 |
| Ηρακλής Ρεράκης |
Η εισήγηση του Καθηγητή κ. Ηρακλή Ρεράκη με θέμα: «Η Ορθόδοξη χριστιανική ιεραποστολή και το μάθημα των θρησκευτικών», η οποία έγινε στα πλαίσια του 18oυ Συνεδρίου Ορθοδόξου Ιεραποστολής του Πανελληνίου Χριστιανικού Ομίλου Ορθοδόξου Ιεραποστολής (Αράχωβα 23-25 Αυγούστου 2013).
Η εισήγηση του Καθηγητή κ. Ηρακλή Ρεράκη
Τον τελευταίο καιρό και συγκεκριμένα από το 2011, και ενώ βρισκόμαστε ως λαός σε μια βαθύτατη προσωπική, πνευματική, κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική κρίση, γινόμαστε μάρτυρες ενός πνευματικού εγκλήματος που επιχειρείται στη χώρα μας και δεν είναι άλλο από την προσπάθεια νόθευσης και αποδόμησης της πίστεως των Ελλήνων ορθοδόξων μαθητών, μέσα από το μεθοδευμένο γι΄αυτό το σκοπό Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών με τη σφραγίδα και την έγκριση της πρώην Υπουργού Παιδείας κ. Διαμαντοπούλου.
Το νέο Πρόγραμμα συντάχτηκε, εν κρυπτώ, από μια ομάδα θεολόγων, χωρίς την ενημέρωση και τη σύμπραξη της Εκκλησίας, των Θεολογικών Σχολών και των θεολογικών Ενώσεων, και από τότε εφαρμόζεται πιλοτικά σε περίπου (150) Δημοτικά και Γυμνάσια της χώρας.
Με το Πρόγραμμα αυτό καταστρατηγείται η θρησκευτική ελευθερία των μαθητών και επιβάλλεται σ΄αυτούς, ελέω εξουσίας, να μην διδάσκονται πλέον την ορθόδοξη πίστη τους, αλλά να διδάσκονται από την Τρίτη Τάξη Δημοτικού σε κάθε διδακτική ενότητα όλες μαζί τιςθρησκείες: (6) ανατολικές Θρησκείες και (1) χριστιανική σε (3) εκδοχές, την Ορθοδοξία, τον Παπισμό και τον Προτεσταντισμό, μια πολυθρησκειακή ή πανθρησκειακή δηλαδή διδασκαλία.
Τα κείμενα που ακολουθούν είναι μερικές μόνο από τις θέσεις του Νέου Προγράμματος Σπουδών (ΠΣ) και του Οδηγού του Εκπαιδευτικού (ΟΕ) που δείχνουν τον τρόπο και το μέγεθος που μεθοδεύεται και διενεργείται η αποδόμηση της ορθοδόξου πίστεως στο μάθημα των Θρησκευτικών (ΜτΘ):
«Με το νέο ΠΣ για πρώτη φορά επιχειρείται η διδασκαλία των θρησκειών στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Στο νέο ΠΣ παραμένει ο Χριστιανισμός, ενώ σταδιακά επιχειρείται η προσέγγιση άλλων έξι θρησκειών: του Ιουδαϊσμού, του Ισλάμ, του Ινδουισμού, του Βουδισμού, του Ταοϊσμού και του Κομφουκιανισμού»1.
Το νέο μοντέλο του ΜτΘ θεμελιώνεται στη «γνώση γύρω και μέσα από τις Θρησκείες»2. Σε αυτή τη νέα προοπτική του, «το ΠΣ επιτρέπει στο ΜτΘ να υπηρετήσει τη μετάβαση του μαθητή από το γράμμα στο πνεύμα των θρησκειών, δηλαδή στο υπαρξιακό, λατρευτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό»3.
Το νέο Πρόγραμμα αντί να συμβάλλει στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του μαθητή, σχεδιάζει το διχασμό της, αφού στόχος του είναι να καλλιεργήσει ο μαθητής στο σχολείο μια νέα κοσμική θρησκευτική συνείδηση και μια νέα πνευματικότητα, διαφορετική από εκείνη της Εκκλησίας του Χριστού και των γονέων του.
