Πρωτοπρ. Γεώργιος Μεταλληνός, Κριτική αξιόλογου συγγράμματος Δογματικής

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ

π. Γεωργίου Μεταλληνού

Ομ. Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών

«ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΤΣΙΓΚΟΣ, ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, “Κατά τάς τῶν ἁγίων θεοπνεύστους θεολογίας καί τό τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβές φρόνημα”, OSTRAKON PUBLISHING , Θεσσαλονίκη 2017, σελ. 506».

     Ὃταν πῆρα γιά πρώτη φορά στά χέρια μου –εὐλογημένη ὣρα- τήν ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ τοῦ ἀειμνήστου π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, αὐθόρμητα ἀναφώνησα: «Αὐτή εἶναι Δογματική ἂλλου εἲδους».

Αὐτό ἀκριβῶς ἐπανέλαβα, παίρνοντας στά χέρια μου  πρίν  ἀπό  μέρες  καί  τήν  ΔΟ­ΓΜΑΤΙΚΗ τοῦ ἐκλεκτοῦ Συναδέλφου, Καθηγητοῦ κ. Βασιλείου Τσίγκου, πού εἶχε τήν καλωσύνη νά στείλει στήν ταπεινότητά μου. Καί τοῦ­το, διότι καί αὐτή συνεχίζει τήν συμβολή τοῦ π. Ἰ. Ρωμανίδη στήν ὑπέρβαση τοῦ σχολαστικισμοῦ, πού εἶχε κυριαρχήσει στὶς Θεολογικές Σχολές μας λόγω τῆς ἀπόλυτης σχεδόν αὐτοπαραδόσεώς μας καί στό χῶρο τῆς Θεολογίας στήν «καθολική μας μητρόπολη» (Κωστής Μοσκώφ), τήν Εὐρώπη. Εἶναι δέ σπουδαῖο καί ἐπαίνου ἂξιο, ὃτι ἐνῶ ἂλλοι Θεολόγοι μας, εὐεργετημένοι ἀπό τόν λόγο καί τά συγγράμματα τοῦ π. Ἰωάννου, προσπαθοῦν νά τόν ἐξαφανίσουν κυριολεκτικά, ὁ κ. Τσίγκος δέν διστάζει νά ἀναφέρει τά ἒργα του καί νά παραπέμπει σ’ αὐτά.

       Τό νέο ἒργο τοῦ κ. Τσίγκου, πού θά εἶναι διδακτικό Ἐγχειρίδιό του στό Τμῆμα Ποιμαντικῆς Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ., διέπει μιά βασική ἀρχή: «Θεωροῦμε –γράφει- ὃτι ἒχει καταστεῖ ἐπιτακτική πλέον ἡ ἀνάγκη τῆς ἐκ νέου προσέγγισης καί διερεύνησης τῶν θεμάτων, πού ἐμπεριέχει ἡ Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» (σ. 13). Στό ἐγχείρημά του αὐτό, σημαντικό ὁπωσδήποτε, ἒχει σημασία πῶς βλέπει ὁ συγγραφέας τό Δόγμα: «Τά δόγματα, λέγει, εἶναι ἒκφραση καί ὁριοθέτηση τῆς, διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πίστεως καί ἐν Χριστῷ ζωῆς. Ὡς τέτοια δέ ἀποσκοποῦν στό νά ὁδηγήσουν τόν ἂνθρωπο στή δημιουργία σχέσεων ἀγάπης καί κοινωνίας μέ τόν Τριαδικό Θεό, τούς συνανθρώπους του καί μέ τό περιβάλλον, ὃπου ζεῖ καί κινεῖται. Γι’ αὐτό καί θεωροῦνται ἀσφαλεῖς ὁδοδεῖκτες τῆς πορείας τοῦ ἀνθρώπου στήν ἐν Χριστῷ ζωή τῆς Ἐκκλησίας, διαμέσου τῶν ἀσκητικῶν σταδίων τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως καί ἀσφαλῶς πάντοτε μέ τή βοήθεια ἐμπείρου καί διακριτικοῦ πνευματικοῦ πατρός» (σ.20). Κινεῖται, ἒτσι, στήν κεντρικότερη περιοχή τῆς ὀρθοδοξοπατερικῆς παραδόσεως καί ἀποπνέει ὁ λόγος του τό ἂρωμα τῆς ἡσυχαστικῆς μας θεολόγησης. Μένει μάλιστα πιστός στήν «ἀρραγῆ ἑνότητα καί συσχέτιση δόγματος, ἢθους καί λατρείας» (σ. 33). Ἡ Λατρεία, ἂλλωστε, τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι τό διαιώνιο σχολεῖο τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ προσφέροντας καθημερινά τήν δυνατότητα νά «τραγουδοῦ­με» τήν πίστη μας, «Λόγῳ πλέκοντες ἐκ λόγων μελωδίαν». Συνεχίζει δέ παρακάτω (σ. 46): «Τά Δόγματα εἶναι καταγραφή τῆς πίστεως καί τῆς ἐμπειρίας τῆς προσευχομένης-εὐχαριστιακῆς κοινότητας καί ὂχι ἁπλῶς συναγωγή καί ἐπεξεργασία σκέψεων, ἰδεῶν καί συλλογισμῶν. (...) Γι’ αὐτό τά δόγματα δέν ἒχουν, οὒτε ἀποκτοῦν κάποια ἒξωθεν ἢ νομικοῦ χαρακτήρα αὐθεντία καί κύρος, ὃπως ἐπίσης καί δέν αὐτονομοῦνται, οὒτε ἀποκόπτονται, ἀλλά ὑφίστανται, ἑρμηνεύονται καί κατανοοῦνται μέσα σέ ὁλόκληρο τό πλαίσιο ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας στή διαχρονική καί οἰκουμενική της διάσταση».

       Ὀρθά ὁ διακεκριμένος Συνάδελφος δέχεται τόν πατερικό χαρακτηρισμό τῆς Ἐκκλησίας, ὡς «Ἰατρείου Πνευματικοῦ» καί Θεραπευτηρίου, συνεχίζοντας ἀνανεωτικά τήν ὁδό, πού ἐχάραξε στά νεώτερα χρόνια ὁ π.Ἰ. Ρωμανίδης, ἐπεκτείνοντάς την στό ἀκαδημαϊκό μας περιβάλλον. Καί κατά τόν κ. Τσίγκο «ὁ κύριος λόγος ὑπάρξεώς της εἶναι ἡ θεραπεία τῶν τραυμάτων, πού προκαλοῦνται ἀπό τήν ἁμαρτία» (σ. 27). Γι’ αὐτό οἱ θεραπευμένοι –δηλαδή οἱ Ἃγιοι- «γνωρίζουν καλῶς καί ἀξιοποιοῦν πλήρως τήν ἰατρική ὁρολογία, ἀλλά καί κυρίως τήν μέθοδο καί τά στάδια ἰάσεως τοῦ ἀνθρώπου» (σ.27). Ὀρθά δέ ἐπισημαίνει ὃτι «ἡ ἀσφαλής μέθοδος τῆς Θεολογίας, ὡς ἑρμηνεία τοῦ ὀρθοῦ δόγματος, εἶναι ἡ ἐμπειρική, βιωματική, ἡ μέθοδος τῶν Ἀποστόλων, τῶν Πατέρων καί τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί γενικά ὃλης τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας». «Ὡς ἐκ τούτου –συμπληρώνει- ἡ Δογματική δέν ἀπομονώνεται καί δέν αὐτονομεῖται σέ σχολαστική καί στείρα ἀκαδημαϊκή ἐνασχόληση ἢ σέ κάποια φιλοσοφική, κοινωνιολογική, ψυχολογική ἀναζήτηση ἢ σέ κάποιο ἀνατολικοῦ τύπου διαλογισμό» (σ.26/7).

        Χαροποιεῖ δέ τόν παραδοσιακό ἀναγνώστη ὁ κ.Τσίγκος δεχόμενος τόν οἰκουμενικό χαρακτήρα τῆς ἐπί Μεγάλου Φωτίου Συνόδου τοῦ 879/80 καί τῶν ἐπί Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ ἡσυχαστικῶν Συνόδων τοῦ 14ου αἰ. (1341,1347,1351,1368), χαρακτηρίζοντάς τες ἀντίστοιχα ὡς Η΄ καί Θ΄ Οἰκουμενικές Συνόδους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὀρθά δέ προσθέτει γιά τήν συνελθοῦσα στήν Κρήτη τόν Ἰούνιο 2016 ὡς «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος», ὃτι τά ἓξι ἐπίσημα κείμενά (της) ἀποτελοῦν ἀντικείμενο ἐμβαθύνσεως, κριτικῆς ἀποτίμησης καί περαιτέρω μελέτης». Θά προσθέταμε ἐδῶ, τά φυσικά ὑποννοούμενα καί ἀπό τόν συγγραφέα, ἀπό μιά νέα Πανορθόδοξο Σύν­οδο, μέ τήν συμμετοχή μάλιστα ΟΛΩΝ τῶν Ὀρθοδόξων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν.

       Τίς προϋποθέσεις αὐτές τοῦ συγγραφέα ἐπιβεβαιώνει ἡ δομή τῆς Δογματικῆς του, πού περιέχει τά ἀκόλουθα κεφάλαια: Πρόλογος. Θεολογικά πρότερα στό δόγμα καί τήν Δογματική. Α΄ Οἱ Θεοφάνειες ὡς πηγή θεογνωσίας. Β΄ Περί τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Γ΄ Τό μυστήριον τοῦ Χριστοῦ. Δ΄ «Ἄνθρωπος, ὁ ἐν μικρῷ μέγας». Ε΄ Περί τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. ΣΤ΄ «...καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Τό βιβλίο καταστέφεται μέ πλούσια βιβλιογραφία καί Πίνακες.

        Εἶναι εὐλογημένοι οἱ φοιτητές τοῦ κ. Τσίγκου, πού θά ἒχουν τήν δυνατότητα, καί τό χρέος λόγω τῶν ἐξετάσεων, νά μελετήσουν τή Νέα αὐτή Δογματική, πού εἰσέρχεται στόν ἀκαδημαϊκό μας χῶρο. Πολλά θά διδαχθοῦν ὂχι μόνο ἀπό τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου, ἀλλά καί τήν παραδοσιακότητα τοῦ καλοῦ τους Διδασκάλου, ἡ ὁποία, πέρα τῶν ἂλλων, ἀποκαλύπτεται καί ἀπό τήν χρήση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος γραφῆς. Ἒνθερμα δέ, συνιστοῦμε τήν ἀπόκτηση καί μελέτη τοῦ βιβλίου καί ἀπό τό εὐσεβές πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας μας, πού γνωρίζει νά ἀποτιμᾶ ἐπαξίως τόν μόχθο πατερικῶν Διδασκάλων καί νά ὠφελεῖται ἀπό αὐτόν.

π. Γ.Δ. Μεταλληνός

«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ»