Ὁ ρόλος τῆς Ἀκαδημίας τοῦ Βόλου στόν «οἰκουμενιστικό ἐπανευαγγελισμό» τῶν Ὀρθοδόξων

3. Ὁ ρόλος τῆς Ἀκαδημίας Θεολογικῶν Σπουδῶν τοῦ Βόλου στόν ἀναβαθμισμένο «οἰκουμενιστικό ἐπανευαγγελισμό» τῶν Ὀρθοδόξων

Στό πλαίσιο, ἀλλά καί τόν ἀπόηχο τῆς 10ης Γενικῆς Συνελεύσεως τοῦ Π.Σ.Ε. στό Πουσάν ἀναδεικνύεται ὁ ἰδιαίτερος καί ἀναβαθμισμένος ρόλος πού καλεῖται νά διαδραματίσει ἡ Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν τοῦ Βόλου στήν ἐσωτερική τῆς ἑλληνόφωνης Ὀρθοδοξίας προπαγάνδα ὑπέρ τοῦ Οἰκουμενισμοῦ.

Συμφώνως πρός τόν ἱστοχῶρο τῆς Συνελεύσεως τοῦ Πουσάν «Ὀρθόδοξοι καί οἰκουμενικοί ἐπιστήμονες παρουσίασαν τό “ Ὀρθόδοξο Ἐγχειρίδιο γιά τή Θεολογική Ἐκπαίδευση καί τόν Οἰκουμενισμό” στή 10η Συνέλευση τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν στό Πουσάν, Δημοκρατία τῆς Κορέας, τήν Τετάρτη 6 Νοεμβρίου. Τό ἔργο συντονίστηκε ἀπό ἐκδοτική ὁμάδα ἐκ διαφόρων ὀρθοδόξων καί οἰκουμενικῶν ὀργανισμῶν συμπεριλαμβανομένου τοῦ Π.Σ.Ε. καί τοῦ Συμβουλίου Εὐρωπαϊκῶν Ἐκκλησιῶν, μαζί μέ μιά ὁμάδα ἀπό τήν Ἀκαδημία τοῦ Βόλου στήν Ἑλλάδα» [29].

Λίγο παρακάτω, ἀφοῦ δοθοῦν καί ἄλλες σχετικές πληροφορίες γιά τή στόχευση τῶν ἐκδόσεωνRegnum Studies in Global Christianity, ὁ ἱστοχῶρος μᾶς γνωστοποιεῖ ὅτι τό νέο ἐγχειρίδιο, ἐπιτήδευμα τοῦ Προγράμματος τοῦ Π.Σ.Ε. γιά τήν Οἰκουμενική Θεολογική Ἐκπαίδευση (WCC/ETE) σέ συνεργασία μέ τό Σ.Ε.Ε. (CEC) καί τήν Ἀκαδημία τοῦ Βόλου, ἔχει ὡς σκοπό «νά προμηθεύσει ἕνα οὐσιαστικό νέο ἐργαλεῖο γιά νά ἐπινοήσει κατάλληλη διδακτική ὕλη καί βασικά ἀναγνώσματα γιά μαθήματα σχετικά μέ τίς σχέσεις πρός ἄλλες ἐκκλησίες, τόν οἰκουμενικό διάλογο καί τόν Παγκόσμιο Χριστιανισμό στίς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες» [30].

Ὁ ἱστοχῶρος τῆς ἴδιας τῆς Ἀκαδημίας τοῦ Βόλου θέτει τό θέμα τῆς συμβολῆς της πολύ ἠπιότερα καί κατώτερα τῆς πλήρους ἐκτάσεώς του, δημοσιοποιώντας τήν τελευταία συνάντηση τῆς ἐκδοτικῆς ἐπιτροπῆς στίς 18 και 19 Σεπτεμβρίου 2013· συμφώνως πρός αὐτήν τό ἐν λόγῳ ἐγχειρίδιο, Handbook on Ecumenism. Resources for Theological Education «αποσκοπεί να αναδείξει την καίρια ιστορική και θεολογική συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Οικουμενική Κίνηση, να προσφέρει πρόσβαση σε κείμενα που εκφράζουν το πνεύμα των επιμέρους τοπικών Εκκλησιών στο πλαίσιο του οικουμενικού διαλόγου, να αντιμετωπίσει επί μέρους σύγχρονα ζητήματα του οικουμενικού διαλόγου και της κοινής χριστιανικής μαρτυρίας στη διακονία, την εκπαίδευση, την ποιμαντική μέριμνα κλπ.» Ὁ Τόμος αὐτός ἀπευθύνεται «σε Καθηγητές και φοιτητές των θεολογικών σχολών ανά τον κόσμο, όπως επίσης και σε ιερείς και λαϊκούς». Ἡ ἐκδοτική ὁμάδα περιέλαβε μεταξύ ἄλλων τούς π. Thomas FitzGerald, π. Cyril Hovorun, Δρ. Παντελῆ Καλαϊτζίδη, Αἰκατερίνη Πεκρίδου, Νικόλαο Ἀσπρούλη, Liagre Guy, Dietrich Werner[31]. Οὐδεμία ἀναφορά στή συνεπῆ ἀκαδημαϊκή ἐνδυνάμωση καί ἐκλαΐκευση τοῦ οἰκουμενιστικοῦ φρονήματος, πού ἀποτελεῖ καί τόν τελικό στόχο τοῦ πονήματος αὐτοῦ τῶν 900 σελίδων καί τῶν 110 ἐπιστημονικῶν συμβολῶν !

Ὁ διαθρησκειακοῦ προσανατολισμοῦ ἱστοχῶρος Globethics.net παραθέτοντας τή θεολογική «συνάφεια» ἐντός τῆς ὁποίας προωθήθηκε ἡ ἔκδοση τοῦ ἐν λόγῳ ἐγχειριδίου, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἡ «Ὁμάδα Ἐργασίας ἐπί Ὀρθοδοξίας καί Οἱκουμενισμοῦ» (Workgroup on Orthodoxy and Ecumenism) προετοίμασε τό «Ἐγχειρίδιο» συλλέγοντας συμβολές μεταξύ Ὀκτωβρίου 2011 καί Ἰουνίου 2013, ὥστε τό ἐν λόγῳ «Ἐγχειρίδιο» νά καταστεῖ μέγιστη ὀρθόδοξη συμβολή στή 10η Συνέλευση τοῦ Πουσάν, γιά τήν ὁποία εἶχε προετοιμαστεῖ μάλιστα καί forum σχετικό μέ τήν οἰκουμενική θεολογική ἐκπαίδευση  [32].

Τό Globethics.net σημειώνει καί τόν ρόλο πού διαδραμάτισε ἐν προκειμένῳ ἡ προηγηθεῖσα Συνάντηση τῆς Διεθνοῦς Διορθοδόξου Διαβουλεύσεως περί τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως στή Θεολογική Ἐκπαίδευση καί στή Ζωή τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στό Σιμπίου (Sibiu) τῆς Ρουμανίας (9-12 Νοεμβρίου 2010), τίς δηλώσεις τῆς ὁποίας ἐξαίρει [33] καί οἱ ὁποῖες μεταξύ ἄλλων διεπίστωναν (κατά τήν ἔμφαση τοῦ ἱστοχώρου) ὅτι οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἔχουν θεμελιωδῶς ὠφεληθεῖ ἀπό τήν οἰκουμενική κίνηση, πού ἐπέτρεψε σέ αὐτές νά γνωρίσουν ἄλλους Χριστιανούς καί νά ὑπερβοῦν πειρασμούς τοῦ ἀπομονωτισμοῦ· ὅτι ὑπάρχει ἀκόμη ἀνάγκη βελτιώσεως τοῦ ἐπιπέδου τῶν διαχριστιανικῶν σπουδῶν καί τοῦ διαλόγου στίς ὀρθόδοξες θεολογικές σχολές μέ σκοπό τήν προώθηση τῆς κατανοήσεως καί τήν ἐξάλειψη τῆς προκαταλήψεως· ὅτι ἡ μελέτη τῶν ἄλλων χριστιανικῶν ἐκκλησιῶν καί τοῦ οἰκουμενισμοῦ πρέπει νά κινηθεῖ πέραν τοῦ πλαισίου τῆς συγκριτικῆς ἤ ἀκόμη καί πολεμικῆς ἀπολογητικῆς.

Τό δέκατο σημεῖο τοῦ ἀνακοινωθέντος τοῦ Σιμπίου τῆς ὡς ἄνω International Inter-Orthodox Consultation ὑπογραμμίζει τήν ἀνάγκη ἑνός συλλογικοῦ βιβλίου οἰκουμενικῶν ἐκθέσεων ( Essay Book ) πρός χρήση σέ θεολογικές σχολές καί σεμινάρια.

Τά δεκαεπτά σημεῖα τοῦ ἀνακοινωθέντος στό Σιμπίου, πολύ ἐνδιαφέροντα (τῶν ὁποίων συνιστοῦμε τήν ἀνάγνωση στό communique), περιέλαβαν μεταξύ ἄλλων (καί πέραν ὅσων θά ἀναφέρουμε παρακάτω) καί τά ἑξῆς: ●τή διαπίστωση τῆς δυσχέρειας ὁμόφωνης ἀντιμετωπίσεως τῶν διαχριστιανικῶν καί διαθρησκειακῶν θεμάτων στίς ὀρθόδοξες ἐκκλησίες καί τήν ἀνάγκη νά ἐμπλακοῦν σέ διάλογο ἰδιαιτέρως ὅσοι ἀντιτίθενται σέ αὐτόν (§1)· ●τήν ἀνάγκη υἱοθετήσεως ὀρθοδόξου αὐτοκριτικῆς ἐν πνεύματι ταπεινώσεως (“adopting a self-critical approach to its own ecclesial life, in a spirit of humility”) (§2)· ● τή (δῆθεν) ἀνεπάρκεια τῆς πολεμικῆς καί συγκριτικῆς ἀπολογητικῆς νά ἀποδώσει μιάν ἀκαδημαϊκῶς ἰσορροπημένη κατανόηση τῶν ἄλλων «ἐκκλησιῶν», θρησκειῶν καί τοῦ οἰκουμενισμοῦ (§5)· ● τή δέουσα πρόσκληση ἑτεροδόξων καί ἑτεροθρήσκων ἀκαδημαϊκῶν στίς ὀρθόδοξες Θεολογικές Σχολές καί τήν ἀποστολή Ὀρθοδόξων φοιτητῶν στίς ἐκείνων Σχολές καί τόπους λατρείας (§7)· ● τήν ὑπογραμμιζόμενη μέγιστη γιά τόν Οἰκουμενισμό σημασία τῶν θεολόγων φοιτητῶν ὡς μελλοντικῶν ποιμένων καί διδασκάλων (§9)· ● τήν ἀνάγκη βελτιώσεως (“more thoroughly”) τῆς οἰκουμενιστικῆς ἐνημερώσεως στόν κατά τόπους ἐκκλησιαστικό τύπο, τήν τηλεόραση, τό ραδιόφωνο, σέ ἱστοχώρους κ.τ.σ. (§11)· ● τήν ἀνάγκη νά δοθεῖ βάρος στήν πιό ἀποτελεσματική διάδοση τῶν οἰκουμενιστικῶν δρωμένων στόν τοπικό κλῆρο καί λαό (§12 καί §13)· ● τήν ἀνάγκη γιά ἐπέκταση τῆς συμμετοχῆς στήν «Ἑβδομάδα Προσευχῆς γιά τήν Χριστιανική Ἑνότητα» καί ἄλλες κινήσεις, ὥστε νά περιλάβει καί τά ἐπίπεδα τῆς ἐνορίας καί τῆς τοπικῆς κοινωνίας (§14)· ● τή δέουσα αὔξηση τῶν εὐκαιριῶν συμμετοχῆς Ὀρθοδόξων σέ ὀργανισμούς οἰκουμενιστικούς (§15)· ● τή σημασία τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης ὡς συντελεστῆ στή διομολογιακή καί διαθρησκειακή συνεργασία καί συμφιλίωση (§16) καί ● τή συνεργασία ὅλων τῶν θεολογικῶν σχολῶν τῆς Ὀρθοδοξίας μέ τό Π.Σ.Ε. μέσῳ τῆς ἐν Βοστώνῃ Ἑλληνορθοδόξου Σχολῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γιά τήν ἀπό κοινοῦ ἀντιμετώπιση τῶν θεμάτων οἰκουμενιστικῆς ἐκπαιδεύσεως (§17) [34]. 

Ἔτσι, τό ὅλο πρόγραμμα (project) τό ὁποῖο προώρισται νά ἐξυπηρετήσει ἡ ἔκδοση τοῦ«Ὀρθοδόξου Ἐγχειριδίου γιά τή Θεολογική Ἐκπαίδευση καί τόν Οἰκουμενισμό» μεταξύ ἄλλων περιλαμβάνει ὡς σημαίνοντες στόχους (κατά τό Globethics.net τούς ἑξῆς [35]), ὅπως αὐτοί κατεστρώθησαν σέ συναντήσεις τόν Δεκέμβριο τοῦ 2010, Ἰανουάριο καί Ὀκτώβριο  2011 ἀπό τούς κυρίως διοργανωτές τοῦ ἔργου, τόν Δρ π. Dietrich Werner (WCC/ETE), τόν Δρ Παντελῆ Καλαϊτζίδη (Ἀκαδημία Βόλου) καί τόν Καθηγητή π. Viorel Ionita (CEC) :

● Νά ὑπογραμμίσει τόν ἀποφασιστικό ρόλο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως ἀπό τήν πρώιμη ἀφετηρία της, ὅπως καί νά δώσει ἔμφαση σέ ἀμφότερα, πῶς ἔχουν ἐπωφεληθεῖ οἱ ὀρθόδοξες ἐκκλησίες ἀπό τήν οἰκουμενική κίνηση καί ἐπίσης πῶς ἔχουν συνεισφέρει στήν οἰκουμενική θεολογία γενικῶς διά πολλῶν δεκαετιῶν.

● Νά παράσχει πρόσβαση σέ οὐσιαστικά καί αὐθεντικά ὀρθόδοξα κείμενα σχετιζόμενα μέ τήν ἀναζήτηση τῆς χριστιανικῆς ἑνότητας, ὅπως ἐπίσης καί μέ τήν κατανόηση τοῦ οἰκουμενισμοῦ καί τήν συμμετοχή τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στήν οἰκουμενική κίνηση, περιλαμβάνοντας τήν παροχή προσβάσεως σέ ἐπίσημες ἀποφάσεις καί δηλώσεις Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀναφορικῶς πρός τήν θεολογική παιδεία καί τόν οἰκουμενισμό.

● Νά ἀντιμετωπίσει πρακτικές πτυχές τοῦ οἰκουμενικοῦ διαλόγου καί τῆς κοινῆς χριστιανικῆς μαρτυρίας στή διακονία, τήν παιδεία, τήν κοινή μαρτυρία, τήν ποιμαντική συμβουλευτική καί τή χριστιανική ζωή, πού ἀπαιτοῦν ποιμαντική θεολογική μελέτη σέ σύγχρονες περιοχές τῆς ζωῆς καί δράσεως τῶν ἐκκλησιῶν καί θά πρέπει γιά τό λόγο αὐτό νά συνδυάσουν θεολογικά ἄρθρα μέ περισσότερα πρακτικά καί ποιμαντικά ἄρθρα.

● Νά παρουσιάσει ὑλικό ἀπό ὀρθοδόξους θεολόγους ἀσχολουμένους μέ τήν θεολογική παιδεία ἐπί τοῦ οἰκουμενισμοῦ ἀπό διάφορες ὀρθόδοξες ἐκκλησίες καί νά δώσει ἔμφαση σέ μερικούς ἀπό τούς πρωτοπόρους τῆς ὀρθοδόξου συμμετοχῆς στόν οἰκουμενικό διάλογο ἀπό διάφορες ὀρθόδοξες ἐκκλησίες.

● Νά μεταδόσει μιά κατάλληλη καί θεολογικῶς βάσιμη κατανόηση τοῦ οἰκουμενισμοῦ ἀπό ὀρθόδοξες προοπτικές, μέ τρόπους πού εἶναι διαλογικοί στήν προσέγγιση, μελετώντας ἐπίσης - καί σέ συσχετισμό μέ - κάποιες προκαταλήψεις καί παρανοήσεις ἐπί τοῦ οἰκουμενισμοῦ, πού ἀκόμη κυκλοφοροῦνται σέ μερικές ὀρθόδοξες ἐκκλησίες (μιά ἀπολογητική ὑπέρ τοῦ οἰκουμενισμοῦ ὀρθόδοξη θεολογία, μέ τήν καλύτερη δυνατή κατανόηση τοῦ ὅρου).

● Νά ἐντοπίσει κατάλληλες πρόσθετες πηγές πού διευκολύνουν τή θεολογική παιδεία ἐπί τοῦ οἰκουμενισμοῦ, μέσῳ σχεδιαγραμμάτων γιά μαθήματα καί σχέδια διδακτικῆς ὕλης (βιβλιογραφίες, σχεδιαγράμματα ὕλης σπουδῶν, λίστες ἱστοχώρων μέ ἐπιπρόσθετες πηγές), ἐνῷ ταυτοχρόνως νά μή περιορισθεῖ ὡς πρός τό ἀκροατήριο σέ ἀκαδημαϊκούς θεολόγους, ἀλλά νά φθάσει στό ἐνδιαφερόμενο γενικό κοινό σέ ὀρθόδοξη συνάφεια.

● Παραμένοντας κυρίως σέ ἀναφορά μέ τίς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καί τή θεολογία τους τοῦ οἰκουμενισμοῦ, στό κύριο σῶμα τοῦ κειμένου του, τό Ἐγχειρίδιο θά πρέπει ἐπίσης νά περιλάβει συμβολές ἐπί τῶν οἰκουμενικῶν σχέσεων μεταξύ Ὀρθοδόξων [σημ. μτφρ. Eastern Orthodox] καί Ἀνατολικῶν [σημ. μτφρ. Oriental Orthodox] Ἐκκλησιῶν στό κεφάλαιο περί τῶν διμερῶν διαλόγων καί ἕνα ξεχωριστό πρόσθετο κεφάλαιο (παράρτημα)  στό τέλος, στό ὁποῖο θά πρέπει νά δοθεῖ ἔμφαση στή συγκεκριμένη κατανόηση τοῦ οἰκουμενισμοῦ, καί συμβολή σέ αὐτόν, ἀπό τίς Ἀνατολικές Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες.

Μιά ὀρθόδοξη ἀνάγνωση τῶν παραπάνω μπορεῖ νά συνοψισθεῖ στά ἑξῆς:

Εἶναι καταφανές κατά τά ἀνωτέρω, πώς οἱ ἐξελίξεις τοῦ Οἰκουμενισμοῦ δέν πηγάζουν ἀβίαστα ἀπό τή συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας, τόν «νοῦν Χριστοῦ» ἀλλά προωθοῦνται ὡς ξένο σῶμα στήν Ἐκκλησία ἐπιμελῶς καί μέ σχέδιο, ὡς «ἀτζέντα», ὡς project, ἐνῷ ἀναγνωρίζεται ὡς πρόβλημα ἡ ὕπαρξη «κωλυμάτων» τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, κυρίως στό ἐπίπεδο τοῦ μή «δικτυωμένου», ἁπλοῦ, πληρώματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Τό ὅλο θέμα τοῦ «Ἐγχειριδίου» πού ἑτοιμάστηκε μέ τή συμβολή τῆς Ἀκαδημίας τοῦ Βόλου, εἶχε ἀφετηρία τή Συνάντηση στό Σιμπίου (2010), ἐν συνεχείᾳ δέ ἡ ἔκδοση καταρτίστηκε μέ συλλογή συμβολῶν 110 ἐπιστημόνων σέ 900 σελίδες (2011-2013) κατά τίς ντιρεκτίβες τοῦ Σιμπίου, γιά νά καταλήξει στήν ἐπίσημη πανηγυρική ἐμφάνιση καί παρουσίαση τοῦ «Ἐγχειριδίου» στίς 6 Νοεμβρίου στό Πουσάν ἐνώπιον τῆς Γενικῆς Συνελεύσεως τοῦ Π.Σ.Ε..

Ἡ «ἀτζέντα», λοιπόν, τήν ὁποίαν ἡ Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν τοῦ Βόλου ἐπιφορτίσθηκε ἀπό τό Π.Σ.Ε. καί τούς συναφεῖς ὀργανισμούς (ὅπως τό CEC) καί φέρει εἰς πέρας, κατ΄ ἐξοχήν μέ τό ἐν λόγῳ ἐγχειρίδιο, περιλαμβάνει (α) τή βιβλιογραφική ἀποσιώπηση, μέσῳ «γενοκτονίας τῆς (θεολογικῆς) μνήμης», τῶν θεολογικῶν ἀντιδράσεων κατά τοῦ Οἰκουμενισμοῦ στήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία, διότι δέν μπορεῖ νά ἀπαντηθεῖ ἡ «ἀντι-οικουμενιστική» ἐπιχειρηματολογία τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐξ οὗ καί ἡ «μεταπατερικότητα» (ἄγνωστη ἡ «τύχη» τῆς ὡς ἄνω 1ης ντιρεκτίβας τοῦ Σιμπίου), (β) τή μονομερῆ προβολή τοῦ ἐντός τῆς Ὀρθοδοξίας ρεύματος τοῦ οἰκουμενισμοῦ, (γ) τήν προπαγάνδιση μιᾶς ἀνύπαρκτης καί ἄγνωστης ὠφέλειας τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπό τήν οἰκουμενική κίνηση, (δ) τήν παντοειδή διευκόλυνση τῶν οἰκουμενιστικῶν σπουδῶν, (δ) τόν καταρτισμό ὀρθόδοξης οἰκουμενιστικῆς ἀπολογητικῆς, ὅπως expressis verbis διατυπώνεται στό ὡς ἄνω σχέδιο κατά τό Globethics.net, (ε) οὐσιαστικῶς τόν πλημμυρισμό τῆς θεολογικῆς παιδείας μέ οἰκουμενιστικό ὑλικό, ὁ ὁποῖος θά ἔχει, βεβαίως, μακροπρόθεσμα σχετικά ἀποτελέσματα, (στ) τήν προώθηση τῆς ἐκλαϊκεύσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ὁ ὁποῖος προδήλως δέν «φυτρώνει» εὔκολα σέ μή ἀκαδημαϊκά περιβάλλοντα, (ζ) σέ σχέση μέ τό (στ) τήν πλοκή τῶν ποιμαντικῶν, ἱεραποστολικῶν καί ἄλλων πρακτικῶν θεμάτων μέ τίς «διαχριστιανικές»-οἰκουμενιστικές προοπτικές, ὥστε νά καταστοῦν αὐτές πλέον εὔπεπτες ἀπό τό Ὀρθόδοξο Ποίμνιο, (η) τήν περαιτέρω ἔμφαση στήν προσέγγιση μέ τίς μονοφυσιτικές (Oriental Orthodox) «ἐκκλησίες», συμφώνως μέ τίς πληροφορίες τοῦ Globethics.net καί – μεταξύ τῶν γραμμῶν - (θ) τήν ἀνάδειξη τῆς δῆθεν πανορθοδόξου ἀποδοχῆς τοῦ οἰκουμενισμοῦ, καθώς ὁρίζεται ὅτι θά πρέπει οἱ βιογραφικές καί λοιπές συμβολές  νά προέρχονται ἀπό «διάφορες ὀρθόδοξες ἐκκλησίες».

Σημειώσεις

29.   Βλ. ἀνωτέρω σημ. 6. «Orthodox and ecumenical scholars presented the Orthodox Handbook on Theological Education and Ecumenism at the World Council of Churches (WCC) 10th Assembly in Busan, Republic of Korea on Wednesday, 6 November. The work was coordinated by an editorial group from the different Orthodox and ecumenical organizations including the WCC and the Conference of European Churches along with a team from Volos Academy in Greece».

30. Αὐτόθι· «The handbook will provide an essential new tool to work out proper teaching curriculums and essential readings for courses on relations to other churches, ecumenical dialogue and World Christianity in Orthodox churches».

31.   Βλ. ἀνωτέρω σημ. 7.

32.   Workgroup on Orthodoxy and Ecumenism – Handbook for Theological Education 
http://www.globethics.net/web/9157330

33. Βλ. ἐδῶ τό communique τῆς International Inter-Orthodox Consultation on The Ecumenical Movement in Theological Education and in the Life of the Ortodox Churches, Sibiu, Romania, 9-12 November 2010 : http://oca.org/PDF/NEWS/2011/2011-0121-sibiucommunique-final.pdf

34.   Αὐτόθι.

35. Ἔνθ’ ἀνωτ. http://www.globethics.net/web/9157330 · «To underline the decisive role of the Orthodox Church for the development of the Ecumenical Movement from its early beginnings as well as to highlight both how Orthodox churches have benefitted from the ecumenical movement as well as how they have contributed to ecumenical theology in general during many decades; ● To provide access to essential and authentic orthodox texts relating to the search for Christian unity as well as the understanding of ecumenism and the involvement of Orthodox Churches in the ecumenical movement including providing access to official decisions and statements of Orthodox Churches with regard to theological education and ecumenism; ● To address practical aspects of ecumenical dialogue and common Christian witness in diakonia, education, joint witness, pastoral counseling and Christian life which demand for pastoral theological reflection on contemporary areas of churches life and action and therefore would combine theological articles with more practical and pastoral articles; ● To present materials from orthodox theologians involved in theological education on ecumenism from different orthodox churches and to highlight some of the pioneers of orthodox involvement in ecumenical dialogue from the different orthodox churches; ● Τo communicate a proper and theologically sound understanding of ecumenism from orthodox perspectives in ways which are dialogical in approach reflecting also and relating to some prejudices and misperceptions on ecumenism which are still circulating in some orthodox churches (an apologetic orthodox theology of ecumenism in the best sense of the word); ● To identify proper additional resources which facilitate theological education on ecumenism by course outlines and curriculum plans (bibliographies, curriculum outlines, lists of websites with additional resources) while at the same time not being restricted in its audience to academic theologians but reaching out to the interested general public on orthodox contexts; ● While remaining mainly related to Eastern Orthodox churches and their theology of ecumenism in its main text-body the Handbook should also include contributions on the ecumenical relations between Eastern Orthodox and Oriental Orthodox Churches in the chapter on bilateral dialogues and a separate additional chapter (appendix) in the end in which the specific understanding of and contribution to ecumenism from Oriental Orthodox Churches would be highlighted».

Ι.Μ. Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου