 |
| Επίκουρος |
ΙΕΡΑ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΓΡΑΦΕΙΟ
ΕΠΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΡΗΣΚΕΙΩΝ
Εν Πειραιεί τη 20η
Μαρτίου 2014
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟNOΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΥΣ
Ήδη έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενες
ανακοινώσεις μας για το φαινόμενο της «αρχαιολατρείας»,
το οποίο εκδηλώνεται ως αγάπη για την αρχαία Ελλάδα και τον αρχαιοελληνικό
πολιτισμό και ως προσπάθεια αναβιώσεως της αρχαίας παγανιστικής θρησκείας, η
οποία θεωρείται ως η «μήτρα του
αρχαιοελληνικού πολιτισμού», και ως η «γενεσιουργός
αιτία του αρχαιοελληνικού πολιτιστικού θαύματος». Ωστόσο ο πραγματικός
στόχος του φαινομένου αυτού είναι, όπως ήδη έχουμε αποδείξει με όσα γράψαμε
μέχρι τώρα, να χτυπηθεί ο Χριστιανισμός. Μελετώντας το φαινόμενο αυτό στη χώρα
μας, διαπιστώνουμε πολλές μορφές και τάσεις, συχνά αλληλοσυγκρουόμενες μεταξύ
τους.
Μεταξύ αυτών εμφανίζονται και ομάδες οι οποίες επιζητούν να προβάλλουν
συγκεκριμένα φιλοσοφικά ρεύματα της αρχαιότητος. Ένα από αυτά είναι η προβολή
της φιλοσοφίας του αρχαίου φιλοσόφου Επικούρου
(341-270 π. Χ.).
Βασικές αρχές του φιλοσοφικού αυτού
συστήματος είναι ότι ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής είναι η ευδαιμονία. Η ηδονή
και ο πόνος είναι το μέτρο για το τι πρέπει να προτιμούμε και τι να
αποφεύγουμε. Μια ηδονή, για τον Επίκουρο, είναι ηθικώς θεμιτή και πρέπει να την
επιδιώκουμε, εφόσον αποτελεί μέσο διασφάλισης της κορυφαίας ηδονικής κατάστασής
μας, που δεν είναι άλλη από την ψυχική μας ηρεμία. Με τον θάνατο έρχεται το
τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής. Οι θεοί δεν επιβραβεύουν ή τιμωρούν
τους ανθρώπους.Το σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο.Τα γενόμενα στον κόσμο
συμβαίνουν τελικά, με βάση τις κινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων που
διακινούνται στον κενό χώρο.Η ορθή γνώση των νόμων, που διέπουν τη φύση και τον
άνθρωπο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να λυτρωθεί ο άνθρωπος από την αμάθεια,
τη δεισιδαιμονία, τις προλήψεις, τους φόβους και τις ελπίδες που γεννούν όλα
αυτά στους ανθρώπους. Δεν αγνοεί φυσικά ο έλληνας φιλόσοφος το γεγονός, ότι η
ηδονή είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με την οδύνη και ότι οι δύο αυτές καταστάσεις
εναλλάσσονται σχεδόν νομοτελειακά η μία την άλλη, έτσι ώστε σχεδόν ολόκληρη η
ζωή του ανθρώπου να κινείται μεταξύ ηδονής – οδύνης σε μια τραγική
αλληλοδιαδοχή. Γι’αυτό και προσπαθεί να παρακάμψει αυτή την πραγματικότητα,
προβάλλοντας την αντίληψη, ανεπιτυχώς βέβαια, ότι ό, τι μας κάνει να
υποφέρουμε, εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε με την «αταραξία». Όσο για τον
θάνατο, το μεγαλύτερο από όλα τα κακά, ο έλληνας φιλόσοφος μη δυνάμενος να τον
υπερνικήσει και να τον εξουδετερώσει, απλούστατα τον αντιπαρέρχεται,με έναν
σοφιστικό συλλογισμό: «Στη ζωή δεν υπάρχει τίποτα φοβερό για
όποιον κατάλαβε σωστά πως δεν υπάρχει τίποτα φοβερό στο να μην ζει… Έτσι το πιο
φοβερό από τα κακά ο θάνατος, δεν έχει σχέση με μας, γιατί όσο υπάρχουμε δεν
υπάρχει θάνατος, και, όταν έλθει ο θάνατος δεν θα υπάρχουμε εμείς πια».
Αρνείται δηλαδή την μετά θάνατον πραγματικότητα, την αθανασία της ψυχής και φυσικά την ανάσταση
των νεκρών και με τον τρόπο αυτό αδυνατεί να ερμηνεύσει το φαινόμενο της ζωής
και του θανάτου.
Ο άνθρωπος των επικουρείων είναι μια
τραγική ύπαρξη, αποκομμένος από υψηλές ηθικές αξίες, ο οποίος υπάρχει τυχαία,
για να «απολαμβάνει» πρόσκαιρες ηδονές, τις οποίες θα διαδεχθούν ανάλογες
οδύνες, που οφείλει να προσπεράσει με την «αταραξία» και καταδικασμένος να
καταλήξει στην ανυπαρξία. Ουσιαστικά η επικούρεια φιλοσοφία συνοψίζεται στον
λόγο του αποστόλου Παύλου «φάγωμεν και πίωμεν,
αύριον γαρ αποθνήσκομεν» (Α΄Κορ.15,32), ο οποίος στηλιτεύει την υλιστική
θεώρηση της ζωής. Η προβολή και η υιοθέτηση της επικούρειας φιλοσοφίας ως
υποδείγματος και τρόπου ζωής, για μια δήθεν ευτυχισμένη ζωή, θα λέγαμε, «ταιριάζει
γάντι» στη σύγχρονη εποχή μας, η οποία, ως γνωστόν κατ’ εξοχήν χαρακτηρίζεται για τον
πανσεξουαλισμό της και την ηδονοθηρική θεώρηση της ζωής.
Η καθημερινή εφημερίδα των
Αθηνών «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ» (23-2-2014) έκαμε εκτενές αφιέρωμα στη σύγχρονη
«αρχαιολατρική» κίνηση των νεοεπικουρείων. Με τον τίτλο «Επικούρειος Κήπος Μια ηδονιστική
ματιά από την αρχαία Ελλάδα» θέλησε να προβάλλει τη φιλοσοφία των επικουρείων
ως «σπουδαία» και τον αρχαίο Έλληνα Επίκουρο ως «ίσως τον περισσότερο
παρεξηγημένο και αδικοριγμένο Έλληνα φιλόσοφο». Ότι «το
ανθρωπιστικό μήνυμα του Επίκουρου εκφράζει διαχρονικά με τον απλούστερο αλλά
και αρτιότερο τρόπο την μέθοδο προσέγγισης μιας ευτυχισμένης ζωής, ακόμη και σε
δύσκολους καιρούς. Για τον Αθηναίο φιλόσοφο, το αληθινό νόημα της ευδαιμονίας
βασίζεται στο νηφάλιο φιλοσοφικό στοχασμό που απορρέει από την παρατήρηση της
φύσεως, από την εξάσκηση των αρετών όπως η φρόνηση, η εγκράτεια, η ανδρεία και
η δικαιοσύνη, αλλά και από το συμμετοχικό αγαθό της φιλίας». Σε κάποια σημεία
του άρθρου δίνεται η εντύπωση πως η επικούρεια φιλοσοφία ήταν δήθεν επικρατούσα
στην αρχαιότητα και πως κατασυκοφαντήθηκε στο «σκοτάδι του Μεσαίωνα»,
για να ξαναβρεί την άνθισή της στους νεώτερους και στους σύγχρονους καιρούς. Ιδιαίτερα
εκθειάζει την κίνηση συγχρόνων επικουρείων, να την υιοθετήσουν, ιδρύοντας τον
«Κήπο του Επικούρου», όπου «σκοπός τους είναι η ηθική και φυσική υπεράσπιση
του δικαιώματος στη ζωή, στην ελευθερία και εντέλει στην ευδαιμονία, μέσω της
αποκατάστασης, ανάδειξης, διάδοσης και βίωσης της Επικούρειας φιλοσοφίας στη
σύγχρονη εποχή».
Εκείνο που κατ’ αρχήν θα πρέπει να
τονιστεί είναι το γεγονός ότι ήδη στην αρχαιότητα το φιλοσοφικό αυτό σύστημα
δεν έτυχε καθολικής αποδοχής, αλλά αντιθέτως μάλιστα απέκτησε πολλούς
αντιπάλους από άλλα φιλοσοφικά ρεύματα και συστήματα και επομένως δεν είναι ο
«μεσαίωνας» που «παρεξήγησε» τον Επίκουρο και τη φιλοσοφία του, αλλά αυτή η
ίδια η αρχαιότητα. Άσπονδοι εχθροί του Επίκουρου και της επικούρειας φιλοσοφίας
υπήρξαν οι στωικοί φιλόσοφοι, των οποίων το φιλοσοφικό σύστημα και η εν
γένει ζωή τους βρισκόταν στον αντίποδα των επικουρείων. Οι περί θείου, θείας
πρόνοιας, εγκράτειας και ασκητικότητος αντιλήψεις τους ερχόταν σε ευθεία
αντίθεση με αυτές των επικουρείων, οι οποίοι πρέσβευαν τα εντελώς αντίθετα.
Ιδιαίτερα βλέπουμε αυτή την αντίθεση στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους.
Σαφέστατα ο Χριστιανισμός, με την ανάσταση
του Κυρίου μας, δεν ανέτρεψε απλώς εκ βάθρων το φιλοσοφικό σύστημα του Επικούρου,
αντιπαραθέτοντας κάποιους άλλους σοφιστικούς συλλογισμούς, αλλά καταργώντας
αυτόν τον ίδιο τον θάνατον, και προσφέροντας στον άνθρωπο την αιώνια ζωή, αυτό δηλαδή που στο βαθύτερο
είναι της ποθεί και επιθυμεί η κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, από την ώρα που έρχεται
σ’ αυτόν τον κόσμο. Ο Χριστιανισμός διέλυσε πλήρως το επικούρειο σύστημα ιδεών.
Απέναντι στο «κατά φύσιν ζειν» των επικουρείων, που σημαίνει ζωή που
υπαγορεύουν τα ένστικτα και οι σαρκικές του επιθυμίες, προσφέρει τη θέωση και
τις ασυγκρίτως ανώτερες πνευματικές ηδονές, που δημιουργεί η παρουσία της
Χάριτος μέσα του.
Η αναβίωση στις μέρες μας της επικούρειας
φιλοσοφίας δεν είναι τυχαία. Ο σύγχρονος άνθρωπος, βουτηγμένος μέσα σ’ έναν ηδονιστικό
ωκεανό, καταλήγει σ’ αυτήν, γιατί διαπιστώνει, ότι είναι αυτή που του
ταιριάζει. Ο σύγχρονος πανσεξουαλικός οίστρος και η ικανοποίηση των πλέον
ακραίων επιθυμιών βρίσκουν στην επικούρεια φιλοσοφία την «φιλοσοφική» της
κατοχύρωση. Οι σεξουαλικές διαστροφές και η ακόρεστη πείνα για ηδονή
«βαπτίζονται» επικούρεια φιλοσοφία και έτσι «δικαιολογούνται» στη σύγχρονη
κοινωνία. Έξω από αυτή τη θεώρηση δεν είναι κατανοητή και η αναβίωσή της.
Καλούμε τους πιστούς μας να μην ενθουσιάζονται
από τέτοιου είδους «πυροτεχνήματα», έστω και αν έχουν το μανδύα της φιλοσοφίας.
Ο δικός μας «κήπος» δεν είναι του Επίκουρου, ή κανενός άλλου ανθρώπου, αλλά ο
κήπος του Γολγοθά: «Ην δε εν τω τόπω όπου εσταυρώθη κήπος και εν τω κήπω μνημείον καινόν
εν ώ ουδέπω ουδείς ετέθη» (Ιωάν.19,41). Είναι το καινό μνημείο, ο τόπος
όπου ετάφη και ανέστη ο σαρκωθείς Θεός Λόγος, ο Λυτρωτής μας Ιησούς Χριστός. Αυτός που μας
δίδαξε να ζούμε όχι «κατά φύσιν», δηλαδή μια κτηνώδη και βοσκηματώδη ζωή, αλλά «κατά
Θεόν» και «υπέρ φύσιν», έχοντας ως αιώνιο και μοναδικό πρότυπο
Εκείνον.
Εκ του Γραφείου Αιρέσεων και
Παραθρησκειών.
Ο υπεύθυνος
Αρχ. Παύλος Δημητρακόπουλος.
Ο Γραμματέας
κ. Λάμπρος Σκόντζος, Θεολόγος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου