς οι ίδιοι ξέρετε ότι για τις ανάγκες μου και για εκείνους που ήταν μαζί μου υπηρέτησαν αυτά εδώ τα χέρια. Να θυμάστε τα λόγια του Κυρίου, που είπε: ‘Είναι καλύτερα να δίνει κάποιος παρά να παίρνει’»! Και λέγοντας αυτά ο Παύλος γονάτισε και προσευχήθηκε με όλους, όπως κάνει κάθε γνήσιος πνευματικός πατέρας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου