Το ετήσιο μνημόσυνο του αειμνήστου Καθηγητού της Πατρολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Στυλιανού Παπαδόπουλου, που στα τέλη της ζωής του εκάρη μοναχός με το όνομα Γεράσιμος, τελέσθηκε με σεμνότητα το Σάββατο 12 Ιουλίου 2013 στον Ιερό Ναό Αγίας Παρασκευής Ηλιουπόλεως, ιερουργούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνατίου.
Ένδακρυς ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στο ιερό πρόσωπο του αειμνήστου Καθηγητού, που εβίωνε τον Χριστό και τη Θεολογία της Εκκλησίας μας, το μοναδικό πλούτο της οποίας μετέδιδε με τη σοφία του και τη μεγάλη ρητορική ικανότητά του αλλά και την αμέριστη αγάπη του προς τους Πατέρες της Εκκλησίας στους πολυάριθμους φοιτητές και σπουδαστές του, τους οποίους καμάρωνε και επιθυμούσε διακαώς τόσο την κατά Θεόν τελείωσή τους όσο και την πρόοδό τους στα ιερά Γράμματα.
Εν συνεχεία, σπουδαίο επιμνημόσυνο λόγο εξεφώνησε εν μέσω Εκκλησίας πληθούσης, ο ελλογιμώτατος κ. Νικόλαος Τζιράκης, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος εξήρε την προσωπικότητα και το σπουδαίο όντως έργο του αειμνήστου Καθηγητού.
Τελοῦμε σήμερα τό ἐτήσιο μνημόσυνο τοῦ πρό ἔτους κοιμηθέντος ὡς μοναχοῦ μέ τό ὄνομα Γεράσιμος, γνωστοῦ ὅμως ἀνά τήν ἑλληνική ἐπικράτεια, τόν διορθόδοξο Χριστιανικό κόσμο καί τή διεθνή θεολογική ἐπιστημονική κοινότητα μέ τό κατά κόσμον ὄνομά του Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος. Ὁ μακαριστός ὑπῆρξε, ὡς γνωστόν, Καθηγητής τῆς γεραρᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν ἐπί μακρά σειρά ἐτῶν καί μετά τήν ἀφυπηρέτησή του, τήν 31η Αὐγούστου τοῦ ἔτους 2000, ὁμότιμος Καθηγητής αὐτῆς.
Ὑπῆρξε διακεκριμένος Πατρολόγος καί μέ ἰδιαίτερη ἀγάπη καί πιστότητα, ἀκάματος ὑπηρέτης τῆς ἐκκλησιαστικῆς γραμματολογίας. Τήν ἀδιαφιλονίκητη συνέπειά του καταξίωσε τόσο κατά τή θεωρία ὅσο καί κατά τήν ἐπιστημονική ἔρευνα καί τήν παραδοσιακή ἐκκλησιαστική πράξη. Εἰδικότερα, προσέφερε τίς ὑπηρεσίες του στόν χῶρο τῆς ἀκαδημαϊκῆς θεολογίας ἐντός καί ἐκτός Ἑλλάδος ὡς διδάσκαλος τῆς Πατερικῆς ἐκκλησιαστικῆς σοφίας, ὡς διοργανωτής ἤ συνδιοργανωτής ἤ ἁπλός σύνεδρος ἐπιστημονικῶν θεολογικῶν συνεδρίων, ὡς κατευθυντήριος νοῦς μεταπτυχιακῶν προγραμμάτων καθώς ἐπίσης πολλῶν θεολογικῶν, ἐκκλησιαστικῶν, κοινωνικῶν, πολιτιστικῶν καί ποικίλων ἄλλων συναφῶν δραστηριοτήτων μέχρι τελευταίας του ἀναπνοῆς. Τούτη ἡ προσφορά του ἀπέπνεε ὄχι μόνο τίς σπανίζουσες ἤ καί παροπλισμένες σήμερα ἀρετές τῆς συνέπειας, τῆς ἀκρίβειας, τοῦ σεβασμοῦ τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησιαστικο – πατερικῆς καί νηπτικῆς παράδοσης καί εὐσέβειας, ἐνίοτε δέ καί τῆς ὑπερβολῆς πού ὁδηγοῦσε σέ ὁριακό σημεῖο τίς ἀντοχές τοῦ ἰδίου καί τῶν συνεργατῶν του, πολλοί ἀπό τούς ὁποίους βρίσκονται σήμερα ἀνάμεσά μας μέ πρώτη τήν ἀγαπητή σέ ὅλους μας καί διά βίου ἀφοσιωμένη σ’ αὐτόν σύζυγό του Σωτηρία, ἀπέπνεε ἐπίσης τό ὕφος καί τό ἦθος τοῦ «ἕλληνος λόγου».
Ὁ μακαριστός Καθηγητής ἦταν βαθύς γνώστης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας σέ ὅλες τίς μορφές της: ἀττική, κοινή, ἀρχαΐζουσα, καθαρεύουσα, δημοτική ἤ νεοελληνική κοινή κ.λπ.. Ἀναφέρομαι στό θέμα τῆς γλώσσας, γιατί οἱ ἐγκύκλιες σπουδές τοῦ κοιμηθέντος καθηγητῆ ἦταν ἐλλιπέστατες, ἄν ἀναλογιστοῦμε ὅτι ἡ φοίτησί του στό δημοτικό σχολεῖο, λόγῳ τῆς γερμανικῆς κατοχῆς, δέν ὑπερέβη τούς ἕξι μῆνες. Ἐπίσης στήν πρώτη τάξη τοῦ τότε ἑξαταξίου γυμνασίου, φοίτησε μόνο τρεῖς μῆνες· στίς ἑπόμενες τρεῖς τάξεις (Δευτέρα, Τρίτη καί Τετάρτη) ὁ ἀριθμός τῶν μαθητῶν ἀνά τμῆμα ἀνερχόταν ἀπό 75 ἕως 160. Τά πράγματα ἦταν καλύτερα στήν προτελευταία καί τελευταία τάξη τοῦ γυμνασίου, ὅπου καί ἡ φοίτηση ἦταν κανονική καί σχετικά μικρός ὁ ἀριθμός τῶν μαθητῶν ἀνά τμῆμα, δηλαδή ἀπό 48 ἕως 55. Ἀναφέρω τέλος, στό σημεῖο αὐτό ὅτι ὁ νεαρός τότε Στυλιανός Παπαδόπουλος ὡς ὑποψήφιος γιά τό Πανεπιστήμιο, προετοιμάστηκε στό μάθημα τῶν λατινικῶν ἀπό μέθοδο «ἄνευ διδασκάλου».
Ὅσον ἀφορᾶ τίς προπτυχιακές σπουδές καί τούς στόχους πού ἔθετε γιά τό μέλλον του, καθώς καί τίς ἐπιτυχεῖς καί καρποφόρες μεταπτυχιακές σπουδές του στή Δυτ. Εὐρώπη, τήν πανεπιστημιακή ἐξέλιξή του, τήν εἰδική προσφορά του στήν Πατρολογία, τή συμμετοχή του σέ Ἐπιτροπές, Συνέδρια καί θεολογικούς διαλόγους, τή διδακτική προσφορά του, πέρα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, σέ ἄλλους ἐκπαιδευτικούς φορεῖς, Σχολές καί Ἱδρύματα, τήν πραγματοποίηση διαλέξεων σέ πλεῖστες Μητροπόλεις τῆς Ἑλλάδος, τή συνεργασία του στόν ἡμερήσιο καί κυρίως, τόν περιοδικό τύπο, τό γενικότερο καί εἰδικότερο συγγραφικό ἔργο του πού περιλαμβάνει: Διδακτικά ἐγχειρίδια καί ποικιλία ἔργων, ὅπως: θεολογικο – φιλοσοφικά, μονογραφίες, κριτικά καί γραμματουργικά, θεολογικοκριτικά καί φιλολογικοκριτικά Πατέρων καί Ἐκκλησιαστικῶν Συγγραφέων, θεολογικά καί ἱστορικογραμματολογικά Βυζαντινῆς ἐποχῆς, Ἐκκλησιολογικά, Ἁγιολογικά καί Νεομάρτυρες, Μοναχισμό, Ἀφηγηματικές μονογραφίες (μέ προϋποθέσεις αὐστηρῆς ἔρευνας), σύγχρονα προβλήματα, Συλλογικούς τόμους Πρακτικῶν Συνεδρίων, Δημοσιεύσεις γενικότερου ἐνδιαφέροντος καί προβληματισμοῦ, ὅλα αὐτά μπορεῖ ὅποιος ἐνδιαφέρεται νά τά ἀνεύρει στόν 38ο τόμο τῆς Ἐπιστημονικῆς Ἐπετηρίδος τῆς Θεολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν τοῦ ἔτους 2003, σ.7-74.
Ἡ σφιχτή καί πολύ περιεκτική παράγραφος πού ἀκούσατε μόνο σέ τίτλους ἀναφέρεται σέ 547 δημοσιεύσεις τοῦ καθηγητῆ Στυλιανοῦ Παπαδοπούλου μέχρι τό ἔτος 2002. Πρόκειται, βεβαίως, γιά πλουσιότατο συγγραφικό ἔργο πού ἀνταποκρίνεται πλήρως στίς ὑψηλές ἀπαιτήσεις καί τίς αὐστηρές προδιαγραφές τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας σέ διεθνές ἐπίπεδο. Ἡ διαπίστωση αὐτή δέν γίνεται ἀπό τόν ὁμιλοῦντα σήμερα. Ἔχει γίνει πρό πολλῶν ἐτῶν, ζῶντος τοῦ μακαριστοῦ. Δέν ἐπαινῶ δηλαδή ἕναν ἀκαδημαϊκό δάσκαλο μεταθανατίως, ὅπως συνήθως γίνεται στή χώρα τοῦ ἄκρατου καί συγχρόνως νοσηροῦ ὑποκειμενισμοῦ καί τοῦ ἀκήρυκτου πολέμου.
Μοῦ δίδεται ἐπίσης, ἡ εὐκαιρία γιά μιά πρόσθετη ἐπισήμανση: Ὅτι δηλαδή, ἡ ποσότητα, ὁ μεγάλος ἀριθμός τῶν δημοσιεύσεων πού ἀνέφερα, δέν εἶναι εἰς βάρος τῆς ποιότητας τοῦ προσφερόμενου συγγραφικοῦ ὑλικοῦ. Ἡ ἀλήθεια αὐτῆς τῆς ἐπισήμανσης στηρίζει μία ἄλλη ἀλήθεια. Ὅτι τμῆμα τοῦ ἔργου τοῦ ἀείμνηστου καθηγητῆ καλύπτει θεολογικές ἀνάγκες καί πνευματικές ἀναζητήσεις μεγάλου μέρους τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας, ἀνεξαρτήτως ἡλικίας καί μορφωτικοῦ ἐπιπέδου. Στό σημεῖο αὐτό ὁ ἐκλιπών ἀκαδημαϊκός θεολόγος ἀκολουθεῖ στά ἴχνη ἤ ἄν θέλετε τά παραδείγματα πολλῶν Πατέρων καί Ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, τά ἔργα τῶν ὁποίων μελετήθηκαν καί μελετῶνται μέ ζωηρό ἐνδιαφέρον ἀπό τό σύνολο σχεδόν τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Τοῦτο δηλώνει ὅτι τό συγγραφικό ἔργο στό ὁποῖο ἀναφερόμαστε δέν καλύπτει μόνο τόν στενό χῶρο τοῦ γνωστικοῦ ἀντικειμένου, τό ὁποῖο ὁ καθηγητής θεράπευσε μέ ὑπευθυνότητα, ἀκρίβεια καί πληρότητα. Ἀναλύει καί καλύπτει καί πολλούς ἄλλους συναφεῖς τομεῖς καί περιοχές τῆς ἐκκλησιαστικῆς διδασκαλίας, ὥστε ὁ ἀναγνώστης νά ἔχει τήν ἱκανοποίηση ὅτι μετέχει τοῦ θεολογικοῦ ὅλου.
Ὅσοι π.χ. παρακολουθοῦν τίς ἐκπομπές τῶν ἐκκλησιαστικῶν ραδιοφωνικῶν σταθμῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Πειραϊκῆς Ἐκκλησίας, θά ἔχουν ἀκούσει νά ἀναγιγνώσκονται αὐτές τίς μέρες, σέ ἀλλεπάλληλες συνέχειες, ἀποσπάσματα ἀπό τό βιβλίο τοῦ Στυλιανοῦ Παπαδοπούλου, «Ἡ ζωή ἑνός Μεγάλου. Βασίλειος Καισαρείας».
Τό βιβλίο αὐτό ἀνήκει στή συγγραφική ὁμάδα τῶν ἀφηγηματικῶν βιογραφιῶν τοῦ μακαριστοῦ καθηγητῆ, ἔνα φιλολογικό καί συγχρόνως θεολογικό εἶδος γραφῆς, τό ὁποῖο μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τό καθιέρωσε ὁ ἐκλιπών μέ πολλή ἐπιτυχία στόν φιλολογικό κλάδο τῆς βιογραφικῆς λογοτεχνίας. Ἡ συγκεκριμένη προσφορά τοῦ Στυλ. Παπαδοπούλου ἀποτελεῖ θεολογική διακονία πρός τό εὐρύτερο ἀναγνωστικό κοινό. Σ’ αὐτό βοήθησαν προφανῶς τόσο οἱ ἀρετές τῆς περιγραφῆς, ὅσο καί ἡ θεολογική καί λογοτεχνική ἱκανότητα τοῦ συγγραφέα, ὅπως: ἡ ἀφηγηματική χάρη ἡ πιστή, ἐναργής καί ζωντανή ἀναπαράσταση τῶν προσώπων καί τῶν γεγονότων, ὁ σεβασμός στίς πηγές καί τίς μνῆμες τῶν βιογραφουμένων, ἡ ὀρθή κρίση στήν ἀναζήτηση προτύπων, ἡ ἐπιδίωξη μετριασμοῦ τοῦ ἄγχους καί τῶν ξέφρενων μέχρι πρό τινος ρυθμῶν τῆς ζωῆς τοῦ σύγχρονα Ἕλληνα ἀνθρώπου κ.λπ..
Τόν καθηγητή Στυλ. Παπαδόπουλο, ὅμως, δέν ἀπασχόλησαν μόνο τά προβλήματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως ὡς προβλήματα τοῦ παρελθόντος. Ἐξίσου σημαντικά τόν ἀπασχόλησαν τό παρόν καί τό μέλλον τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί θεολογίας. Στό πολύ ἐνδιαφέρον βιβλίο του «Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός. Πορεία στήν Τρίτη χιλιετία», ὁρίζει μέ ρεαλισμό τήν εὐθύνη τῶν Ὀρθόδοξων Ἑλλήνων ἔναντι τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὡς τό μεγαλύτερο πρόβλημα πού ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν κατά τήν τρίτη χιλιετία πού ἤδη διανύουμε. Τό σημαντικό κατ’ ἐμέ εἶναι, ὅτι τό βιβλίο ἐκδόθηκε στήν πρώτη ἔκδοσή του τό 1996 καί στή δεύτερη τό 1999, σέ χρόνο δηλαδή πού ἡ Ἑλλάδα δέν βρισκόταν στή σημερινή τραγική κατάσταση. Ἄρα ὁ καθηγητής Παπαδόπουλος προεῖδε τήν καταιγίδα πού ἐρχόταν, ὅταν σημείωνε: «Ὁ ἀγώνας θά εἶναι πρός τίς «ἀρχές» καί τίς δαιμονικές «ἐξουσίες», πού δέν ἀστειεύονται. Γίνονται δράκος καί Λερναία Ὕδρα. Μόνο τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ δέν μποροῦνε νά καταπιοῦν. Καί αὐτό ὑπάρχει σάν θεία εὐωδία στήν ἱεροαγία Ὀρθοδοξία, ἡ μορφή τῆς ὁποίας εἶναι γαλβανισμένη μέ πνεῦμα ἑλληνικό». Τό συμπέρασμα πού συνάγει κανείς ἀπό τήν ἀναφερόμενη ἐργασία, εἶναι ὅτι ὡς ὀρθόδοξοι Ἕλληνες δέν πείθουμε ὅτι ἔχουμε συνείδηση τῶν δύο μεγεθῶν, δηλαδή οὔτε τοῦ Ἑλληνισμοῦ οὔτε τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ καθηγητής Παπαδόπουλος ἐπιθυμοῦσε, ἐξ ὅσων γνωρίζω, νά διαψευσθεῖ ἡ πρόβλεψή του αὐτή. Πιστεύω ὅτι αὐτή εἶναι καί ἡ θέληση ὅλων ἡμῶν.
Κατακλείοντας τήν σύντομη καί φτωχή ἐπιμνημόσυνη ἀναφορά μου στό πρόσωπο καί τό ἔργο σου, ἀγαπητέ φίλε, ἀκούραστε ἐργάτη καί μύστη τοῦ βίου, τῶν ἔργων καί τῆς θεολογίας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τώρα πού εἶσαι μέλος τῆς Ἐκκλησίας «ζώντων καί κεκοιμημένων» καί μετέχεις τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ δόξης τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, μεσίτευε καί γιά ὅλους ἐμᾶς πρός τόν Θεό πού περνᾶμε ἡμέρες ἰδιαιτέρως χαλεπές κρίμασι, βεβαίως, οἷς οἶδεν ὁ Κύριος.
Πεφιλημένε καί ἀκούραστε ἐργάτη τοῦ πνευματικοῦ ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου, ἔστιν ἡ μνήμη σου αἰωνία!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου