Οι απαλλαγές από τα Θρησκευτικά σύμφωνα με την απόφαση ΣτΕ 660/2018

Η πρόσφατη απόφαση 660/2018 της Ολομέλειας του ΣτΕ αφορά κυρίως στο περιεχόμενο και τον γενικό χαρακτήρα που θα πρέπει να έχει το μάθημα των Θρησκευτικών ώστε να είναι σύμφωνο με τα άρθρα του Συντάγματος της Ελλάδος. 

Στην ίδια αυτή απόφαση γίνονται όμως και σαφείς αναφορές για τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές που είναι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι ή άθεοι μπορούν να λάβουν απαλλαγή από το μάθημα. 

Έτσι στην παρ. 12 του σκεπτικού της απόφασης του ΣτΕ αναφέρεται ότι «…οι τελευταίοι (ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι, άθεοι), απολαύοντες της θρησκευτικής ελευθερίας, η οποία κατοχυρώνεται ως απαραβίαστη με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του Σ/τος, έχουν ευθέως βάσει της συνταγματικής αυτής διατάξεως δικαίωμα πλήρους απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, χωρίς καμμία δυσμενή συνέπεια, εφ' όσον οι γονείς τους υποβάλουν αξιόπιστη δήλωση ότι δεν επιθυμούν, για λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως, ήτοι διότι είναι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι ή άθεοι, να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών που έχει το προεκτεθέν περιεχόμενο, χωρίς η δήλωση αυτή να παραβιάζει τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του Σ/τος, εφ' όσον γίνεται χάριν απαλλαγής (των τέκνων τους) από την, επιβαλλόμενη κατ αρχήν από το Σύνταγμα και το νόμο υποχρέωση παρακολουθήσεως του μαθήματος αυτού (βλ. ΣΕ 2176/1998, 3356/1995, βλ. επίσης ΣΕ Ολομ. 2280/2001, σκ. 9, παραβ. επίσης εν σχέσει προς την ΕΣΔΑ και την απόφαση του ΕΔΑΔ της 26/9/2007 Folgero σκ. 98)».

Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι αναφορά στο δικαίωμα απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών γίνεται και στο σκεπτικό της μειοψηφίας των Συμβούλων του ΣτΕ οι οποίοι τονίζουν ότι η οικειοθελής γνωστοποίηση του θρησκεύματος του ανθρώπου προς τις κρατικές αρχές για την άσκηση συγκεκριμένου δικαιώματος δεν προσβάλλει την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. 

Η σχετική αναφορά έχει ως εξής (παρ. 15 της απόφασης του ΣτΕ): «Περαιτέρω, με τις αποφάσεις 2280 - 5/2001 της πλήρους Ολομελείας, με τις διατάξεις της παραγρ. 1 του άρθρου 13 του Συντάγματος, οι οποίες είναι θεμελιώδεις, ως μη υποκείμενες σε αναθεώρηση, σύμφωνα με το άρθρο 110 παρ. 1 αυτού, η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως, με την οποία προστατεύεται προεχόντως το ενδιάθετο φρόνημα του ατόμου αναφορικά με το θείο από κάθε κρατική επέμβαση, είναι απαραβίαστη και υπόκειται μόνο στους περιορισμούς της παραγράφου 4 του άρθρου αυτού, περιλαμβάνει δε, μεταξύ άλλων, και το δικαίωμα του ατόμου να μην αποκαλύπτει το θρήσκευμα ή τις θρησκευτικές εν γένει πεποιθήσεις του. Διάφορο δε είναι το ζήτημα της οικειοθελούς προς τις κρατικές αρχές γνωστοποιήσεως του θρησκεύματος του ατόμου, για την άσκηση συγκεκριμένων δικαιωμάτων που αναγνωρίζει η έννομη τάξη για την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας (π.χ. η μη εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων για λόγους αντιρρήσεων συνειδήσεως, η απαλλαγή από την διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών και από συναφείς σχολικές υποχρεώσεις, όπως ο εκκλησιασμός και η ομαδική προσευχή, κ.λπ., σκ. 9 - 10)».

Οι παραπάνω αναφορές είναι πολύ σημαντικές εξεταζόμενες και σε σχέση με τις υποβληθείσες προς το ΕΔΔΑ προσφυγές γονέων σχετικά με την απαλλαγή από τα Θρησκευτικά των παιδιών τους. Τα δύο εκ των τεσσάρων σχετικών ερωτημάτων που απηύθηνε το ΕΔΔΑ προς την ελληνική κυβέρνηση (ερωτήματα 2 και 3) αναφέρονται ακριβώς στον τρόπο με τον οποίο ζητείται η απαλλαγή από τα Θρησκευτικά. Τα ερωτήματα επί λέξει είναι:

- Η υποχρέωση των προσφευγόντων γονέων να υποβάλλουν υπεύθυνη δήλωση ότι οι προσφεύγουσες κόρες τους δεν είναι Χριστιανές Ορθόδοξοι για να απαλλαγούν από τα θρησκευτικά, η διατήρηση των δηλώσεων αυτών στα αρχεία του σχολείου και η έρευνα που θα πρέπει να κάνει ο διευθυντής του σχολείου για να ελέγξει την ακρίβεια αυτών των δηλώσεων προσβάλλει το δικαίωμα των προσφευγουσών μαθητριών για σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 8 σε συνδυασμό με το άρθρο 14;

- Η υποχρέωση των προσφευγόντων γονέων να αποκαλύψουν ότι οι προσφεύγουσες κόρες τους δεν είναι Χριστιανές Ορθόδοξοι, προκειμένου να απαλλαγούν από τα θρησκευτικά θίγει το δικαίωμα των τελευταίων που κατοχυρώνεται από το άρθρο 9, που σημαίνει το δικαίωμα να μην εκδηλώνουν τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις τους, σε συνδυασμό με το άρθρο 14;