Πρωτοπρ. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Υπήρξαν αυτόχειρες άγιοι;

Υπήρξαν αυτόχειρες άγιοι;

Γράφει ο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης

α) Τον τελευταίο καιρό, λόγω της πολύμορφης κοινωνικής κρίσης και μπροστά στις αποτυχίες, τη διάψευση των προσδοκιών, τα ανυπέρβλητα οικονομικά προβλήματα και την απόγνωση, παρατηρούνται πολλές αυτοκτονίες. Το φαινόμενο αυτό, που συχνά αποσιωπείται, ερμηνεύεται με διάφορους τρόπους. Ήδη, στην κοινωνιολογική σκέψη, ο E. Durkheim κάνει λόγο για την «ανομική αυτοκτονία».

β) Η «ανομική αυτοκτονία» παρατηρείται σε κοινωνίες, που σπάει η κοινωνική συνοχή εξαιτίας της ευμάρειας ή αντίθετα της οξείας οικονομικής κρίσης. Από την άλλη πλευρά, «σε περιπτώσεις μεγάλων κινδύνων ή απειλών η συνοχή των μελών της κοινωνίας αυξάνεται και το ποσοστό των αυτοκτονιών αυτών περιορίζεται. Στις περιπτώσεις αυτές η ανομία της κοινωνίας υποχωρεί ή εξαφανίζεται και η συνοχή της κοινωνίας αποκαθίσταται» (Γ. Μαντζαρίδης).

γ) Η σύγχρονη κοινωνία εμφανίζεται αμφίσημα «ανομική». Διακρίνεται για τον έντονο ατομισμό, την αδιαφορία για τα το κοινό καλό, τον άκρατο καταναλωτισμό, την πλεονεξία, την περιβαλλοντική υποβάθμιση, την υποτίμηση της αξίας του ανθρώπινου προσώπου και τον οξύ ανταγωνισμό. Ο σύγχρονος άνθρωπος μετατρέπεται σε ένα «ισχυρό» αυτόνομο άτομο, που τυπικά έχει πολλά δικαιώματα και βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της κοινωνίας. Ουσιαστικά, όμως, μένει απροστάτευτος, άνεργος και αποκομμένος από κάθε συλλογική δραστηριότητα. Η εξέλιξη αυτή συμβάλλει στην εμφάνιση της «ανομικής αυτοκτονίας».

δ) Παράλληλα, η έλλειψη νοήματος ζωής, η αφόρητη μοναξιά που συχνά προέρχεται από τη διακοπή κοινωνίας με τον Θεό και τον συνάνθρωπο και η εγωκεντρική συσπείρωση του σύγχρονου ανθρώπου δημιουργούν συνθήκες κατάλληλες για την εγωιστική αυτοκτονία. Αυτή σαφώς διακρίνεται από την αυτοκτονία που οφείλεται σε διάφορες ψυχολογικές ασθένειες. Στην εκκλησιαστική παράδοση, η αυτοκτονία θεωρήθηκε βαρύτατο αμάρτημα και οι αυτόχειρες επιτιμούνται με στέρηση της νεκρώσιμης ακολουθίας. Όπως είναι φυσικό, εξαιρούνται οι ψυχικά ασθενείς, αν και τα κριτήρια για το χαρακτηρισμό τους είναι δυσδιάκριτα.

ε) Στις 3 Οκτωβρίου ο εκκλησία τιμά τρεις «αυτόχειρες» γυναίκες, την Δομνίνη και τις θυγατέρες της, Βερνίκη και Προσδόκη, οι οποίες προτίμησαν να πέσουν σε ένα ποταμό και να πνιγούν, παρά να ατιμασθούν από τους διώκτες τους. Οι χριστιανές αυτές γυναίκες ζούσαν στην Αντιόχεια και διακρίνονταν για το κάλλος και την αρετή τους. Για να γλιτώσουν από το διωγμό που κήρυξε ο Διοκλητιανός κατέφυγαν στην Έδεσσα της Ορσοηνής. Ο σύζυγος όμως της Δομνίνης, που ήταν φανατικός ειδωλολάτρης, τις κατέδωσε και τις κυνήγησε ένα στρατιωτικό απόσπασμα.

στ) Οι στρατιώτες τις συνέλαβαν βιαίως και τις οδηγούσαν στην Ιεράπολη. Στο δρόμο, όταν οι άνδρες της συνοδείας σταμάτησαν να φάνε και να μεθύσουν κοντά σε ένα ποτάμι, οι τρεις γυναίκες κατάλαβαν ότι θα τις ατίμαζαν. Η Δομνίνη ενημέρωσε τις κόρες της για τα δεινά που τις περίμεναν και τις προέτρεψε να διατηρήσουν την παρθενία τους και την πίστη τους στον Χριστό. Έτσι, έπεσαν κρυφά στα νερά του ποταμού και πνίγηκαν. Ο εκούσιος πνιγμός τους δεν θεωρήθηκε αυτοκτονία. Ο ιερός Χρυσόστομος έπλεξε εγκώμιο στις τρεις γυναίκες και θεωρεί τη θυσία τους νέο βάπτισμα (PG 50, 629-640).

ζ) Μπορεί η πράξη των τριών γυναικών να μοιάζει με αυτοκτονία, αλλά επειδή δεν γίνεται από εγωιστική διάθεση και απαξίωση του δώρου της ζωής, αλλά για τη διαφύλαξη υψηλών ιδανικών επαινείται. Είναι διαφορετικά τα κίνητρα της αυτοκτονίας από εκείνα της αυτοθυσίας. Στην αυτοθυσία υπερβαίνεται η ατομικότητα και ο θάνατος με την αγάπη προς το Θεό, το συνάνθρωπο ή κάποιο ιδανικό, ενώ στην αυτοκτονία νικιέται ο άνθρωπος από την απόγνωση και το θάνατο.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 30/9/2012