Ομιλία για την εορτή των Τριών Ιεραρχών (2012)

Ομιλία για την εορτή των Τριών Ιεραρχών*

Σεβαστοί Πατέρες, αγαπητοί συνάδελφοι, γονείς και μαθητές,

Πανηγυρίζει σήμερα η Εκκλησία μας την εορτή των Τριών Ιεραρχών: του Μεγάλου Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου και του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Γιορτάζουν και οι μαθητές και οι δάσκαλοί τους τη γιορτή της παιδείας και των γραμμάτων, αφού οι Τρεις Ιεράρχες αποτέλεσαν παλαιότερα ουσιαστικά και σήμερα περισσότερο μάλλον τυπικά τους οδηγούς της παιδείας των Ελλήνων.

Οι Τρεις Ιεράρχες κατείχαν πολύ υψηλή μόρφωση. Σπούδασαν όλες τις γνωστές επιστήμες του καιρού τους, συνέγραψαν σημαντικότατα έργα θεολογικά και επιστημονικά και κήρυξαν με τρόπο αξεπέραστο το λόγο του Θεού στους πιστούς τους οποίους εποίμαναν ως επίσκοποι...

Κι όμως. Οι πολυμαθείς αυτοί τρεις άγιοι ούτε επισκοπές πόθησαν, ούτε πλούτη και δόξα ζήλεψαν, ούτε ζωή άνετη και εύκολη επέλεξαν. Και οι τρεις υπήρξαν αρχικά μοναχοί, εραστές της ησυχίας, της προσευχής, της φτωχικής ζωής της ερήμου. Κι ας προέρχονταν από πλούσιες οικογένειες, κι ας ανοίγονταν μπροστά τους δρόμοι για σταδιοδρομία και πλούτη, δόξα και εξουσία. Τα άφησαν όλα και αφιέρωσαν τη ζωή τους στο Χριστό.

Η Εκκλησία όμως τους έβγαλε από την ησυχία της ερήμου, τους ανέδειξε επισκόπους και τους έβαλε φρουρούς της πίστης που απειλούνταν τότε από την αίρεση του Αρείου, ο οποίος ονόμαζε τον Χριστό όχι Θεάνθρωπο αλλά κτίσμα, δημιούργημα του Θεού. Ανέλαβαν οι Τρεις Ιεράρχες να φροντίσουν και τους απλούς πιστούς που είχαν ανάγκη πνευματικής και υλικής στήριξης.

Ποιος δεν γνωρίζει τη «Βασιλειάδα» που ίδρυσε ο Μέγας Βασίλειος για τη στήριξη των ασθενών, των φτωχών και κάθε ανθρώπου που είχε ανάγκη; Όλα τα πλούτη του τα έδωσε για τους φτωχούς και έμεινε ο ίδιος πάμπτωχος. Έτσι όταν ο έπαρχος Μόδεστος τον απείλησε με κατάσχεση της περιουσίας του, με βασανιστήρια ή και με θάνατο ο Μέγας Βασίλειος του απάντησε: «Να μου πάρεις την περιουσία μου δεν φοβάμαι, γιατί έχω μονάχα δυο τριμμένα ράσα και λίγα βιβλία. Να με εξορίσεις δεν φοβάμαι, γιατί θεωρώ σαν πατρίδα μου όλη την γη. Τα βάσανα δεν τα φοβούμαι γιατί το σώμα μου είναι τόσο αδύνατο που θα νεκρωθεί πριν καλά καλά αρχίσεις να το βασανίζεις. Και τέλος δεν φοβάμαι τον θάνατο γιατί αυτός θα με φέρει συντομότερα κοντά στο Θεό».

Αλλά και ο φίλος του Μεγάλου Βασιλείου, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, έζησε σε ερημικότατα κελιά, μέσα στην πλήρη ησυχία της ερήμου, αποφεύγοντας τον κόσμο και κάνοντας αυστηρότατες νηστείες και ολονύκτιες προσευχές. Ακόμη και από τον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης παραιτήθηκε όταν βεβαιώθηκε ότι η Πίστη δεν κινδυνεύει πλέον από τους αιρετικούς και για να μην υπάρχουν διαμάχες στην Εκκλησία. Έτρεξε με πόθο στην έρημο την οποία αγάπησε περισσότερο από την επισκοπική καθέδρα του Πατριαρχείου ή την καθηγητική έδρα της Φιλοσοφικής Σχολής από την οποία δίδαξε για λίγο μόνο.

Τέλος ο μέγας ρήτορας της Εκκλησίας, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος όταν μετά από παραμονή και εκείνος στην ησυχία εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, μόλις έφτασε στο πατριαρχείο κατήργησε την κουζίνα αφού το φαγητό και η ανάπαυση ήταν έξω από το πρόγραμμα της καθημερινότητάς του. Κι όχι μόνο αυτό. Με θάρρος ήλεγξε την τρυφηλή ζωή της αυτοκράτειρας Ευδοξίας και των ανθρώπων που ήταν γύρω της. Η καρδιά του δεν άντεχε τον πόνο, τη φτώχεια και τη δυστυχία των απλών ανθρώπων, τη στιγμή κατά την οποία στο αυτοκρατορικό παλάτι η χλιδή και η σπατάλη αναμεμειγμένες με πλήθος ανομημάτων είχαν γίνει τα γνωρίσματα των ηγετών. Αυτός μάλιστα ο θαρραλέος έλεγχος της αυτοκράτειρας υπήρξε αιτία της εξορίας του.

Σήμερα, αν θέλουμε να τιμήσουμε τους Τρεις Ιεράρχες οφείλουμε να μιμηθούμε, όσο μπορούμε τον τρόπο με τον οποίο εκείνοι έζησαν και δίδαξαν. Η χώρα μας, όλοι το βλέπουμε, βρίσκεται από κάθε άποψη σε βαθιά κρίση. Κι αυτή οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο ζήσαμε και συμπεριφερθήκαμε τον καιρό που πέρασε. Ξεχάσαμε την ασκητική ζωή των Πατέρων μας και επιλέξαμε την ζωή της άνεσης και της ευμάρειας. Αφήσαμε τη νηστεία και την προσευχή και το ρίξαμε στην καλοπέραση. Βάλαμε στο κεφάλι μας ηγέτες που δεν είχαν ούτε ένα από τα γνωρίσματα των Τριών Ιεραρχών. Δώσαμε την εξουσία σε ανθρώπους που δεν μύριζαν λιβάνι, όπως λέει ο απλός λαός. Και πολλοί από εμάς, ακόμη και οι ποιμένες της Εκκλησίας μας, σύναψαν μαζί τους καλές σχέσεις μήπως και έτσι πετύχουν την αρμονική συνεργασία δήθεν για το κοινό καλό. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος όμως ήλεγξε την αυτοκράτειρα Ευδοξία και εξορίστηκε. Ο Μέγας Βασίλειος αρνήθηκε να υποκύψει στις απειλές του έπαρχου Μόδεστου, χωρίς να φοβηθεί ούτε το θάνατο. Οι άγιοί μας πάντοτε συγκρούστηκαν με την εξουσία όταν έβλεπαν πως αυτή παραβιάζει τον ευαγγελικό λόγο και καταπιέζει με τις αποφάσεις της τον απλό λαό.

Κι αν μέχρι σήμερα διατηρούμε ως γιορτή παιδείας την γιορτή των Τριών Ιεραρχών, τι αλήθεια από αυτούς έχει σήμερα η παιδεία μας; Ποια από τα διδάγματα των Τριών αυτών αγίων μαθαίνουν οι μαθητές μας; Επιλέξαμε πάλι αντί της παιδείας που πλάθει τον άνθρωπο, αντί της παιδείας που οδηγεί στην αρετή και την εν Χριστώ ζωή, την παιδεία της επαγγελματικής αποκατάστασης, την παιδεία που ετοιμάζει πολίτες πρόθυμους να κάνουν τα πάντα για λίγα μόνο χρήματα. Τη μια μας φταίει το μάθημα των Θρησκευτικών, την άλλη οι εικόνες στις σχολικές τάξεις και κάποτε η αλήθεια των γεγονότων της ελληνικής Ιστορίας ή οι μεγάλοι Έλληνες λογοτέχνες όπως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ή ο Φώτης Κόντογλου, τους οποίους εξορίσαμε από την παιδεία μας.

Όμως η τρικυμία μέσα στην οποία βρισκόμαστε είναι ίσως η ευκαιρία για να πάρουμε πάλι από την αρχή το δρόμο που οδηγεί στην Αλήθεια του Χριστού που έζησαν οι πατέρες μας. Ο δρόμος αυτός δεν είναι ούτε εύκολος ούτε πλατύς. Η οδός που οδηγεί στο Χριστό είναι «στενή και τεθλιμμένη». Μας το είπε ο ίδιος ο Κύριος. Το τέλος του δρόμου όμως είναι ζωή αιώνια. Ο αληθινός Χριστιανός, ο μιμητής των Τριών Ιεραρχών δεν φοβάται την οικονομική κρίση γιατί έχει από μόνος του επιλέξει να ζει φτωχικά. Δεν μπορεί να κρατάει για τον εαυτό του μόνο, τα πολλά ή λιγότερα χρήματα που έχει, γιατί η καρδιά του φλέγεται από την αγάπη για τον διπλανό του που πεινάει. Δεν νοιάζεται να γίνει το παιδί του μεγάλος επιστήμονας ή πλούσιος επιχειρηματίας αλλά να γίνει πρωτίστως ενάρετος, άνθρωπος με διάκριση. Αν όλα αυτά μας φαίνονται μακρινά από τις δικές μας συνήθειες μάλλον δεν μπορέσαμε ακόμη ούτε λίγο να μοιάσουμε στους Τρεις Ιεράρχες. Γιατί όμως τότε μαζευτήκαμε εδώ να τους τιμήσουμε;

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέει ότι τιμή προς έναν άγιο είναι η μίμηση του αγίου. Μιμούμενοι τους αγίους μιμούμαστε τον ίδιο τον Χριστό. Αν αποφασίσουμε να ακολουθήσουμε τη ζωή των Τριών Ιεραρχών, όσο μπορούμε, τότε θα προσεγγίσουμε στο λιμάνι της θείας αγάπης την οποία εκείνοι απολαμβάνουν, ως τρεις μέγιστοι φωστήρες της Τρισηλίου Θεότητος.

*Η ομιλία εκφωνήθηκε στον ιερό ναό Αγίου Δημητρίου Φιλιατών Θεσπρωτίας (30/1/2012)