Αρχιμ. Παύλος Δημητρακόπουλος, Μεγάλη Δευτέρα εσπέρας

Εν Πειραιεί τη 25η Απριλίου 2016

Μεγάλη Δευτέρα εσπέρας

Αρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου, 

Πρ. Ιερού Ναού Τιμίου Σταυρού Πειραιώς

Την Μεγάλη Δευτέρα το εσπέρας ψάλλεται η ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης και σύμφωνα με το Συναξάρι: «Τη αγία και μεγάλη Τρίτη της των δέκα παρθένων παραβολής την εκ του ιερού ευαγγελίου μνείαν ποιούμεθα».

Την παραβολή αυτή εδίδαξε ο Κύριος ολίγον προ του πάθους του και την παραθέτει ο ευαγγελιστής Ματθαίος στο 25^ο κεφάλαιο του ευαγγελίου του (στ.1-13). Μάλιστα από αυτή την παραβολή είναι εμπνευσμένο και το απολυτίκιο: «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός…», που ακούμε  σ’ όλες αυτές τις ακολουθίες από την Κυριακή των Βαΐων το εσπέρας μέχρι και την Μεγάλη Τρίτη το εσπέρας, οι οποίες ονομάζονται ακολουθίες του Νυμφίου. Η παραβολή παρομοιάζει την βασιλεία των ουρανών με δέκα παρθένες, οι οποίες αφού έλαβαν τις λαμπάδες, τους εξήλθαν σε προϋπάντηση του νυμφίου.  Οι πέντε από αυτές ήταν φρόνιμες και οι άλλες πέντε μωρές. Και ήταν μωρές διότι ενώ έλαβαν τις λαμπάδες τους, δεν προνόησαν να πάρουν μαζί τους αρκετό λάδι. Αντίθετα οι φρόνιμες έλαβαν λάδι μέσα στα αγγεία μαζί με τις δικές τους λαμπάδες. Επειδή λοιπόν αργούσε ο νυμφίος, νύσταξαν όλες και τις πήρε ο ύπνος.  Αλλά στο μέσο της νύχτας ακούστηκε μια κραυγή: «Ιδού ο νυμφίος, εξέρχεστε προς συνάντησή του». Τότε σηκώθηκαν όλες οι παρθένες εκείνες και κόσμησαν τις δικές τους λαμπάδες. Και οι μωρές είπαν στις φρόνιμες: «Δώστε σ’ εμάς από το λάδι σας, γιατί οι λαμπάδες μας σβήνουν».  Αποκρίθηκαν τότε οι φρόνιμες λέγοντας: «Όχι, μήπως δεν αρκέσει ούτε για μας, ούτε για σας. Πηγαίνετε μάλλον προς αυτούς που πουλούν και αγοράστε για τους εαυτούς σας». Ενώ όμως αυτές έφευγαν, για να αγοράσουν, ήρθε ο νυμφίος, και οι έτοιμες μπήκαν μαζί του στους γάμους και κλείστηκε η θύρα. Ύστερα, λοιπόν, έρχονται και οι υπόλοιπες παρθένες λέγοντας: «Κύριε, κύριε, άνοιξέ μας».  Τότε εκείνος αποκρίθηκε και είπε: «Αλήθεια σας λέω, δεν σας ξέρω». Αγρυπνείτε, λοιπόν, γιατί δεν ξέρετε την ημέρα ούτε την ώρα, κατά την οποίαν θα έρθει ο νυμφίος.

Όπως ερμηνεύουν οι Πατέρες, ο νυμφίος για τον οποίον εδώ γίνεται λόγος, είναι ο Χριστός, ο νυμφίος της Εκκλησίας, ο νυμφίος όλων μας, τον οποίον καλούμεθα να αγαπήσουμε περισσότερο από κάθε άλλο πράγμα στον κόσμο. Οι παρθένες είναι οι ψυχές όλων των χριστιανών. Ο νυμφώνας στον οποίο ετοιμάζονται να εισέρθουν, η βασιλεία των ουρανών. Το λάδι συμβολίζει τις αρετές και μάλιστα την αρετή της ελεημοσύνης και της έμπρακτης αγάπης προς τον πλησίον. Η έλευση του νυμφίου στο μέσο της νύχτας, το άδηλο και άγνωστο της δευτέρας παρουσίας του Κυρίου, αλλά και της ώρας του θανάτου μας, διότι η ώρα του θανάτου ισοδυναμεί για τον καθένα από μας με την δευτέρα παρουσία του Κυρίου. Όλα δε τα τροπάρια και οι ύμνοι περιστρέφονται γύρω από το νόημα και το περιεχόμενο αυτής της παραβολής.

Πολύ σοφά οι άγιοι Πατέρες όρισαν να μνημονεύουμε την ημέρα αυτή, την εσχατολογικού χαρακτήρος αυτή παραβολή, μέσα δηλαδή στην κατανυκτική ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδος, καθώς συμπορευόμεθα και εμείς μαζί με τον Χριστό προς το πάθος του, για πολλούς λόγους: Κατ’ αρχήν για να μας διδάξουν ότι η ραθυμία και η αμέλεια, ο νυσταγμός της ψυχής, η αδιαφορία της και η απροθυμία της να φυλάξει το θέλημα του Θεού, να αποβάλει τα πάθη και να κάνει κτήμα της τις αρετές ισοδυναμεί με πνευματικό θάνατο της ψυχής. Ο επίγειος βίος μας είναι, πρέπει να είναι, ένας διαρκής και ισόβιος αγώνας για την πνευματική μας καλλιέργεια, για την απόκτηση των αρετών. Μια διαρκής επαγρύπνηση, εν όψει του γεγονότος, ότι η ζωή αυτή είναι γεμάτη πειρασμούς και παγίδες και σκάνδαλα. Και αυτή την ανάγκη της συνεχούς  επαγρύπνησης τόνισε ο Κύριος στους μαθητές του την ώρα που προσευχόταν στον κήπο της Γεθσημανή «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν» (Μαρκ.14,38).

Η  επαγρύπνηση είναι ακόμη αναγκαία, διότι ο αγώνας και η πάλη μας δεν γίνεται με ορατούς εχθρούς, αλλά με ένα πανούργο και δόλιο εχθρό, που μας μισεί θανάσιμα, τον διάβολο, ο οποίος, «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίει» (Α΄ Πετρ.5,8). Ο θανάσιμος αυτός εχθρός μας δεν παύει μέρα και νύχτα να επινοεί τρόπους και μεθόδους, για να μας εξωθήσει στην αμαρτία και να μας αποσπάσει από την Χάρη του Θεού.

Είναι ακόμη αναγκαία η  επαγρύπνηση, διότι δεν γνωρίζουμε πότε θα έρθει η ώρα του θανάτου. Η ώρα αυτή είναι καθοριστική και κρίσιμη, διότι εν όσω ζούμε έχουμε την δυνατότητα να μετανοήσουμε, να καθαρίσουμε την ψυχή μας, να διορθώσουμε την πορεία μας. Μετά θάνατον δεν υπάρχει πλέον αυτή η δυνατότης. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από την παραβολή. Οι πέντε μωρές παρθένες βρέθηκαν χωρίς λάδι, χωρίς δηλαδή έργα αγάπης και ελεημοσύνης,  την ώρα που ήρθε ο νυμφίος, την ώρα δηλαδή του θανάτου, και ζητούσαν, ματαίως βέβαια, από τις φρόνιμες να δώσουν σ’ αυτές λίγο λάδι, που σημαίνει ότι μετά θάνατον είναι αδύνατη η εργασία των αρετών. Ο ιερός Χρυσόστομος τονίζει σε μια ομιλία του αυτό το θλιβερό ενδεχόμενο: «Μη τοίνυν απλώς κλαίωμεν τους αποθανόντας, αλλά τους εν αμαρτίαις. Ούτοι θρήνων άξιοι, ούτοι κοπετών και δακρύων. Ποία γαρ ελπίς, ειπέ μοι, μετά αμαρτημάτων απελθείν, ένθα ουκ έστιν αμαρτήματα αποδύσασθαι; Έως μεν γαρ ώσιν ενταύθα, ίσως ήν προσδοκών πολλή, ότι μεταβαλούνται, ότι βελτίους έσονται. Αν δε απέλθωσι εις τον άδην, ένθα ουκ έστι από μετανοίας κερδάναι τι…πως ου θρήνων άξιοι;».