Αναφέρεται λοιπόν ότι «άλλο πράγμα είναι η “ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης” ως παιδαγωγικός σκοπός της Εκπαίδευσης και άλλο με βάση θρησκευτικά ή εκκλησιαστικά κριτήρια»4.
«Εντός του συνθετικού πλαισίου διαμόρφωσης της μη ομολογιακής θρησκευτικής εκπαίδευσης ξεκίνησαν προσπάθειες για εισαγωγή περισσότερων στοιχείων που να ευνοούν την πνευματική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών, εννοώντας βέβαια την «πνευματικότητα» σε μια ευρύτερα ανθρωπιστική διάσταση και με κανένα τρόπο ταυτίζοντάς την αποκλειστικά με την χριστιανική πνευματικότητα»5.
Επισημαίνεται ότι με το νέο Πρόγραμμα δεν διδάσκονται απλώς οι θρησκείες πληροφοριακά στο μαθητή για το πώς και τι πιστεύουν δηλαδή οι διάφοροι λαοί, όπως γινόταν μέχρι τώρα στο ελληνικό σχολείο, αλλά επιδιώκεται η βιωματική ενσυναίσθηση και αποδοχή του πνεύματος και των αρχών όλων μαζί των θρησκειών:
«Σε αυτή τη νέα προοπτική του, το ΠΣ επιτρέπει στο ΜτΘ να υπηρετήσει τη μετάβαση του μαθητή από το γράμμα στο πνεύμα των θρησκειών, δηλαδή στο υπαρξιακό, λατρευτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό αξιακό τους αντίκρισμα»6.
• Ο ΟΕ αναφέρει ακόμη ότι ο μαθητής οδηγείται «στην πνευματική και υπαρξιακή αλήθεια που κομίζουν οι θρησκείες»7. Η γνώση των θρησκειών καθοδηγεί τους μαθητές σε «μία κριτική ανάπτυξη της θρησκευτικής τους συνείδησης με γνώσεις, αξίες και στάσεις που παρέχει για τις θρησκείες». Οι μαθητές διεκδικούν την αλήθεια, χωρίς «να διαποτίζονται σε μία θρησκευτική άποψη»8.
Τους προσφέρονται, κατά το Νέο ΠΣ «ευκαιρίες να μελετήσουν και να στοχαστούν διαφορετικές θρησκευτικές και φιλοσοφικές θεωρήσεις»9.
• Το νέο Πρόγραμμα συμβάλλει έτσι ώστε να οδηγήσει το μαθητή στην άρνηση της προσωπικής θρησκευτικής του αλήθειας και παράδοσης, χαρακτηρίζοντάς την ως λανθάνουσα ή μερικώς αρθρωμένη και βοηθώντάς τον να μετακινηθεί, μέσα από τη γνώση των άλλων θρησκευτικών και κοσμικών παραδόσεων, στην άρνηση της δικής του:
• Στόχος του Προγράμματος είναι «να αφυπνίσει την αντίληψη του μαθητή, ώστε να συνειδητοποιήσει τις θρησκευτικές προκατανοήσεις του, δηλαδή τη λανθάνουσα ή μερικώς αρθρωμένη θρησκευτική του παράδοση. Να τον βοηθήσει να μετακινηθεί από τις προκατανοήσεις του και να διαλεχθεί με τις αφηγήσεις και τον λόγο βασικών θρησκευτικών αλλά και κοσμικών παραδόσεων που αρνούνται τη θρησκευτική αλήθεια» 10.
Ταυτόχρονα το ΠΣ σχεδιάζει να διδάσκονται οι μαθητές διάφορες κακοδοξίες, όπως, για παράδειγμα, ότι οι διάφοροι αρχηγοί των θρησκειών είναι άγιοι:
«άγιοι άνθρωποι στις θρησκείες του κόσμου: Βούδας, Κομφούκιος, Μωάμεθ, Βισνού (Κρίσνα), Δαλάι Λάμα, Γκάντι και πολλά άλλα πρόσωπα ιστορικά και μυθικά»11.
Περιλαμβάνει επίσης απαράδεκτες και αντορθόδοξες προτροπές προς το μαθητή όπως ότι πρέπει να χειραφετηθεί από το θρησκευτικό του παρελθόν, δηλαδή την παράδοσή του, όταν γνωρίζουμε την παραγγελία του Απ. Παύλου που είναι Εκείνος που έφερε τον Χριστιανισμό στην Ελλάδα: «Άρα αδελφοί, στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχθητε είτε διά λόγου είτε διά επιστολής ημών»12 και όταν είναι δεδομένο ότι για τον ορθόδοξο χριστιανό η πίστη του βασίζεται στην Παράδοση:
Τα πάντα, λέει το νέο ΠΣ, μπαίνουν σε μια διαδικασία κριτικής για «να διαμορφώσει ο μαθητής τη δική του άποψη, αλλά και αντι-άποψη». Καμιά απόδειξη δεν γίνεται αποδεκτή “ελαφρά τη καρδία”. Τίποτε δεν θεωρείται δεδομένο, καμιά εξουσία δεν είναι υπεράνω κριτικής. Ο μαθητής επιβεβαιώνει ότι η επιστήμη τολμά, επινοεί και ελευθερώνει. Πάνω και πέρα από την κατανόηση υπάρχει ένα ενδιαφέρον του κάθε μαθητή για μια αναζήτηση αυτού που ορίζεται ως “χειραφέτηση”. Οι άνθρωποι πρέπει να είναι ελεύθεροι, να διαμορφώνουν τις δικές τους γνώμες. Η γνώση είναι αληθινή, όταν μας ελευθερώνει από ό,τι ονομάζεται “πρόσδεση στο παρελθόν”. Χωρίς αυτό το χειραφετικό ενδιαφέρον οι “αλήθειες” οποιασδήποτε γνώσης λειτουργούν στατικά και ενδεχομένως χρησιμοποιούνται για ποικιλότροπη χειραγώγηση»13.
Με το νέο ΠΣ γίνεται ακόμη συστηματική μεθόδευση για να υιοθετηθεί από τους μαθητές η αντίληψη ότι η θρησκεία τους δεν είναι τίποτα άλλο από μια λογική έννοια, μια ανθρώπινη επινόηση, ένα λογικό δημιούργημα, όπως συμβαίνει με τις άλλες θρησκείες, καθόσον αφενός δεν διδάσκεται η αλήθεια για την πίστη τους, ότι δηλαδή πρόκειται για τη μοναδική Αποκάλυψη και φανέρωση του Θεού Λόγου εν σαρκί στον κόσμο και αφετέρου διαρκώς μειώνεται, διαστρεβλώνεται και ισοπεδώνεται η πίστη τους, θεωρούμενη ως μία θρησκεία με καθαρά ανθρώπινα και ορθολογικά χαρακτηριστικά, έτσι όπως την ήθελε και τη διακήρυξε ο αποδομημένος πλέον στην Ευρώπη διαφωτισμός. Ταυτόχρονα εκθειάζονται μόνον με νεστορειανικό τρόπο τα κοινωνικά και ανθρώπινα χαρακτηριστικά των θρησκειών, μία από τις οποίες φυσικά θεωρείται και η Ορθόδοξη πίστη! :
Το ΜτΘ «θεμελιώνεται στη σχέση του με το λόγο και την ερμηνεία του» και «στοχεύει να οικοδομήσει λογικά τη θρησκευτική αγωγή των παιδιών και των εφήβων»14. «Μια σύγχρονη αντίληψη για το ΜτΘ καλείται να εστιάσει το ενδιαφέρον του μαθητή στην ανθρώπινη διάσταση των θρησκειών»15.
Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα διαπιστώνει κανείς τη σκοπιμότητα του νέου Προγράμματος:
Στην ενότητα με τίτλο: «Κυριακή, Μια σημαντική ημέρα της εβδομάδας», οι μαθητές της Γ΄ Δημοτικού μαθαίνουν για την Κυριακή τα παρακάτω διαθρησκειακά και πανθρησκειακά διδάγματα, με τα οποία εξισώνεται στη συνείδησή τους η ημέρα εορτασμού της Αναστάσεως του Χριστού με όλες τις σημαντικές εορταστικές ημέρες των Θρησκειών, ενώ ταυτόχρονα ισοπεδώνονται και εξισώνεται ο Σταυρός και τα σύμβολα της πίστεώς τους με τα σύμβολα των Θρησκειών:
• «Η Κυριακή των Χριστιανών: Στο χριστιανικό ναό (η καμπάνα, ο ναός, τα κεριά, οι εικόνες, ο Σταυρός).
• Το Σάββατο των Εβραίων: Στη συναγωγή (ραββίνος, τορά, κεριά, μενορά, κιπά, τεφιλίν).
• Η Παρασκευή των Μουσουλμάνων: Στο Τζαμί ή Τέμενος (Κοράνιο, μιναρές, μουεζίνης, χατίπης, ιμάμης, νίψεις προσώπου, χεριών και ποδιών, βγάλσιμο παπουτσιών, μάσμπαχ, κατεύθυνση προσευχής, κήρυγμα).
• Σύμβολα θρησκειών του κόσμου: Ο σταυρός, ο ιχθύς, η άμπελος, ο πέλεκυς, το άστρο του Δαβίδ, η Μενορά, η ημισέληνος, το όνομα του Αλλάχ, η Σβάστικα, (Ινδουϊσμός - Τζαϊνισμός), το γιν και το γιανγκ, το ωμ, ο τροχός της διδασκαλίας του Βούδα (ντάρμα), ο λωτός, το σύμβολο της μη βίας (αχίμζα)»16.
Ο ΟΕ αναφέρει επίσης για το πώς το νέο Πρόγραμμα οραματίζεται το διδάσκαλο των Θρησκευτικών:
«Δεν υφίσταται καμιά ιδιαίτερη θρησκευτικού χαρακτήρα προϋπόθεση για να διδάξει ένας δάσκαλος το ΜτΘ. Μάλλον απευκταίες θα πρέπει να θεωρούνται τέτοιες προδιαθέσεις. Ένας άθρησκος ή αγνωστικιστής ή αδιάφορος μπορεί να διδάξει με επιτυχία το ΜτΘ, όπως και ένας θρησκευόμενος. Αντίθετα, ένας ζηλωτής θρησκευόμενος έχει μάλλον εξασφαλισμένη την αποτυχία»17.
«Οι δάσκαλοι στα σχολεία της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας είναι σημαντικό, κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, να αποστασιοποιούνται κατά το δυνατόν από τη θρησκεία στην οποία ενδεχομένως ανήκουν είτε πατροπαράδοτα είτε από επιλογή»18.
Ο σεβαστός Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου του Αγίου Όρους, Αρχιμ. π. Γεώργιος Καψάνης σε επιστολή του προς την Ιερά Σύνοδο αναφέρει για το νέο Πρόγραμμα Σπουδών:
«Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών δημιουργεῖ δικαιολογημένα ἀντιδράσεις. Τό νέο μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν δέν ἔχει πιά Ὀρθόδοξο Χριστιανικό χαρακτῆρα, δέν βοηθεῖ τούς μαθητάς νά γνωρίσουν τήν Χριστιανική τους Πίστι, δέν οἰκοδομεῖ τήν θρησκευτική, τήν ἐθνική καί τήν πολιτισμική ταυτότητα τῶν ἑλληνοπαίδων.
Αὐτός ὁ ἰδιότυπος νεοβαρλααμιτισμός ἐπιβάλλεται ἀπό μία μερίδα θεολόγων, οἱ ὁποῖοι δείχνουν πώς ἐχθρεύονται τήν ἡσυχαστική θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τήν μαρτυρική Ὀρθοδοξία τῶν Νεομαρτύρων, τήν ἀσκητική παιδεία τῶν Κολλυβάδων, τήν ἁπλοϊκή πίστι τῶν ἀγωνιστῶν τῆς Παλιγγενεσίας τοῦ 1821.
Οἱ θεολόγοι αὐτοί δέν κατανοοῦν ὅτι ἀντιστρατεύονται τόν λόγο τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, ὁ ὁποῖος δέν ἀναγνωρίζει ἄλλες ὁδούς σωτηρίας πλήν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστού».
• Όπως διαπιστώνουμε από τα κείμενα που παραθέσαμε το νέο Πρόγραμμα Σπουδών όχι μόνο δεν αναπτύσσει τη θρησκευτική συνείδηση των μαθητών, όπως ορίζει το Σύνταγμα (άρθρ. 16), όχι μόνο δεν βοηθά τους μαθητές να έχουν πίστη στα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης όπως ορίζει ο εκπαιδευτικός Νόμος 1566 του 1985 αλλά αντίθετα επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα γενιά γενιτσάρων ως προς την ορθόδοξη πίστη. Είναι αντιεπιστημονικό, αντιπαιδαγωγικό, παράνομο, αντισυνταγματικό, αλλοιώνει και τελικά εκμηδενίζει τη θρησκευτική πίστη των παιδιών με τη μέθοδο της πολτοποίησης των θρησκειών και της διδασκαλίας τους στους μαθητές. Σημαντικό είναι να δει κανείς κατά πόσον έχουν δικαίωμα κάποιοι θεολόγοι, οπαδοί και συνοδοιπόροι της ρεπούσειας γραμμής για το θέμα της θρησκευτικότητας των παιδιών, να πειραματίζονται παράνομα και αντισυνταγματικά με τη θρησκευτική πίστη των παιδιών και να προτείνουν να διδάσκονται οι μικροί μαθητές αλλότριες θρησκευτικές πίστεις, φιλοσοφικές θεωρίες και κακοδοξίες, αντίθετες με την πίστη τους στο όνομα του πλουραλισμού και της πολυπολιτισμικότητας. Αυτό το ΠΣ περιλαμβάνει στοιχεία προσηλυτισμού, κατήχησης και προβολής των του πνεύματος και των αξιών που προσφέρουν οι Θρησκείες. Φτάνει μάλιστα στο σημείο να προτείνει να διδάσκονται τα ορθόδοξα παιδιά ακόμη και για ελπίδα λύτρωσης και σωτηρίας στις Θρησκείες:
«οι θρησκείες είναι πηγή ελπίδας για σωτηρία» 19, όταν για την πίστη μας ο Χριστός είναι ο μοναδικός σωτήρας και λυτρωτής.
Η διδασκαλία ξένων προς τα παιδιά Θρησκειών με την παράλληλη μείωση της ορθοδόξου πίστεώς τους, την οποία χαρακτηρίζουν ως μονοφωνική και κατηχητική, πραγματοποιείται στο νέο ΠΣ, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των γονέων των μαθητών, οι οποίοι είναι αυτοί που εκουσίως οδήγησαν τα παιδιά τους στο βάπτισμά τους στην ορθόδοξη Εκκλησία, προσδιορίζοντας έτσι τη θρησκευτική τους δέσμευση και που έχουν επίσης την ευθύνη, κατά την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ανάπτυξη της θρησκευτικής τους συνείδησης.
Πέρα από αυτά, το Πρόγραμμα αυτό είναι ανεφάρμοστο από πλευράς παιδαγωγικής επιστήμης, διότι βασικός κανόνας κάθε γνώσης είναι ότι τα παιδιά στη διαδικασία της μάθησης πρέπει απαραίτητα να έχουν προηγούμενες πολιτισμικές γνώσεις και εμπειρίες σχετικές με τιςδιδασκαλίες που διδάσκονται.Τα παιδιά στην προκειμένη περίπτωση, όμως, δεν έχουν καμιά προηγούμενη γνώση για τις άγνωστες και πρωτάκουστες γι’ αυτά θρησκείες. Το πνευματικό τους επίπεδοεπίσης, έχει ως προηγούμενες εμπειρίες και παραστάσεις μόνο εκείνες της Ορθοδοξίας και δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε τέτοιες πολυποίκιλες γνώσεις, αξίες και βιώματα των (8) επιπρόσθετων ταυτόχρονα σε κάθε διδακτική ενότητα διδασκόμενων θρησκειών.
Θεωρούμε ότι το νέο ΠΣ, έτσι όπως είναι δομημένο για να διδάσκει (9) θρησκευτικές εκδοχές μαζί επιδιώκει να δημιουργήσει ένα θρησκευόμενο που να μην πιστεύει στον ένα αληθινό Τριαδικό Θεό των Αγίων Πατέρων και διδασκάλων της Ορθοδόξου Παραδόσεώς μας και στη μία Αγία και Καθολική Εκκλησία του και να μην ομολογεί το Ένα Βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών, αλλά να αποδομήσει σταδιακά τη μία αυτή πίστη με την ισότιμη παρουσίαση και διδασκαλία όλων των Θρησκειών και των Θεών, με την αβάσιμη και αντιεκκλησιαστική πρόφαση ότι έτσι οι μαθητές μπορούν να γίνουν πλουραλιστές στη ζωή και τη συμπεριφορά τους και να σέβονται την ετερότητα. Αυτή η πολτοποιημένη πολυθρησκειακή διδασκαλία, όμως, δεν υιοθετήθηκε ποτέ έως τώρα από την εκκλησιαστική μας παράδοση ως διδασκαλία της Ορθοδόξου πίστεως και ζωής και είναι απολύτως βέβαιο ότι το μόνο που θα καλλιεργήσει στα παιδιά είναι η σύγχυση φρενών. Είναι επίσης σίγουρο ότι προξενεί ανυπολόγιστη ζημιά στην ακεραιότητα της πνευματικότητάς τους, τραυματίζοντας ή θέτοντας σε αμφισβήτηση την αλήθεια της πίστεώς τους και ταυτόχρονα μειώνοντας θανάσιμα το μέλλον της εσωτερικής και εξωτερικής Ορθοδόξου Ιεραποστολής, ως χρέους του κάθε Χριστιανού. Αν δεν διδάσκονται οι ορθόδοξοι νέοι μας συστηματικά και μεθοδικά την αλήθεια της ορθόδοξης πίστεώς τους, πώς θα μπορέσουν αργότερα να την μαρτυρήσουν, να την ομολογήσουν και να τη διδάξουν σε όλα τα έθνη, όπως εντέλλεται ο Χριστός20;
Για όλα τα παραπάνω, καλούμε και παρακαλούμε, για μια ακόμη φορά, την μεν Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας μας να αντιμετωπίσει, με βάση την ορθόδοξη πίστη και μόνον και όχι με άλλες σκοπιμότητες και με τη δέουσα μελέτη, προσοχή και σοβαρότητα αυτό το θέμα, το δε Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων να αποσύρει άμεσα το Πιλοτικό Πρόγραμμα των Θρησκευτικών, διότι μεθοδεύει την αλλοίωση και την αλλοτρίωση της θρησκευτικής συνείδησης της νέας γενιάς των Ελλήνων, τραυματίζοντας ταυτόχρονα και την πολιτισμική και την ηθική και την κοινωνική τους ταυτότητα που εξαρτάται και προσδιορίζεται τα μέγιστα από τον ορθόδοξο χαρακτήρα της του μαθήματος των Θρησκευτικών.
Ηρακλής Ρεράκης
Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης
Υποσημειώσεις
1 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 27.
2 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 12.
3 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 22.
4 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 273
5 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 13.
6 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 22.
7 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 98.
8 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ.13.
9 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 15.
10 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 101 -102.
11 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 57.
12 Β΄ Θεσσαλ., 2,15.
13 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 21.
14 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 21.
15 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ.18.
16 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ. 31.
17 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 268
18 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Οδηγός Εκπαιδευτικού, σ. 267.
19 Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, σ.
20 Ματθ. 28,19-20: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν».
Από το περιοδικό «Ιεραποστολικός Ταχυδρόμος», τεύχος 123, Ιούλιος - Aύγουστος - Σεπτέμβριος 2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου