Αρχιμ. Αρσένιος Κατερέλος, Τα άγια Θεοφάνεια

ΤΑ ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ

Ἀρχιμανδρίτης Ἀρσένιος Κατερέλος

Ἡγούμενος Ἱ. Μονῆς Ἁγίου Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος

Ὅταν ὁ Χριστός ὡς ἄνθρωπος συνεπλήρωσε τό τριακοστόν ἔτος τῆς ἡλικίας Του, γιατί ὡς Θεός πού ταυτόχρονα ἦταν εἶναι ἄχρονος, ἐπῆγε στόν Ἰορδάνη ποταμό γιά νά βαπτισθῆ ἀπό τόν Ἰωάννη.  «Ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν αὐτὸν λέγων· Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με;». Ἐγώ ἔχω ἀνάγκη νά βαπτισθῶ ἀπό Ἐσένα καί Σύ ἔρχεσαι πρός ἐμένα; (Ματθ. Γ´, 14). Ἄλλωστε, ὁ Ἰωάννης εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος διεκήρυξε: «Ἰδού ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» (Ἰωάν. Α´, 29). Νά, δηλαδή τό πρόβατον, τό ὁποῖον θά σφαγιασθῆ καί ἡ θυσία του αὐτή θά ἔχη διαστάσεις παγκοσμιότητος, διότι μέ τήν θυσία αὐτή θά σηκώση τήν ἐνοχή ὅλου τοῦ κόσμου ὅλων τῶν ἐποχῶν. 

Αὐτά τά λόγια τοῦ Βαπτιστοῦ, εἶναι ἡ μεγαλύτερη προφητεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γιά τόν Μεσσία. Οἱ ἄλλοι Προφῆτες προεφήτευσαν καί ἔγραψαν ξεκάθαρα γιά τήν ἔλευσι τοῦ Χριστοῦ, ὁ Βαπτιστής ὅμως ἔδειξε συγκεκριμένα τόν Μεσσία Χριστό. Πότε τόν ἔδειξε; Τότε πού κανείς δέν Τόν ἤξερε, διότι, ἁπλούστατα, ὁ Κύριός μας δέν εἶχε ἀκόμη ἀρχίσει τήν δημοσία δρᾶσι Του.

Ὁ Χριστός εἶναι τό μόνο ἱστορικό πρόσωπο, τό ὁποῖο ἔχει γιά λογαριασμό Του προφητική κατοχύρωσι. Γιά τόν Χριστό ἐπροφήτευσαν πολλοί Προφῆτες, οἱ ὁποῖοι ἔζησαν σέ διάφορες ἐποχές, περιοχές καί μέ διαφορετικές ἱκανότητες ὁ κάθε ἕνας. Κι ὅμως ὅλοι αὐτοί συγκλίνουν σέ γεγονότα πού ἔχουν σχέσι μέ τήν πρώτη ταπεινή ἐμφάνισι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅπως ἐν προκειμένῳ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας, πού ἀναφέρει τήν ἐκ παρθένου γέννησιν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ: «Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ» (Ἡσ. Ζ´, 14). Ἤ ὁ Προφήτης Βαρούχ, πού ἴσως ἔχει γράψει τήν πιό καταπληκτική προφητεία γιά τήν ἔλευσι τοῦ Θεοῦ στήν ἱστορία, ἐνῷ στήν ἀρχή λέγη διάφορα γιά τόν Θεό, ὕστερα λέγει: «Μετὰ τοῦτο ἐπὶ γῆς ὤφθη καὶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη» (Βαρούχ Γ´, 38). Δηλαδή ὁ Θεός κατόπιν εἰσῆλθε στήν ἱστορία καί συνανεστράφηκε, σάν ἄνθρωπος, μέ μᾶς τούς ἀνθρώπους.

Τό πιό καταπληκτικό εἶναι ὅτι πολλοί ἀπό τούς Προφῆτες προεφήτευσαν καί γιά γεγονότα, τά ὁποῖα ἀναφέρονται στό χρονικό διάστημα μετά τήν πρώτη ἐμφάνισι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅπως, γιά παράδειγμα, ὁ Προφήτης Μαλαχίας, στά Κεφάλαια Γ´ καί Δ´, ἐνῷ ὁμιλῆ γιά τόν Βαπτιστή, κλπ., μετά κάνει ἕνα τεράστιο χρονολογικό ἅλμα καί ὁμιλεῖ γιά τήν δευτέρα ἐμφάνισι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἤ, ὁ Προφήτης Δανιήλ, πού ὁμιλεῖ γιά τόν Ἀντίχριστο (Δαν. Η´, 23) : «...καὶ ἐπ᾿ ἐσχάτων τῆς βασιλείας αὐτῶν, πληρουμένων τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν, ἀναστήσεται βασιλεὺς ἀναιδὴς προσώπῳ καὶ συνίων προβλήματα».

Καί εἶναι περισσότερο ἀπό βέβαιο, ὅτι, ἐφ᾽ ὅσον ἐξεπληρώθησαν ὅλες οἱ προφητεῖες πού ἀναφέρονται σέ γεγονότα τῆς πρώτης ταπεινῆς ἐμφανίσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, θά ἐκπληρωθοῦν καί οἱ προφητεῖες αὐτῶν τῶν ἰδίων Προφητῶν, πού ἀναφέρονται σέ γεγονότα μετά τήν πρώτη ἐμφάνισι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Κατά τήν Βάπτισι, ὁ Κύριος δέν βυθίστηκε στό νερό, ἀλλά, ὅπως λέγει ὁ Εὐαγγελιστής «... ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος» (Ματθ. Γ´, 16), εὐθέως ἐξῆλθε ἀπό τοῦ ὕδατος, διότι, ἁπλούστατα, δέν εἶχε νά ἐξομολογηθῆ καμμία ἀπολύτως ἁμαρτία. Διότι, ὁ Κύριος, ὄχι ἁπλῶς δέν ἔκανε ἔστω καί τήν παραμικρή ἁμαρτία, ἀλλά οὔτε κἄν ἐχρειάσθηκε νά ἀγωνισθῆ προκειμένου νά μήν ἁμαρτήση. Ἤ, διαφορετικά, ὅσο μπορεῖ νά ἁμαρτήση ἕνας Θεός, ἄλλο τόσο μποροῦσε νά ἁμαρτήση καί ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός δέν ἦταν κάποιος ἄνθρωπος μέ πολύ καλή, ἔστω, θέλησι καί ἀγωνιστική διάθεσι, πού σάν βραβεῖο ἐπῆρε ὅλην τήν δύναμι-ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός δέν εἰσῆλθε σέ κάποιον ἄνθρωπο, ἀλλά ὁ ἴδιος ὁ ἀκατάληπτος Θεός ἔγινε ἄνθρωπος. Καί τοῦτο, γιά νά μπορέσωμε ἐμεῖς νά Τόν δοῦμε καί νά Τόν ἀκούσωμε. Διότι, ὅπως ἀκριβῶς εἶναι ὁ Θεός δέν μποροῦμε νά Τόν καταλάβωμε, ὄχι μόνον ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά οὔτε καί αὐτοί οἱ ἄγγελοι.

Ἄν θέλωμε νά κυριολεκτήσωμε, ὁ Χριστός, ἐνῷ ἔχη δύο φύσεις, τήν θεία καί τήν ἀνθρωπίνη, ἔχει μόνον ἕνα πρόσωπο. Ἔχει μόνον τό θεῖο Πρόσωπο. Ὁ Χριστός δέν ἔχει ἀνθρώπινο πρόσωπο. Κι ὅταν φυσικά λέμε ὅτι ''δέν ἔχει ἀνθρώπινο πρόσωπο'', δέν ἐννοοῦμε ὅτι δέν εἶχε ἀνθρώπινο κεφάλι, ἀλλά ἐννοοῦμε ὅτι ὡς ὕπαρξις προϋπῆρχε καί πρίν γίνη ἄνθρωπος. Διότι, ὅπως ὅλοι μας γνωρίζωμε, ἦταν καί εἶναι τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Γι᾽ αὐτό, στήν ἐρώτησι ''ποιός ἐβαπτίσθη στόν Ἰορδάνη;'' βέβαια ἀπαντοῦμε ''ὁ Χριστός''. Καί εἶναι προφανῶς σωστό. Ἀλλά ἡ πιό πλήρης ἀπάντησις εἶναι ὅτι στόν Ἰορδάνη ἐβαπτίσθη ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Πῶς ὅμως ἐβαπτίσθη ὁ Θεός; Ἐβαπτίσθη μόνον ὡς πρός τήν ἀνθρωπίνη Του φύσι, Αὐτός ὁ ὁποῖος εἶναι ἀναφής, ἄπιαστος, ὡς πρός τήν Θεότητα.

Κατά τήν Βάπτισι, ἔχομε πλήρη καί σαφῆ ἀποκάλυψι τοῦ ἑνός ἀληθινοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τῆς Ἁγίας Τριάδος. Γι᾽ αὐτό ἄλλωστε καί ἡ ἑορτή τῆς Βαπτίσεως ὀνομάζεται ''Θεοφάνεια'', δηλαδή ''ἀποκάλυψις καί ἐπιφάνεια τοῦ ἀληθινοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ''. Τό ποιός τελικά εἶναι ὁ Θεός.

Ἐπίσης, ὁ Χριστός ἐβαπτίσθη στόν Ἰορδάνη γιά νά ἁγιάση τά ὕδατα καί ὁλόκληρη τήν κτίσι. Διότι, ὡς γνωστόν, μετά τήν πτῶσι τοῦ Ἀδάμ ἡ Δημιουργία ἐδαιμονοκρατεῖτο. Ὁ Σατανᾶς δηλαδή εἶχε τήν ἐξουσία του παντοῦ. Ὅπως λέγει τό Δοξαστικόν τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς: «Ὑπέκλινας κάραν τῷ Προδρόμῳ, συνέθλασας κάρας τῶν δρακόντων, ἐπέστης ἐν τοῖς ῥείθροις, ἐφώτισας τὰ σύμπαντα, τοῦ δοξάζειν σε Σωτήρ, τὸν φωτισμὸν τῶν ψυχῶν ἡμῶν». Καί τό πρῶτο τροπάριο τῆς α´ ᾨδῆς τοῦ Α´ Κανόνος ἀναφέρει: «Ἀδὰμ τὸν φθαρέντα ἀναπλάττει, ῥείθροις Ἰορδάνου καὶ δρακόντων, κεφαλὰς ἐμφωλευόντων διαθλάττει, ὁ Βασιλεὺς τῶν αἰώνων Κύριος· ὅτι δεδόξασται». Δηλαδή, ὁ Χριστός ἐβαπτίσθη εἰς τόν Ἰορδάνη γιά νά συνθλάση τάς κεφαλάς τῶν ἀοράτων δρακόντων, γιά νά κτυπήση τόν μεγαλύτερό μας ἐχθρό, πού εἶναι ὁ Σατανᾶς.

Καί, ὡς γνωστόν, ἐδιάλεξε ὁ Κύριος νά ἁγιάση τά ὕδατα, διότι τό νερό εἶναι τό πιό ἀντιπροσωπευτικό στοιχεῖο στήν Δημιουργία. Ἄς μή πᾶμε μακρυά μας. Τό ἀνθρώπινό μας σῶμα ἀποτελεῖται ὡς ἐπί τό πλεῖστον ἀπό νερό. Ἔτσι λοιπόν, ἁγιάζοντας ὁ Κύριος τό νερό, οὐσιαστικά ἁγιάζει ὅλην τήν κτίσι.

Λέγει ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, «λανθάνει γὰρ αὐτοὺς τοῦτο θέλοντας, ὅτι οὐρανοὶ ἦσαν ἔκπαλαι καὶ γῆ ἐξ ὕδατος καὶ δι' ὕδατος συνεστῶσα τῷ τοῦ Θεοῦ λόγῳ» (Β´ Πέτρ. Γ´, 5). Σέ μετάφρασι: «Λησμονοῦν, φαίνεται, θεληματικά, ὅτι μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ ἐδημιουργήθηκαν ἀπό παλαιά οἱ οὐρανοί καί ἡ γῆ, ἡ ὁποία ἐβγῆκε μέσα ἀπό τό νερό καί ἐστηρίχθηκε ἐπάνω στό νερό». Δηλαδή τά πάντα ἔγιναν «ἐξ ὕδατος καί δι᾽ ὕδατος», ἀπό νερό καί μέ νερό.

Αὐτή ἡ ρῆσις τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου στίς ἡμέρες μας εἶναι ἀκόμη πιό κατανοητή, διότι στήν ἐποχή μας ἡ ἐπιστήμη ἔχει ἀνακαλύψει, ὅτι τά πάντα ἔγιναν ἀπό τό ὑδρογόνο. Ὅλα τά στοιχεῖα τῆς φύσεως προῆλθαν ἀπό τό ὑδρογόνο μέ προσθήκη πρωτονίων στόν πυρῆνα τοῦ ὑδρογόνου. Ἀλλά, ὅπως γνωρίζωμε, τό ὑδρογόνο εἶναι ἕνα ἀπό τά δύο συστατικά τοῦ νεροῦ. Ἔτσι λοιπόν, ἁγιάζοντας ὁ Κύριος τό νερό, ἁγιάζει ὅλην τήν κτίσι. Καί ὄχι μόνον τήν ἁγιάζει, ἀλλά κάνει καί τά ὕδατα αὐτά καθ᾽ ἑαυτά πηγή ἁγιασμοῦ διά τῆς  λήψεως καί διά τοῦ ραντισμοῦ. Ἔτσι λοιπόν ὅποιος πίνει ἁγιασμό, μέ καθαρότητα καί μέ πίστι, παίρνει θεία φώτισι καί Χάρι.

Οἱ Ἅγιοι καί οἱ γνήσιοι ἀγωνιστές αἰσθάνονται ἐνίοτε καί αἰσθητά τήν θεία Χάρι ἀπό τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐμεῖς ὅμως, πού λόγῳ τῶν παθῶν μας, κατά τό ὀλιγώτερον ἤ περισσότερον, δέν ἔχομε θεϊκές ἐμπειρίες, μποροῦμε ἔμμεσα νά ἐννοήσωμε κάπως αὐτήν τήν θεία προέλευσι τῶν Μυστηρίων.

Γιά παράδειγμα, γιά νά καταλάβωμε τήν θεία προέλευσι πού ἔχει ἡ Θεία Κοινωνία, ἀρκεῖ νά σκεφθοῦμε ὅτι ποτέ κανείς, εἴτε λαϊκός, εἴτε πρωτίστως ἱερέας, δέν ἐκόλλησε λοιμώδη μεταδοτική νόσο ἀπό τήν μετάδοσι τῆς Θείας Κοινωνίας, π.χ. λέπρα, χολέρα, φυματίωσι, κλπ. Ὅταν μάλιστα κάποιος βουλευτής ἔκανε ἐπερώτησι στήν Βουλή νά ἀλλάξη ὁ τρόπος μεταδόσεως τῆς Θείας Κοινωνίας, κλπ., γιά νά μή κολλήσουν δῆθεν οἱ ἄνθρωποι ἀρρώστειες, ἀπεφάνθησαν ὁ Ἰατρικός Σύλλογος Ἀθηνῶν, Θεσσαλονίκης, ἄλλοι φορεῖς καθώς καί πολλοί καθηγηταί Πανεπιστημίου τῆς Ἰατρικῆς, ὅτι ποτέ στήν ἱστορία δέν παρατηρήθηκε κροῦσμα μεταδόσεως λοιμώδους νόσου ἀπό τήν Θεία Κοινωνία. Ὁ π. Παΐσιος ἔλεγε ἐπί τοῦ συγκεκριμένου θέματος: «Εἶναι πολύ ἁπλό. Ὅποιος δέν πιστεύει, ὅτι ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ, δέν ὑπάρχει λόγος νά κοινωνάη...».

Ἐν προκειμένῳ, γιά νά καταλάβωμε τήν δύναμι καί τήν θεία προέλευσι τοῦ Ἁγιασμοῦ, ἀρκεῖ νά πάρωμε δύο μπουκαλάκια καί στό ἕνα νά βάλωμε νερό ἀπό τήν βρύσι καί στό ἄλλο νά βάλωμε ἁγιασμό. Καί, ἄν τό θέλετε, στό μπουκαλάκι μέ τό νερό τῆς βρύσης ἄς βάλωμε καί διάφορα συντηρητικά, βασιλικό, κλπ. Ἄν ἀνοίξωμε αὐτά τά δύο μπουκαλάκια ὕστερα ἀπό πολύ καιρό, τότε θά διαπιστώσωμε τήν διαφορά τήν ὁποία θά ἔχουν, δηλαδή μόνον ὁ ἁγιασμός δέν θά ἔχη χαλάσει.

Εὔχομαι νά καθαριζώμεθα συνεχῶς μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας μας, τά ὁποῖα δάκρυα, κατά τούς Πατέρες, ἀποτελοῦν τό δεύτερο Βάπτισμα, οὕτως ὥστε νά μπορέσωμε νά οἰκειοποιηθοῦμε τήν ἐνέργεια τοῦ πρώτου Βαπτίσματος πού ἐλάβαμε ὅλοι μας στήν κολυμβήθρα καί ἔτσι, νικηταί πλέον τῆς ἁμαρτίας, νά εἰσέλθωμε εἰς τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ἀμήν.

 (Ὁμιλία εἰς τήν Ἱερόν Μητροπολιτικόν Ναόν Λαμίας  4-1-1998)