Ο κίνδυνος να αιχμαλωτιστούμε από βιοτικές μέριμνες και φροντίδες, και να μας βρεί ο θάνατος στην κατάσταση αυτή, είναι μεγάλος. Και αυτό τον κίνδυνο επισημαίνει ο Κύριος σε κάποιον άλλο λόγο του: «Προσέχετε δὲ ἑαυτοῖς μήποτε βαρηθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλῃ καὶ μέθῃ καὶ μερίμναις βιοτικαῖς, καὶ αἰφνίδιος ἐφ᾿ ὑμᾶς ἐπιστῇ ἡ ἡμέρα ἐκείνη»· (Λουκ.21,34). Προσέχετε στους εαυτούς σας, μήπως οι ψυχές σας γίνουν βαρειές και δυσκίνητες εις το να προσέχουν και να αγρυπνούν και γενικά να αγωνίζονται να αποκτήσουν τις αρετές και να αποβάλλουν τα πάθη. Είναι δε δυνατό να φθάσουν σ’ αυτό το κατάντημα, όταν παρασυρθούν από άσωτα φαγοπότια και την μέθη και όταν απορροφηθούν από αγωνιώδεις και βασανιστικές φροντίδες και μέριμνες της παρούσης ζωής. Προσέχετε μήπως νυστάξουν οι ψυχές σας και αποκοιμηθούν τον πνευματικό ύπνο του θανάτου και έρθη ξαφνικά και απροσδόκητα όπως ο κλέφτης την νύχτα, η ημέρα της δευτέρας παρουσίας, ή για όσους δεν προφθάσουν την ημέρα αυτή, η ημέρα του θανάτου. Επειδή λοιπόν δεν γνωρίζουμε πότε θα έρθει ο θάνατος, πάντοτε πρέπει να είμαστε έτοιμοι για την αναχώρησή μας από την παρούσα ζωή, ώστε να δώσουμε καλή απολογία στο φοβερό βήμα του Κυρίου.

Οι πέντε φρόνιμες παρθένες φρόντισαν να εφοδιαστούν με αρκετό λάδι, που σημαίνει ότι φρόντησαν μαζί με την παρθενία να αποκτήσουν και την έμπρακτη αγάπη και ελεημοσύνη. Αντίθετα οι πέντε μωρές είχαν μεν την παρθενία, δεν είχαν όμως και την αγάπη, που είναι η βασίλισσα των αρετών. Το ότι και αυτές περιμένουν τον νυμφίο, δείχνει ότι κατ’ αρχήν πιστεύουν στον Χριστό, θέλουν να μπουν στον νυμφώνα, θέλουν να κερδίσουν τον παράδεισο. Τελικά όμως αποτυγχάνουν, παρά τους κόπους των να αποκτήσουν την παρθενία, διότι η όλη πορεία της πνευματικής των ζωής ήταν σε λάθος βάση, είχε μια μονομέρεια. Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί να αγωνίζεται κανείς και να καταβάλλει κόπους, αλλά ο αγώνας πρέπει να γίνεται σωστά, να γίνεται με σύνεση και σοφία, να γίνεται με την βοήθεια συνετού και έμπειρου πνευματικού. Ο απόστολος Παύλος λέγει ότι «ἐὰν δὲ καὶ ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐὰν μὴ νομίμως ἀθλήσῃ» (Β΄Τιμ.2,5). 

Είναι αλήθεια ότι σήμερα πολλοί από μας εμφανιζόμαστε ως χριστιανοί, επειδή κρατούμε κάποιους τύπους, αλλά μας λείπουν οι αρετές. Ίσως ακόμη να διαθέτουμε μια αρετή, για παράδειγμα την παρθενία, αλλά μας λείπουν όλες οι άλλες. Και νομίζουμε ότι με μόνο εφόδιο την παρθενία, ή με μόνο εφόδιο την σωφροσύνη μέσα στον έγγαμο βίο, θα επιτύχουμε την σωτηρία. Ακούμε πολλούς να χριστιανούς να λέγουν: Εγώ το στεφάνι μου το φύλαξα καθαρό, ούτε πόρνευσα, ούτε μοίχευσα, γιατί να μην κερδίσω τον παράδεισο; Και αρκούνται με την ιδέα, ότι έχουν εξασφαλίσει τον παράδεισο και αφήνουν τον εαυτό τους σε ραθυμία και αμέλεια και ξαφνικά έρχεται ο θάνατος και τότε καταλαβαίνουν, ότι έπεσαν έξω. Ότι δεν ευαρέστησαν στον Θεό και δεν έκαναν αυτό που έπρεπε να κάνουν.

Ας τα προσέξουμε όλα τα παρά πάνω και ας προσπαθήσουμε να τα βάλουμε σε πράξη, αν θέλουμε να βρεθούμε μαζί με τις πέντε φρόνιμες παρθένες και να επιτύχουμε την σωτηρία μας, αμήν.