πηγή: Πρωϊνός Λόγος, 30/3/2010Φθάσαντες πιστοί…
Του ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΥ, καθηγητού Α.Π.Θ.
Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα είναι η δυναμικότερη σε θρησκευτικά βιώματα περίοδος του εκκλησιαστικού χρόνου. Ειδικότερα κατά την εβδομάδα αυτή ο Χριστιανισμός αποκαλύπτει το πρόσωπό του, ένα πρόσωπο μαρτυρίου και θυσίας, πάθους και απελευθερώσεως από τα δεσμά του θανάτου και ενώσεως με το Θεό-Πατέρα. Αυτή την εβδομάδα καλούμαστε «προς μετουσίαν της εν Σιών Δεσποτικής ιερουργίας» και «κεκαθαρμέναις διανοίαις» να βιώσουμε την κορύφωση του απολυτρωτικού έργου του Κυρίου, να «συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι’ αυτόν ταις του βίου ηδοναίς, ίνα και συζήσωμεν»......
Κατά τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο «Μεγάλην καλούμεν αυτήν ουκ επειδή μείζον έχουσι μήκος άλλων απασών οι ταύτης ημέραι (και γας εισίν έτεραι μείζους), ουδέ επειδή πλείους τον αριθμόν (και γαρ ίσαι ταις άλλαις εισίν), αλλ’ επειδή μεγάλα ημίν γέγονεν εν αυτή παρά του Δεσπότου κατορθώματα. Και γαρ εν ταύτη τη εβδομάδι τη μεγάλη η χρονία του διαβόλου κατελύθη τυρρανίς, ο θάνατος εσβέσθη, ο ισχυρός εδέθη, τα σκεύη αυτού διηρπάγη, η αμαρτία ανηρέθη, η κατάρα κατελύθη, ο παράδεισος ανεώχθη, ο ουρανός βάτιμος γέγονεν, άνθρωποι τοις αγγέλοις ανεμίγησαν, το μεσότοιχον του φραγμού ήρθη, ο της ειρήνης θεός ειρηνοποίησε τα άνω και τα επί της γης».
Για να βιώσει κανείς της μεγάλης Εβδομάδος την κατάνυξη πρέπει να παρακολουθήσει ανελλιπώς τις ιερές της ακολουθίες. Τότε θα δει πως τα σωστικά γεγονότα αυτών των ημερών δεν είναι μια απλή ανάμνηση ή ένας στείρος συναισθηματισμός, αλλά μια συγκλονιστική ζωντανή παρουσία που έχει να δώσει μια ουσιαστική πρόταση ζωής για τον καθένα μας. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος, όπως τις τηρεί το τυπικό της Εκκλησίας μας, είναι συνθέσεις υψίστης χριστιανικής εμνεύσεως. Είναι οι πλέον συμπυκνωμένες σε υψηλά νοήματα γιορταστικές ημέρες του χρόνου, η «ουσιοδέστερη στιγμή των μυστηρίων της ορθοδόξου λατρείας», όπως γράφει ο διαπρεπής Ρώσος Θεολόγος Bulgacov.
Με το παρόν άρθρο θα προσεγγίσουμε σε σύντομες γραμμές το εορταστικό και λειτουργικό περιεχόμενο κάθε μιας από τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος, δίδοντας ταυτόχρονα το λυτρωτικό μήνυμα που κάθε μια στέλνει.
Με το στιχηρό του εσπερινού της Παρασκευής προ των Βαΐων «Την ψυχωφελή πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν και την Αγίαν Εβδομάδα του Πάθους σου, αιτούμεν κατιδείν φιλάνθρωπε…», τελειώνει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και μπαίνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα. Από τις εσπερινές ώρες της Κυριακής των Βαΐων αρχίζουν οι Παννυχίδες των «Νυμφίων», που κάθε μια αντιστοιχεί στον όρθρο της επομένης ημέρας.
• Τη Μεγάλη Δευτέρα θυμόμαστε τον αγνό και «πάγκαλον» Ιωσήφ και την άκαρπη συκιά που ξεράθηκε ύστερα από την κατάρα του Κυρίου. Ο Ιωσήφ θεωρείται από την Εκκλησία μας ως «εικών» και «τύπος» του Χριστού. Η άκαρπη συκιά που ξηράθηκε είναι το σύμβολο κάθε ανθρώπου που δεν παρουσιάζει καρπούς αρετής και του λαού εκείνου, που δεν φάνηκε άξιος της κλήσεώς του.
• Τη Μεγάλη Τρίτη τελείται η μνήμη της παραβολής των δέκα Παρθένων, η οποία «ετάχθη παιδεύουσα ημάς εγρηγορέναι και ετοίμους είναι προς την υπαίντησιν του αληθινού Νυμφίου».
• Τη Μεγάλη Τετάρτη, με αφορμή το παράδειγμα της αμαρτωλής γυναίκας που άλειψε με μύρο τον Κύριο και της προδοσίας του Ιούδα, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι «δεινόν η ραθυμία, μεγάλη η μετάνοια». Η μετάνοια, η οποία για τους Πατέρες της Εκκλησίας δεν είναι μια αποφασιστική στιγμή, αλλά μια αποφασιστική ζωή. Την ανάγκη της μετάνοιας, ως αναμοχλευτικής δυνάμεως καθάρσεως διανοίας, αισθημάτων και βουλήσεως, μας υπενθυμίζει η υμνολογία της ημέρας και κυρίως το γνωστό στιχηρό δοξαστικό «Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις…» που ψέλνεται στον όρθρο της Μεγάλης Τετάρτης και αποδίδεται στην Κασσιανή Μοναχή.
• Από τον όρθρο της Μεγάλης Πέμπτης έχουμε μια μεταβολή του λειτουργικού κλίματος. Σύμφωνα με το Συναξάρι της ημέρας «Οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες, αλληλοδιαδόχως εκ τε των θείων Αποστόλων και των Ιερών Ευαγγελίων παραδεδώκασιν ημίν τέσσαρά τινά. Τον ιερόν Νιπτήρα, τον Μυστικόν Δείπνον, την υπερφυά προσευχήν και την Προδοσίαν αυτήν».
Κεντρικό γεγονός της ημέρας είναι η παράδοση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, η οποία δόθηκε «εις νήψιν ψυχής, εις άφεσιν αμαρτιών, εις συγχώρησιν πλημμελημάτων, εις Πνεύματος Αγίου κοινωνίαν, εις διόρθωσιν βίου και ασφάλειαν, εις αύξησιν αρετής και τελειότητος, εις πλήρωσιν εντολών». Με τη Θεία Κοινωνία οι πιστοί ενώνονται μυστικά με το Χριστό, γίνονται μαζί του «σύσσωμοι» και «σύναιμοι», «χριστοφόροι» και «θεοφόροι», εγκεντρίζονται στην αληθινή άμπελο και γίνονται «Θείας Φύσεως Κοινωνοί».
• Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα των Παθών και της Σταυρώσεως του Χριστού. Σύμφωνα με το συναξάρι την ημέρα αυτή θυμόμαστε «τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην και προπάντων τον σταυρόν και τον θάνατον, α δι’ ημάς εκών κατεδέξατο, έτι δε και την του ευγνώμονος ληστού, του συσταυρωθέντος αυτώ, σωτήριον εν τω σταυρώ ομολογίαν».
Εκείνο όμως που δεσπόζει την ημέρα αυτή είναι η Σταυρική θυσία του Χριστού με την οποία εκμηδενίζεται το οντολογικό βάθος της αμαρτίας, συντρίβεται το κράτος και η εξουσία της και εξαλείφονται όλες οι αρνητικές συνέπειες της αδαμικής πτώσεως. Τα μεγάλα και ανεπανάληπτα δώρα του σταυρού του Χριστού είναι η κατάργηση του θανάτου, η θεία υιοθεσία, η σωτηρία και η αιώνιος ζωή. Η σωτηρία που προσφέρεται από το Σταυρό έχει ταυτόχρονα μοναδικό και καθολικό χαρακτήρα. Μοναδικό γιατί μόνο με το Σταυρό σώζεται ο άνθρωπος. Καθολικό γιατί με το Σταυρό σώζεται όλο το ανθρώπινο γένος, αφού ο Χριστός προσέλαβε όλη την ανθρώπινη φύση και έσωσε «παγγενή τον Αδάμ».
• Το «υπερευλογημένον Σάββατον» είναι το φωτεινό και δοξασμένο τέρμα της Μεγάλης Εβδομάδος. Το μεταίχμιο μεταξύ του πένθους της σταυρώσεως και της χαράς της Αναστάσεως. Το Μεγάλο Σάββατο «την θεόσωμον ταφήν και την εις άδου κάθοδον του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού εορτάζομεν…». Η κάθοδος στον Άδη είναι η δυναμική φανέρωση της ζωής μέσα στην απόγνωση του θανάτου. Είναι η νίκη πάνω στο θάνατο. Πρόκειται για μια συνάντηση από την οποία προέκυψε η υπέρβαση της θνητότητος και της φθοράς και κατακτήθηκε το πλήρωμα της αληθινής ζωής.
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει για το Μεγάλο Σάββατο: «Ώσπερ η μεγάλη Εβδομάς κεφάλαιον των λοιπών εβδομάδων, ούτω ταύτης κεφαλή το Σάββατον το Μέγα. Και καθάπερ εν σώματι κεφαλή, ούτως εν τη εβδομάδι το Σάββατον. Διά τούτο εν αυτή πολλοί την σπουδήν επιτείνουσι και οι μεν την νηστείαν αύξουσιν, οι δε τας αγρυπνίας τας ιεράς, οι δε ελεημοσύνην δαψιλεστέραν εργάζονται, τη περί τας αγαθάς πράξεις σπουδή και τη συντεταμένη περί τον βίον ευλαβεία το μέγεθος της ευεργεσίας της εις ημάς γεγενημένης παρά του Θεού μαρτυρούντες».
Για άλλη μια φορά η Εκκλησία θα μας εισαγάγει στη μυσταγωγία της Μεγάλης Εβδομάδος για να μας κάνει κοινωνούς των υψηλών αναβαθμών της κατανύξεώς της και κυρίως να μας δώσει τα λυτρωτικά και σωστικά της μηνύματα που έχουν μοναδικό διαχρονικό κύρος και αξία.
Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι η κατ’ εξοχήν περίοδος που πραγματοποιείται ο μυστικός γάμος της ψυχής με τον Αιώνιο Νυμφίο της Εκκλησίας και εκφράζεται το στοιχείο της χαρμολύπης της Ορθοδοξίας.
Ιδιαίτερα κατ’ αυτή την περίοδο οι πιστοί καλούνται όχι ως θεατές, αλλά ως συμμέτοχοι του Πάθους. Ο συναισθηματικός παροξυσμός αυτών των ημερών πρέπει από παροδικό συγκινησιακό φαινόμενο να μετατραπεί σε μια ουσιαστική και μόνιμη σχέση με τον Σταυρωθέντα και Αναστάντα Ιησού. Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο απόστολος Παύλος «Εορτάσωμεν μη εν ζύμη παλαιά, μηδέ εν ζύμη κακίας και πονηρίας, αλλ’ εν αζύμοις ειλικρινείας και αληθείας».
Τα λόγια του υμνογράφου της ακολουθίας του Νυμφίου της Μεγάλης Δευτέρας πρέπει να ηχούν διαρκώς στ’ αυτιά μας:
«Φθάσαντες πιστοί, το σωτήριον πάθος Χριστού του Θεού, την άφατον αυτού μακροθυμίαν δοξάσωμεν, όπως τη αυτού ευσπλαχνία, συνεγείρη και ημάς νεκρωθέντας τη αμαρτία, ως αγαθός και φιλάνθρωπος».
Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα είναι η δυναμικότερη σε θρησκευτικά βιώματα περίοδος του εκκλησιαστικού χρόνου. Ειδικότερα κατά την εβδομάδα αυτή ο Χριστιανισμός αποκαλύπτει το πρόσωπό του, ένα πρόσωπο μαρτυρίου και θυσίας, πάθους και απελευθερώσεως από τα δεσμά του θανάτου και ενώσεως με το Θεό-Πατέρα. Αυτή την εβδομάδα καλούμαστε «προς μετουσίαν της εν Σιών Δεσποτικής ιερουργίας» και «κεκαθαρμέναις διανοίαις» να βιώσουμε την κορύφωση του απολυτρωτικού έργου του Κυρίου, να «συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι’ αυτόν ταις του βίου ηδοναίς, ίνα και συζήσωμεν»......
Κατά τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο «Μεγάλην καλούμεν αυτήν ουκ επειδή μείζον έχουσι μήκος άλλων απασών οι ταύτης ημέραι (και γας εισίν έτεραι μείζους), ουδέ επειδή πλείους τον αριθμόν (και γαρ ίσαι ταις άλλαις εισίν), αλλ’ επειδή μεγάλα ημίν γέγονεν εν αυτή παρά του Δεσπότου κατορθώματα. Και γαρ εν ταύτη τη εβδομάδι τη μεγάλη η χρονία του διαβόλου κατελύθη τυρρανίς, ο θάνατος εσβέσθη, ο ισχυρός εδέθη, τα σκεύη αυτού διηρπάγη, η αμαρτία ανηρέθη, η κατάρα κατελύθη, ο παράδεισος ανεώχθη, ο ουρανός βάτιμος γέγονεν, άνθρωποι τοις αγγέλοις ανεμίγησαν, το μεσότοιχον του φραγμού ήρθη, ο της ειρήνης θεός ειρηνοποίησε τα άνω και τα επί της γης».
Για να βιώσει κανείς της μεγάλης Εβδομάδος την κατάνυξη πρέπει να παρακολουθήσει ανελλιπώς τις ιερές της ακολουθίες. Τότε θα δει πως τα σωστικά γεγονότα αυτών των ημερών δεν είναι μια απλή ανάμνηση ή ένας στείρος συναισθηματισμός, αλλά μια συγκλονιστική ζωντανή παρουσία που έχει να δώσει μια ουσιαστική πρόταση ζωής για τον καθένα μας. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος, όπως τις τηρεί το τυπικό της Εκκλησίας μας, είναι συνθέσεις υψίστης χριστιανικής εμνεύσεως. Είναι οι πλέον συμπυκνωμένες σε υψηλά νοήματα γιορταστικές ημέρες του χρόνου, η «ουσιοδέστερη στιγμή των μυστηρίων της ορθοδόξου λατρείας», όπως γράφει ο διαπρεπής Ρώσος Θεολόγος Bulgacov.
Με το παρόν άρθρο θα προσεγγίσουμε σε σύντομες γραμμές το εορταστικό και λειτουργικό περιεχόμενο κάθε μιας από τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος, δίδοντας ταυτόχρονα το λυτρωτικό μήνυμα που κάθε μια στέλνει.
Με το στιχηρό του εσπερινού της Παρασκευής προ των Βαΐων «Την ψυχωφελή πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν και την Αγίαν Εβδομάδα του Πάθους σου, αιτούμεν κατιδείν φιλάνθρωπε…», τελειώνει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και μπαίνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα. Από τις εσπερινές ώρες της Κυριακής των Βαΐων αρχίζουν οι Παννυχίδες των «Νυμφίων», που κάθε μια αντιστοιχεί στον όρθρο της επομένης ημέρας.
• Τη Μεγάλη Δευτέρα θυμόμαστε τον αγνό και «πάγκαλον» Ιωσήφ και την άκαρπη συκιά που ξεράθηκε ύστερα από την κατάρα του Κυρίου. Ο Ιωσήφ θεωρείται από την Εκκλησία μας ως «εικών» και «τύπος» του Χριστού. Η άκαρπη συκιά που ξηράθηκε είναι το σύμβολο κάθε ανθρώπου που δεν παρουσιάζει καρπούς αρετής και του λαού εκείνου, που δεν φάνηκε άξιος της κλήσεώς του.
• Τη Μεγάλη Τρίτη τελείται η μνήμη της παραβολής των δέκα Παρθένων, η οποία «ετάχθη παιδεύουσα ημάς εγρηγορέναι και ετοίμους είναι προς την υπαίντησιν του αληθινού Νυμφίου».
• Τη Μεγάλη Τετάρτη, με αφορμή το παράδειγμα της αμαρτωλής γυναίκας που άλειψε με μύρο τον Κύριο και της προδοσίας του Ιούδα, βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι «δεινόν η ραθυμία, μεγάλη η μετάνοια». Η μετάνοια, η οποία για τους Πατέρες της Εκκλησίας δεν είναι μια αποφασιστική στιγμή, αλλά μια αποφασιστική ζωή. Την ανάγκη της μετάνοιας, ως αναμοχλευτικής δυνάμεως καθάρσεως διανοίας, αισθημάτων και βουλήσεως, μας υπενθυμίζει η υμνολογία της ημέρας και κυρίως το γνωστό στιχηρό δοξαστικό «Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις…» που ψέλνεται στον όρθρο της Μεγάλης Τετάρτης και αποδίδεται στην Κασσιανή Μοναχή.
• Από τον όρθρο της Μεγάλης Πέμπτης έχουμε μια μεταβολή του λειτουργικού κλίματος. Σύμφωνα με το Συναξάρι της ημέρας «Οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες, αλληλοδιαδόχως εκ τε των θείων Αποστόλων και των Ιερών Ευαγγελίων παραδεδώκασιν ημίν τέσσαρά τινά. Τον ιερόν Νιπτήρα, τον Μυστικόν Δείπνον, την υπερφυά προσευχήν και την Προδοσίαν αυτήν».
Κεντρικό γεγονός της ημέρας είναι η παράδοση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, η οποία δόθηκε «εις νήψιν ψυχής, εις άφεσιν αμαρτιών, εις συγχώρησιν πλημμελημάτων, εις Πνεύματος Αγίου κοινωνίαν, εις διόρθωσιν βίου και ασφάλειαν, εις αύξησιν αρετής και τελειότητος, εις πλήρωσιν εντολών». Με τη Θεία Κοινωνία οι πιστοί ενώνονται μυστικά με το Χριστό, γίνονται μαζί του «σύσσωμοι» και «σύναιμοι», «χριστοφόροι» και «θεοφόροι», εγκεντρίζονται στην αληθινή άμπελο και γίνονται «Θείας Φύσεως Κοινωνοί».
• Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα των Παθών και της Σταυρώσεως του Χριστού. Σύμφωνα με το συναξάρι την ημέρα αυτή θυμόμαστε «τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην και προπάντων τον σταυρόν και τον θάνατον, α δι’ ημάς εκών κατεδέξατο, έτι δε και την του ευγνώμονος ληστού, του συσταυρωθέντος αυτώ, σωτήριον εν τω σταυρώ ομολογίαν».
Εκείνο όμως που δεσπόζει την ημέρα αυτή είναι η Σταυρική θυσία του Χριστού με την οποία εκμηδενίζεται το οντολογικό βάθος της αμαρτίας, συντρίβεται το κράτος και η εξουσία της και εξαλείφονται όλες οι αρνητικές συνέπειες της αδαμικής πτώσεως. Τα μεγάλα και ανεπανάληπτα δώρα του σταυρού του Χριστού είναι η κατάργηση του θανάτου, η θεία υιοθεσία, η σωτηρία και η αιώνιος ζωή. Η σωτηρία που προσφέρεται από το Σταυρό έχει ταυτόχρονα μοναδικό και καθολικό χαρακτήρα. Μοναδικό γιατί μόνο με το Σταυρό σώζεται ο άνθρωπος. Καθολικό γιατί με το Σταυρό σώζεται όλο το ανθρώπινο γένος, αφού ο Χριστός προσέλαβε όλη την ανθρώπινη φύση και έσωσε «παγγενή τον Αδάμ».
• Το «υπερευλογημένον Σάββατον» είναι το φωτεινό και δοξασμένο τέρμα της Μεγάλης Εβδομάδος. Το μεταίχμιο μεταξύ του πένθους της σταυρώσεως και της χαράς της Αναστάσεως. Το Μεγάλο Σάββατο «την θεόσωμον ταφήν και την εις άδου κάθοδον του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού εορτάζομεν…». Η κάθοδος στον Άδη είναι η δυναμική φανέρωση της ζωής μέσα στην απόγνωση του θανάτου. Είναι η νίκη πάνω στο θάνατο. Πρόκειται για μια συνάντηση από την οποία προέκυψε η υπέρβαση της θνητότητος και της φθοράς και κατακτήθηκε το πλήρωμα της αληθινής ζωής.
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει για το Μεγάλο Σάββατο: «Ώσπερ η μεγάλη Εβδομάς κεφάλαιον των λοιπών εβδομάδων, ούτω ταύτης κεφαλή το Σάββατον το Μέγα. Και καθάπερ εν σώματι κεφαλή, ούτως εν τη εβδομάδι το Σάββατον. Διά τούτο εν αυτή πολλοί την σπουδήν επιτείνουσι και οι μεν την νηστείαν αύξουσιν, οι δε τας αγρυπνίας τας ιεράς, οι δε ελεημοσύνην δαψιλεστέραν εργάζονται, τη περί τας αγαθάς πράξεις σπουδή και τη συντεταμένη περί τον βίον ευλαβεία το μέγεθος της ευεργεσίας της εις ημάς γεγενημένης παρά του Θεού μαρτυρούντες».
Για άλλη μια φορά η Εκκλησία θα μας εισαγάγει στη μυσταγωγία της Μεγάλης Εβδομάδος για να μας κάνει κοινωνούς των υψηλών αναβαθμών της κατανύξεώς της και κυρίως να μας δώσει τα λυτρωτικά και σωστικά της μηνύματα που έχουν μοναδικό διαχρονικό κύρος και αξία.
Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι η κατ’ εξοχήν περίοδος που πραγματοποιείται ο μυστικός γάμος της ψυχής με τον Αιώνιο Νυμφίο της Εκκλησίας και εκφράζεται το στοιχείο της χαρμολύπης της Ορθοδοξίας.
Ιδιαίτερα κατ’ αυτή την περίοδο οι πιστοί καλούνται όχι ως θεατές, αλλά ως συμμέτοχοι του Πάθους. Ο συναισθηματικός παροξυσμός αυτών των ημερών πρέπει από παροδικό συγκινησιακό φαινόμενο να μετατραπεί σε μια ουσιαστική και μόνιμη σχέση με τον Σταυρωθέντα και Αναστάντα Ιησού. Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο απόστολος Παύλος «Εορτάσωμεν μη εν ζύμη παλαιά, μηδέ εν ζύμη κακίας και πονηρίας, αλλ’ εν αζύμοις ειλικρινείας και αληθείας».
Τα λόγια του υμνογράφου της ακολουθίας του Νυμφίου της Μεγάλης Δευτέρας πρέπει να ηχούν διαρκώς στ’ αυτιά μας:
«Φθάσαντες πιστοί, το σωτήριον πάθος Χριστού του Θεού, την άφατον αυτού μακροθυμίαν δοξάσωμεν, όπως τη αυτού ευσπλαχνία, συνεγείρη και ημάς νεκρωθέντας τη αμαρτία, ως αγαθός και φιλάνθρωπος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου