Ομιλία της θεολόγου Βασιλικής Ιορδανίδου για τους Τρεις Ιεράρχες

Ομιλία για τους Τρεις Ιεράρχες (30/1/2012)

Της Βασιλική Ιορδανίδου

Θεολόγος ΓΕΛ Ανωγείων και Γ΄ Γυμνασίου Ανωγείων

Καλούμαστε σήμερα να εορτάσουμε τους τρεις μεγάλους Ιεράρχες της Εκκλησίας μας, το Μέγα Βασίλειο, Γρηγόριο το Θεολόγο και Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Τι θα μπορούσε να πει κανείς για τις τρεις αυτές μεγάλες προσωπικότητες της χριστιανοσύνης; Τι θα μπορούσε κανείς να αναφέρει για το ήθος, τις αξίες, τις αρχές, την έμπρακτη αγάπη, την πυγμή και το μεγαλείο των τριών Ιεραρχών;

Σε μια εποχή, που μαστίζεται από την οικονομική κρίση και τις δυσχέρειες, ξεπροβάλει το παράδειγμα ενός βαθύπλουτου ανθρώπου, του Μεγάλου Βασιλείου, που μοίρασε όλη την περιουσία του για να χτίσει νοσοκομεία, γηροκομεία και ορφανοτροφεία.

Σε μια εποχή που όλοι οι πολιτικοί και τα στελέχη ενδιαφέρονται μόνο για τις θέσεις και τα κεκτημένα τους, αναδύεται το παράδειγμα του Γρηγορίου του Θεολόγου, που παραιτήθηκε από τον Οικουμενικό Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως, προκειμένου να ειρηνεύσει η Εκκλησία και να σταματήσουν οι διαξιφισμοί και οι διαμάχες. Σε μια εποχή που άσκηση κριτικής στην εξουσία θεωρείται ματαιοπονία ή σκάνδαλο, φωτίζει το παράδειγμα του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, που συγκρούστηκε με την αυτοκρατορική αυλή, ασκώντας δριμύτατη κριτική για τις ανηθικότητες και τα παρασκήνια, πληρώνοντας το με τη ζωή του, πεθαίνοντας στην εξορία μετά από αντίξοες συνθήκες.

Εκτός όμως από λαμπρά παραδείγματα ηθικής καθαρότητας, έμπρακτης αγάπης και αλληλεγγύης υπήρξαν μελίρρυτοι ποταμοί σοφίας, εραστές της παιδείας και δεινοί ομιλητές, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το απολυτίκιο τους, το οποίο ακούσαμε σήμερα στην Εκκλησία. Η εορτή των τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε το 1100 μ.Χ. από το βυζαντινό αυτοκράτορα, Αλέξιο Κομνηνό, έχασε όμως την αίγλη της κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Το 1826 μ.Χ. ο Φρειδερίκος Γκίλφορντ, ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας, και ο Κωνσταντίνος Τυπάλδος, καθιέρωσαν την ημέρα της εορτής των Τριών Ιεραρχών, ως ημέρα αφιερωμένη στην Ελληνική Επτανησιακή Παιδεία και δεκαέξι χρόνια αργότερα το 1842 μ.Χ. το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με απόφαση της Συγκλήτου, καθιέρωσε για όλη την ελεύθερη Ελλάδα την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Παιδεία και τα Γράμματα. Από τότε μέχρι και σήμερα οι τρεις Ιεράρχες θεωρούνται προστάτες των μαθητών και των σπουδαζόντων εν γένει, και η μέρα εορτής τους, η 30η Ιανουαρίου, είναι σχολική αργία.

Και οι τρεις, παρ’ ότι αφιέρωσαν τα χαρίσματα και τις ικανότητές τους στην διακονία του Ευαγγελίου του Χριστού, δεν απαξίωσαν την κοσμική σοφία. Συνιστούσαν τη σοβαρή σπουδή των επιστημών και μάλιστα τόνιζαν την αξία της ελληνικής σοφίας. Όχι μόνο δεν αντιτάχθηκαν στο αρχαιοελληνικό πνεύμα, αλλά, όπως άλλωστε και όλοι οι εκκλησιαστικοί Πατέρες, προσέλαβαν όλα τα θετικά στοιχεία του Ελληνισμού. Αξιοποίησαν κατά τον καλύτερο τρόπο πολλές απόψεις και θεωρίες της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης, χωρίς βέβαια να αλλοιώσουν την ορθόδοξη χριστιανική αποκαλυπτική αλήθεια.

Ιδιαίτερα στον τομέα της παιδαγωγικής οι Άγιοι Πατέρες ανεδείχθησαν πρωτοπόροι. Εδώ συναντούμε αντιλήψεις και μεθόδους, που διέπονται από διαχρονικό χαρακτήρα και τις κάνουν να έχουν εφαρμογή και στη σύγχρονη παιδαγωγική πραγματικότητα. Θέτουν δηλαδή τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται η σύγχρονη παιδαγωγική και η ψυχολογία. Οι παιδαγωγικές τους αρχές διακρίνονται για την πληρότητα και την καθολικότητά τους. Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τονίζει την αρχή της εποπτικότητας, ο Μέγας Βασίλειος ομιλεί για την προσθήκη νέων γνώσεων κατά την διδασκαλία, η οποία πρέπει να γίνεται σιγά-σιγά και με μέτρο, ενώ ο Ιωάννης Χρυσόστομος ομιλεί για αρχή της εξατομικευμένης διδασκαλίας, όπως την ονομάζει η σύγχρονη παιδαγωγική επιστήμη.

Για το λόγο αυτό οι Τρεις Ιεράρχες αναδείχθηκαν και απαράμιλλοι παιδαγωγοί. Οι συμβουλές και οι παραινέσεις τους απευθύνονταν σε όλους όσους μετέχουν στην παιδαγωγική διαδικασία, δηλαδή τους γονείς, τους νέους και τους δασκάλους, συμβουλές οι οποίες παραμένουν επίκαιρες μέχρι και σήμερα. Και οι Τρεις μεγάλοι Ιεράρχες θεωρούν ως τη σπουδαιότερη αρετή την αγάπη για την παιδεία. Γνώρισμα του άξιου παιδαγωγού είναι η θέλησή του να βοηθήσει τους μαθητές του να γνωρίσουν την αλήθεια, κινούμενος από ανιδιοτελή και μόνον αγάπη, ενώ οι μαθητές από την πλευρά τους θα ανταποκριθούν ανάλογα με ένθερμο ζήλο και δίψα για μάθηση. Σύμφωνα με τους Τρεις Ιεράρχες, η απόλυτη ένδειξη αγάπης του δασκάλου προς τους μαθητές του, είναι η προσευχή προς τον Θεό, να ενισχύσει αυτόν και τους μαθητές του στο δύσκολο έργο της αγωγής, ενώ σκοπός των μαθητών, να ανταποκριθούν στην αγάπη για την παίδευση και την ηθική προκοπή τους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που οι Τρεις Ιεράρχες θεωρούνται και είναι προστάτες των γραμμάτων και της παιδείας. Μεγάλο το έργο τους και τεράστια η προσφορά τους. Η δική μας ελάχιστη ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους φωστήρες της παιδείας, είναι η αναγνώριση του έργου τους και η προσπάθεια μας να εφαρμόσουμε στο σχολείο μας τις αρχές και τις αξίες των Πατέρων αυτών.