πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη
Ο ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΑΝΩΡ ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
(7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ)
Γράφει ο Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων
Ἕνα ἀπό τά πανηγύρια τοῦ καλοκαιριοῦ μέ μεγάλη ἀπήχηση σ' ὅλη τήν Δυτική Μακεδονία εἶναι ἡ ἑορτή τοῦ Ὁσίου Νικάνορος στίς 7 Αὐγούστου. Ἐπίκεντρο τοῦ ἑορτασμοῦ εἶναι τό ἱστορικό Μοναστῆρι τῆς Ζάβορδας, τό ὁποῖο εὑρίσκεται σέ μία μαγευτική τοποθεσία ἐπάνω στόν ροῦ τοῦ ποταμοῦ Ἁλιάκμονος καί ὑπάγεται πνευματικῶς στήν Ἱερά Μητρόπολη Γρεβενῶν. Ὁ Ὅσιος Νικάνωρ θεωρεῖται προστάτης ὄλης τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας καί Ναοί του ὑπάρχουν σέ ὅλες τίς μεγάλες πόλεις τῆς περιοχῆς. Τά θαύματά του ἔχουν σώσει πολλούς ἀνθρώπους μέχρι σήμερα, ἐνῶ τό Μοναστῆρι του εἶχε μεγάλη ἐθνική προσφορά. Τιμῶντας τή μνήμη τοῦ Ὁσίου Νικάνορος θά ποῦμε λίγα λόγια γιά τόν βίο του καί γιά τό Μοναστῆρι του...
Ο ΟΣΙΟΣ
Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ τό βιβλίο τοῦ ἀειμνήστου Γεωργίου Λυριτζῆ "Ὁ Ὅσιος Νικάνωρ καί τό Μοναστῆρι του" πού ἐξεδόθη ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Γρεβενῶν, πατρίδα τοῦ Ὁσίου πατρός ἦταν ἡ Θεσσαλονίκη. Ἐγεννήθη δέ τό 1491 ἐκ γονέων εὐσεβῶν ἐναρέτων καί πλουσίων, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζοντο Ἰωάννης καί Μαρία. Ἡ γέννησή του ὑπῆρξε θαυμαστή ἐπειδή ἡ μητέρα του ἦταν στεῖρα. Ἔπειτα ἀπό πολλές παρακλήσεις καί θερμά δάκρυα τῶν γονέων του ὁ Θεός ἄκουσε τήν δέηση τῶν δούλων του καί τούς χάρισε ἕνα τέκνο πού ἔμελλε νά γίνει "δοχεῖον καθαρόν τοῦ παναγίου Πνεύματος καί πολλούς νά εἰσαγάγῃ εἰς Κύριον". Τό κοσμικό ὄνομα τοῦ Ἁγίου ἦταν Νικόλαος καί ἀπό μικρός ἔδειξε κλίση πρός τήν προσευχή καί πρός τόν ἐνάρετο βίο. Ἄν καί ἐκληρονόμησε ἀπό τούς γονεῖς του πλοῦτο καί εὐγένεια, ἐκάρη μοναχός μετονομασθείς σέ Νικάνορα. Τό ὄνομα Νικάνωρ ( =νικητής ἀνδρῶν) εἶναι ὄνομα Μακεδονικό πού τό ἔφεραν ἀξιωματικοί τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ἀλλά καί χριστιανικό, τό ὁποῖο ἔφερε ἕνας ἐκ τῶν ἑπτά διακόνων τῶν πρώτων Χριστιανικῶν χρόνων.
Ἐχειροτονήθη διάκονος καί πρεσβύτερος ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης καί ἐξετιμᾶτο πολύ ἀπό ὅλους τούς Χριστιανούς τῆς ὑπόδουλης στούς Τούρκους πόλεως. Ὅμως μία νύκτα προσευχόμενος ἄκουσε οὐρανόθεν φωνή, ἡ ὁποία τοῦ ὑπεδείκνυε νά πορευθεῖ στό Καλλίστρατον ὄρος καί ἐκεῖ νά ἀγωνίζεται πνευματικά. Ὁ Ἅγιος περπάτησε στά μέρη τῆς Κεντρικῆς καί Δυτικῆς Μακεδονίς καί ἔφθασε στό ὄρος τοῦ Καλλιστράτου στά σημερινά σύνορα τῆς Μακεδονίας μέ τήν Θεσσαλία. Ὅπου περνοῦσε δίδασκε τόν λαό νά μήν ἐξισλαμίζεται καί νά μήν τουρκεύει. Μία παλαιά παράδοση θέλει τόν Ὅσιο Νικάνορα συντροφευόμενο στόν δρόμο του ἀπό τόν σύγχρονό του Ὅσιο Διονύσιο, ὁ ὁποῖος τελικά ἵδρυσε μεγάλο μοναστῆρι στόν Ὄλυμπο κοντά στό Λιτόχωρο. Στό Καλλίστρατο ὄρος, ἀκριβῶς ἐπάνω ἀπό τόν ὀφεοειδῆ ροῦν τοῦ ποταμοῦ Ἁλιάκμονος, ὁ Ὅσιος ἐμόνασε ἐπί πολλά ἔτη σέ μία σπηλιά μαζί μέ τήν συνοδεία του. Τελικά μέ τήν οἰκονομική ἐνίσχυση δύο Κοζανιτῶν μαθητῶν του οἰκοδόμησε τήν Μονή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, ἡ ὁποία ἔγινε γνωστή ὡς Μονή Ζάβορδας ἤ Ζάμπουρδας ἀπό τό ὄνομα ἑνός γειτονικοῦ χωριοῦ. Ὡς ἔτος κτίσεως τῆς Μονῆς ἀναφέρεται τό 1534. Ἐκεῖ ἔμεινε ὁ Ὅσιος ὡς ἡγούμενος τῆς Μονῆς κηρύττων κάι θεραπεύων τούς χιλιάδες προσκυνητές πού προσήρχοντο ἀπό ὅλη τήν Μακεδονία. Γιά νά στερεώσει τήν πίστη τῶν Ὀρθοδόξων ἀσχολήθηκε καί μέ τήν ἱεραποστολή φθάνοντας μέχρι τήν Ἤπειρο. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἔγινε πρόδρομος τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε στίς ἴδιες περιοχές κατά τοῦ ἐξισλαμισμοῦ τῶν Ρωμηῶν. Ὁ Ὅσιος Νικάνωρ ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τήν 7η Αὐγούστου τοῦ 1549. Ἡ εὐωδιάζουσα κάρα του εὑρίσκεται σήμερα στό Καθολικόν τῆς Μονῆς καί "βρύει ἰάματα". Τά θαύματά του ἔσωσαν πόλεις ὁλόκληρες καί συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ὁ Καθηγητής τοῦ Α.Π.Θ. Ἀθανάσιος Καραθανάσης στόν β' τόμο τοῦ ἔργου του "Θεσσαλονίκεια καί Μακεδονικά" μᾶς πληροφορεῖ ὅτι κατά τήν δεκαετία τοῦ 1930 Ὀρθόδοξοι διανοητές τῆς Θεσσαλονίκης ἐξέδωσαν τό ἐνδιαφέρον περιοδικό "Ὅσιος Νικάνωρ ὁ Θεσσαλονικεύς".
Η ΜΟΝΗ
Ἡ Μονή τῆς Ζάβορδας ἔχει μορφή κάστρου καί δεσπόζει στό Καλλίστρατο ὄρος. Μοιάζει μέ ἀπόρθητο φρούριο διότι κατά τά τρία τέταρτα τοῦ περιβόλου της περιβάλλεται ἀπό τόν ποταμό Ἁλιάκμονα καί ἀπό ἀπόκρημνα βράχια καί μόνο μία λωρίδα ἐδάφους ἐξυπηρετεῖ τήν ἐπικοινωνία μέ τόν ὑπόλοιπο κόσμο. Δυστυχῶς τό 1995 μέ τούς σεισμούς τῆς Αἰανῆς Κοζάνης κατεστράφη τό μεγαλύτερο μέρος τῶν κτισμάτων καί ὑποστατικῶν. Τά ξανάκτισαν οἱ κληρικοί καί λαϊκοί τῆς περιοχῆς μέ πρωτεργάτη τόν ἀκούραστο Μητροπολίτη Γρεβενῶν κ. Σέργιο. Διεσώθη μόνο τό Καθολικόν, ὁ κεντρικός Ναός τοῦ Σωτῆρος, μέ ἐντυπωσιακό Παντοκράτορα, ὁ ὁποῖος φιλοτεχνήθηκε τό 1835 ἀπό τεχνίτες τῆς ἱστορικῆς κωμοπόλεως Ἐράτυρας ( Σέλιτσας). Τά παλαιά καί ἱστορικῆς σημασίας χειρόγραφα καί τόν Κώδικα τῆς Ζάβορδας μελέτησαν πολλοί ἐρευνητές, κυρίως δέ ὁ φέρελπις νέος θεολόγος Ζήσης Μπέλλος, ἐκδότης -μαζί μέ τόν διδάσκαλο πατέρα του- τοῦ ἱστορικοῦ Ἡμερολογίου Δυτικῆς Μακεδονίας. Ἀπό τά διασωθέντα ἀξιοθέατα τοῦ παλαιοῦ μοναστηριοῦ σημειώνω τά τεράστια βαρέλια τοῦ κρασιοῦ.
Ἡ Μονή εἶχε μεγάλη ἐθνική προσφορά. Ὁ ὁπλαρχηγός τοῦ 1821 καί χρονογράφος τῆς Ἐξόδου τοῦ Μεσολογγίου Ν. Κασομούλης τήν ἀναφέρει θετικά κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Στόν Μακεδονικό Ἀγῶνα τοῦ 1904-1908 ἡ Μονή ἦταν τό κύριο πέρασμα τῶν Μακεδονομάχων ἀπό τήν ἐλεύθερη Θεσσαλία στήν ὑπόδουλη Μακεδονία. Ἐπειδή στό σημεῖο ἐκεῖνο ὁ Ἁλιάκμων εἶναι δύσβατος οἱ Τοῦρκοι δέν τό ἐφύλασσαν μέ προσοχή. Οἱ μοναχοί εἶχαν ἐπινοήσει ἕνα σύστημα τροχαλίας γιά νά περνοῦν ἐπάνω ἀπό τό νερό οἱ ἀγωνιστές μέ ἕνα καλάθι πού κυλοῦσε σέ ἕνα συρματόσχοινο. Ἡ Μονή ὑπῆρξε ἕνα ἀπό τά ἀσφαλῆ κρησφύγετα τῶν ἑλληνικῶν σωμάτων καί εἶχε εἰδική κρύπτη γιά τά ὅπλα. Κατά τόν Α' Βαλκανικό Πόλεμο τοῦ 1912 ἡ Πέμπτη Μεραρχία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πέρασε ἀπό τό σημεῖο ἐκεῖνο τόν Ἁλιάκμονα. Τό Μηχανικό κατασκεύασε γέφυρα ἀπό ξυλεία πού προσέφερε ἡ Μονή. Σήμερα στή Μονή Ζάβορδας ἀσκητεύει ἕνας Μοναχός. Στήν ἐποχή μας ἀξίζει νά τιμοῦμε τήν ἐθνική προσφορά τῆς Μονῆς καί νά προσκυνοῦμε τόν τάφο τοῦ Ὁσίου ζητοῦντες τήν μεσιτεία του γιά σωτηρία ψυχῆς, ὑγεία καί εἰρήνη.
Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι τό ἔτος 2009 ἦταν ἀφιερωμένο ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Καστορίας στόν Ὅσιο Νικάνορα, ὁ ὁποῖος τιμᾶται ἐκεῖ ὡς προστάτης τῶν παιδιῶν ἀπό τίς ἀσθένειες .
Κόσμον νικήσας καί τά τούτου ἡδέα
νίκην ἀρίστην ἦρας ὄντως Νικάνορ.
(ἐκ τοῦ Μηναίου)
Ο ΟΣΙΟΣ
Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ τό βιβλίο τοῦ ἀειμνήστου Γεωργίου Λυριτζῆ "Ὁ Ὅσιος Νικάνωρ καί τό Μοναστῆρι του" πού ἐξεδόθη ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Γρεβενῶν, πατρίδα τοῦ Ὁσίου πατρός ἦταν ἡ Θεσσαλονίκη. Ἐγεννήθη δέ τό 1491 ἐκ γονέων εὐσεβῶν ἐναρέτων καί πλουσίων, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζοντο Ἰωάννης καί Μαρία. Ἡ γέννησή του ὑπῆρξε θαυμαστή ἐπειδή ἡ μητέρα του ἦταν στεῖρα. Ἔπειτα ἀπό πολλές παρακλήσεις καί θερμά δάκρυα τῶν γονέων του ὁ Θεός ἄκουσε τήν δέηση τῶν δούλων του καί τούς χάρισε ἕνα τέκνο πού ἔμελλε νά γίνει "δοχεῖον καθαρόν τοῦ παναγίου Πνεύματος καί πολλούς νά εἰσαγάγῃ εἰς Κύριον". Τό κοσμικό ὄνομα τοῦ Ἁγίου ἦταν Νικόλαος καί ἀπό μικρός ἔδειξε κλίση πρός τήν προσευχή καί πρός τόν ἐνάρετο βίο. Ἄν καί ἐκληρονόμησε ἀπό τούς γονεῖς του πλοῦτο καί εὐγένεια, ἐκάρη μοναχός μετονομασθείς σέ Νικάνορα. Τό ὄνομα Νικάνωρ ( =νικητής ἀνδρῶν) εἶναι ὄνομα Μακεδονικό πού τό ἔφεραν ἀξιωματικοί τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ἀλλά καί χριστιανικό, τό ὁποῖο ἔφερε ἕνας ἐκ τῶν ἑπτά διακόνων τῶν πρώτων Χριστιανικῶν χρόνων.
Ἐχειροτονήθη διάκονος καί πρεσβύτερος ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης καί ἐξετιμᾶτο πολύ ἀπό ὅλους τούς Χριστιανούς τῆς ὑπόδουλης στούς Τούρκους πόλεως. Ὅμως μία νύκτα προσευχόμενος ἄκουσε οὐρανόθεν φωνή, ἡ ὁποία τοῦ ὑπεδείκνυε νά πορευθεῖ στό Καλλίστρατον ὄρος καί ἐκεῖ νά ἀγωνίζεται πνευματικά. Ὁ Ἅγιος περπάτησε στά μέρη τῆς Κεντρικῆς καί Δυτικῆς Μακεδονίς καί ἔφθασε στό ὄρος τοῦ Καλλιστράτου στά σημερινά σύνορα τῆς Μακεδονίας μέ τήν Θεσσαλία. Ὅπου περνοῦσε δίδασκε τόν λαό νά μήν ἐξισλαμίζεται καί νά μήν τουρκεύει. Μία παλαιά παράδοση θέλει τόν Ὅσιο Νικάνορα συντροφευόμενο στόν δρόμο του ἀπό τόν σύγχρονό του Ὅσιο Διονύσιο, ὁ ὁποῖος τελικά ἵδρυσε μεγάλο μοναστῆρι στόν Ὄλυμπο κοντά στό Λιτόχωρο. Στό Καλλίστρατο ὄρος, ἀκριβῶς ἐπάνω ἀπό τόν ὀφεοειδῆ ροῦν τοῦ ποταμοῦ Ἁλιάκμονος, ὁ Ὅσιος ἐμόνασε ἐπί πολλά ἔτη σέ μία σπηλιά μαζί μέ τήν συνοδεία του. Τελικά μέ τήν οἰκονομική ἐνίσχυση δύο Κοζανιτῶν μαθητῶν του οἰκοδόμησε τήν Μονή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, ἡ ὁποία ἔγινε γνωστή ὡς Μονή Ζάβορδας ἤ Ζάμπουρδας ἀπό τό ὄνομα ἑνός γειτονικοῦ χωριοῦ. Ὡς ἔτος κτίσεως τῆς Μονῆς ἀναφέρεται τό 1534. Ἐκεῖ ἔμεινε ὁ Ὅσιος ὡς ἡγούμενος τῆς Μονῆς κηρύττων κάι θεραπεύων τούς χιλιάδες προσκυνητές πού προσήρχοντο ἀπό ὅλη τήν Μακεδονία. Γιά νά στερεώσει τήν πίστη τῶν Ὀρθοδόξων ἀσχολήθηκε καί μέ τήν ἱεραποστολή φθάνοντας μέχρι τήν Ἤπειρο. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἔγινε πρόδρομος τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε στίς ἴδιες περιοχές κατά τοῦ ἐξισλαμισμοῦ τῶν Ρωμηῶν. Ὁ Ὅσιος Νικάνωρ ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τήν 7η Αὐγούστου τοῦ 1549. Ἡ εὐωδιάζουσα κάρα του εὑρίσκεται σήμερα στό Καθολικόν τῆς Μονῆς καί "βρύει ἰάματα". Τά θαύματά του ἔσωσαν πόλεις ὁλόκληρες καί συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ὁ Καθηγητής τοῦ Α.Π.Θ. Ἀθανάσιος Καραθανάσης στόν β' τόμο τοῦ ἔργου του "Θεσσαλονίκεια καί Μακεδονικά" μᾶς πληροφορεῖ ὅτι κατά τήν δεκαετία τοῦ 1930 Ὀρθόδοξοι διανοητές τῆς Θεσσαλονίκης ἐξέδωσαν τό ἐνδιαφέρον περιοδικό "Ὅσιος Νικάνωρ ὁ Θεσσαλονικεύς".
Η ΜΟΝΗ
Ἡ Μονή τῆς Ζάβορδας ἔχει μορφή κάστρου καί δεσπόζει στό Καλλίστρατο ὄρος. Μοιάζει μέ ἀπόρθητο φρούριο διότι κατά τά τρία τέταρτα τοῦ περιβόλου της περιβάλλεται ἀπό τόν ποταμό Ἁλιάκμονα καί ἀπό ἀπόκρημνα βράχια καί μόνο μία λωρίδα ἐδάφους ἐξυπηρετεῖ τήν ἐπικοινωνία μέ τόν ὑπόλοιπο κόσμο. Δυστυχῶς τό 1995 μέ τούς σεισμούς τῆς Αἰανῆς Κοζάνης κατεστράφη τό μεγαλύτερο μέρος τῶν κτισμάτων καί ὑποστατικῶν. Τά ξανάκτισαν οἱ κληρικοί καί λαϊκοί τῆς περιοχῆς μέ πρωτεργάτη τόν ἀκούραστο Μητροπολίτη Γρεβενῶν κ. Σέργιο. Διεσώθη μόνο τό Καθολικόν, ὁ κεντρικός Ναός τοῦ Σωτῆρος, μέ ἐντυπωσιακό Παντοκράτορα, ὁ ὁποῖος φιλοτεχνήθηκε τό 1835 ἀπό τεχνίτες τῆς ἱστορικῆς κωμοπόλεως Ἐράτυρας ( Σέλιτσας). Τά παλαιά καί ἱστορικῆς σημασίας χειρόγραφα καί τόν Κώδικα τῆς Ζάβορδας μελέτησαν πολλοί ἐρευνητές, κυρίως δέ ὁ φέρελπις νέος θεολόγος Ζήσης Μπέλλος, ἐκδότης -μαζί μέ τόν διδάσκαλο πατέρα του- τοῦ ἱστορικοῦ Ἡμερολογίου Δυτικῆς Μακεδονίας. Ἀπό τά διασωθέντα ἀξιοθέατα τοῦ παλαιοῦ μοναστηριοῦ σημειώνω τά τεράστια βαρέλια τοῦ κρασιοῦ.
Ἡ Μονή εἶχε μεγάλη ἐθνική προσφορά. Ὁ ὁπλαρχηγός τοῦ 1821 καί χρονογράφος τῆς Ἐξόδου τοῦ Μεσολογγίου Ν. Κασομούλης τήν ἀναφέρει θετικά κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Στόν Μακεδονικό Ἀγῶνα τοῦ 1904-1908 ἡ Μονή ἦταν τό κύριο πέρασμα τῶν Μακεδονομάχων ἀπό τήν ἐλεύθερη Θεσσαλία στήν ὑπόδουλη Μακεδονία. Ἐπειδή στό σημεῖο ἐκεῖνο ὁ Ἁλιάκμων εἶναι δύσβατος οἱ Τοῦρκοι δέν τό ἐφύλασσαν μέ προσοχή. Οἱ μοναχοί εἶχαν ἐπινοήσει ἕνα σύστημα τροχαλίας γιά νά περνοῦν ἐπάνω ἀπό τό νερό οἱ ἀγωνιστές μέ ἕνα καλάθι πού κυλοῦσε σέ ἕνα συρματόσχοινο. Ἡ Μονή ὑπῆρξε ἕνα ἀπό τά ἀσφαλῆ κρησφύγετα τῶν ἑλληνικῶν σωμάτων καί εἶχε εἰδική κρύπτη γιά τά ὅπλα. Κατά τόν Α' Βαλκανικό Πόλεμο τοῦ 1912 ἡ Πέμπτη Μεραρχία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πέρασε ἀπό τό σημεῖο ἐκεῖνο τόν Ἁλιάκμονα. Τό Μηχανικό κατασκεύασε γέφυρα ἀπό ξυλεία πού προσέφερε ἡ Μονή. Σήμερα στή Μονή Ζάβορδας ἀσκητεύει ἕνας Μοναχός. Στήν ἐποχή μας ἀξίζει νά τιμοῦμε τήν ἐθνική προσφορά τῆς Μονῆς καί νά προσκυνοῦμε τόν τάφο τοῦ Ὁσίου ζητοῦντες τήν μεσιτεία του γιά σωτηρία ψυχῆς, ὑγεία καί εἰρήνη.
Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι τό ἔτος 2009 ἦταν ἀφιερωμένο ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Καστορίας στόν Ὅσιο Νικάνορα, ὁ ὁποῖος τιμᾶται ἐκεῖ ὡς προστάτης τῶν παιδιῶν ἀπό τίς ἀσθένειες .
Κόσμον νικήσας καί τά τούτου ἡδέα
νίκην ἀρίστην ἦρας ὄντως Νικάνορ.
(ἐκ τοῦ Μηναίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου