Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, «Κίνδυνος αποτυχίας θεολογικού διαλόγου με Καθολικούς»
(Σχόλιο διαχειριστών Ιστολογίου Κατάνυξης: Η συνεργάτιδα της “Κατάνυξης”, καθηγήτρια Αγγλικών, Ελένη Μητρούδη, μετέφρασε το άρθρο από εδώ. Την ευχαριστούμε θερμότατα και της ευχόμαστε καλή Σαρακοστή).
Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τις διαιρέσεις που υπάρχουν στις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Κάποιοι έχουν μετατρέψει την Ορθόδοξη ενότητα σε μια συμμαχία ανάμεσα σε θρησκευτικές ιεραρχίες που δημιουργήθηκαν για να αντιμετωπίσουν μαζί θέματα σεξουαλικής ηθικής.
BATIKANO
Ο θεολογικός διάλογος ανάμεσα στην Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία ο οποίος ξεκίνησε με στόχο την επίτευξη ολοκληρωμένης μυστηριακής κοινωνίας διατρέχει τον κίνδυνο να αναβληθεί μονίμως. Και ένας από τους κύριους λόγους που συμβαίνει αυτό φαίνεται να είναι οι διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις Ορθόδοξες Εκκλησίες και σημαίνοντες κύκλους στο εσωτερικό της Ορθόδοξης πίστης- το πατριαρχείο Μόσχας κυριότατα- οι οποίοι αρνούνται να αναγνωρίσουν έναν παγκόσμιο αρχιεπίσκοπο ως αρχηγό Εκκλησίας, θεμελιωμένο σε μια κοινή και κανονική εκκλησιαστική παράδοση. Αυτός που χτύπησε τον κώδωνα του κινδύνου δεν ήταν άλλος από τον Μητροπολίτη Περγάμου, Ιωάννη Ζηζιούλα, πρώην μέλος της Συνόδου για το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, συν-Πρόεδρο της Διεθνούς Μικτής Επιτροπής για τον Θεολογικό Διάλογο ανάμεσα στην Καθολική Εκκλησία και τις Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ο Ζηζιούλας, τον οποίο πολλοί θεωρούν ως τον καλύτερο εν ζωή Χριστιανό Θεολόγο ( το έργο του «Η Εκκλησιολογία της Θείας Ευχαριστίας» χαίρει εκτίμησης και είναι αποδεκτό και από τον Πάπα Φραγκίσκο και από τον προηγούμενό του Βενέδικτο XVI) αποκαθιστά την πίστη στην επερχόμενη συνάντηση στα Ιεροσόλυμα τον επόμενο Μάιο ανάμεσα στον Αρχιερέα της Ρώμης και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Βλέπει την ενότητα ανάμεσα στους Χριστιανούς σαν κάτι παραπάνω από μια συμμαχία ανάμεσα στις ιεραρχίες της Εκκλησίας για τον σχηματισμό ενός «κοινού μετώπου» αντιμετώπισης ηθικών και σεξουαλικών θεμάτων. Στο μεταξύ η κατεύθυνση που έχει πάρει το θέμα της Ουκρανικής κρίσης εγείρει ερωτήματα/δημιουργεί θέμα ακόμη μια φορά για τον έλεγχο που ασκεί το Πατριαρχείο της Μόσχας πάνω στην πλειονότητα των Ορθόδοξων ενοριών στην Ουκρανία.
Πλησιάζει η μέρα της συνάντησης του Πάπα και του Πατριάρχη στα Ιεροσόλυμα. Τι να περιμένουμε απ’ αυτήν;
«Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Η συνάντηση αυτή γίνεται εις ανάμνηση/μνημόσυνο της συνάντησης ανάμεσα στον Πάπα Παύλο VI και τον Αθηναγόρα πριν 50 χρόνια, τότε που ήταν η πρώτη φορά που ένας Πάπας και ένας Οικουμενικός Πατριάρχης συναντήθηκαν από τότε που έγινε το σχίσμα. Ο εναγκαλισμός τους άναψε ελπίδες για μια επερχόμενη ένωση ανάμεσα στην Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτή η ένωση όμως δεν έγινε ακόμη. Αλλά είναι σημαντικό να δείξουμε στον κόσμο ότι συνεχίζουμε να κινούμαστε υπομονετικά και αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση (της ένωσης) και οδεύουμε για να το πετύχουμε. Δεν έχουμε σταματήσει να το επιδιώκουμε. Γι’ αυτό και η συνάντηση του Φραγκίσκου με τον Βαρθολομαίο δεν θα είναι απλά εις ανάμνηση του αντίστοιχου γεγονότος στο παρελθόν αλλά αντιπροσωπεύει και μια πόρτα που ανοίγει στο μέλλον»
Ένα χρόνο μετά την εκλογή του Πάπα Φραγκίσκου ποια πιστεύετε ότι είναι η επικρατούσα άποψη/εντύπωση των Ορθόδοξων πιστών και αρχηγών των Ανατολικών Εκκλησιών γι’ αυτόν;
«Ο Πάπας Φραγκίσκος μας εξέπληξε θετικά, όχι μόνο με το στυλ του, το ταπεραμέντο του, την ταπείνωσή του αλλά και με τις ενέργειες που κάνει ως Πάπας για να φέρει την Καθολική και Ορθόδοξη Εκκλησία πιο κοντά. Οι Ορθόδοξοι πάντα έβλεπαν τον Πάπα ουσιαστικά σαν τον Αρχιερέα της Ρώμης και ο Πάπας Φραγκίσκος συχνά αναφέρεται σ’ αυτόν τον τίτλο ως ένα τίτλο που του επιτρέπει να ασκήσει το ιερατικό του έργο. Οι Ορθόδοξοι επίσης πάντα βλέπανε το Πάπα ως ένα άτομο που έβαζε τον εαυτό του σε βάθρο και την παπική εξουσία ως ένα είδος εκκλησιαστικού ιμπεριαλισμού/ αυτοκρατορίας και θεωρούσαν ότι σκοπός του Πάπα ήταν να τους καθυποτάξει και να ασκήσει την εξουσία του πάνω τους. Τώρα όμως βλέπουμε ότι υπάρχουν ενδείξεις για το ότι ισχύει το αντίθετο, αφού για παράδειγμα ο Πάπας έχει αρκετές φορές τονίσει το ότι η Καθολική Εκκλησία μπορεί να μάθει πολλά πράγματα από την Ορθόδοξη κυρίως σε ότι αφορά συνόδους και την συνοδική φύση της Εκκλησίας.»
Η δημιουργία του Συμβουλίου των 8 Καρδιναλίων και η καινούρια ώθηση που δόθηκε στην Σύνοδο των Καθολικών αρχιερέων έχει σχέση μ’ αυτό; Πείτε μας γι’ αυτό το θέμα.
«Ναι, όντως αυτές είναι σημαντικές αποφάσεις. Μερικοί παρεξηγούν την λέξη συνοδικότητα, παρουσιάζοντάς την σαν την εφαρμογή κοσμικών πολιτικών μεθόδων στην ζωή της Εκκλησίας. Αλλά ο θεολογικός διάλογος ανάμεσα στην Καθολική και στην Ορθόδοξη Εκκλησία ξεκαθάρισε τον σωστό τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή η συνοδικότητα. Στη διακήρυξη της Ραβέννας του 2007 αναγνωρίσαμε όλοι ότι το πρωτείο είναι απαραίτητο αλλά είναι και βαθιά ριζωμένο στην Εκκλησιαστική παράδοση των κανόνων της Εκκλησίας. Κι αυτό δεν γίνεται απλά και μόνο για τον ανθρώπινο ‘οργανισμό’, αλλά πρέπει να το δούμε σε σχέση με την συνοδικότητα. Η Εκκλησία είναι μια σύνοδος και σε μια σύνοδο υπάρχει πάντα ο πρώτος, ο νούμερο ένα, το πρωτείο. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι υπάρχει διείσδυση του κοσμικού στοιχείου ή του κοσμικού τρόπου σκέψης για το τι είναι δημοκρατία ή μοναρχία μέσα στην Εκκλησία. Θεολογία μόνο υπάρχει, η οποία πηγάζει από την πίστη μας στην Αγία Τριάδα. Και επιπλέον από την αρχή- αρχή , η Εκκλησιαστική παράδοση είχε κανόνες που ορίζανε το εξής: στην Εκκλησία δεν υπάρχει ποτέ Πρώτος χωρίς την Σύνοδο και δεν υπάρχει ποτέ Σύνοδος χωρίς τον Πρώτο. Η αρμονία δε ανάμεσα στον Πρώτο και την Σύνοδο είναι δώρο της Αγίου Πνεύματος. Αυτή υπήρξε η εκκλησιολογία μας απ’ την αρχή.»
Το Πατριαρχείο της Μόσχας όμως απέρριψε τα συμπεράσματα της διακήρυξης της Ραβέννας που αναφέρατε. Διαβάσατε την δήλωση απόρριψης της Ρώσικης Εκκλησίας;
« Ναι, την διάβασα. Και δεν συμφωνώ με την δήλωση της Ρώσικης Εκκλησίας εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη αλλά και την άποψη του οικουμενικού Πατριαρχείου. Η δήλωση της Ρώσικης Εκκλησίας ισχυρίζεται ότι το πρωτείο υπάρχει μεν και έχει θεολογικό υπόβαθρο αλλά όχι σε παγκόσμιο, καθολικό επίπεδο. Και ξέρουμε τον πραγματικό λόγο που λέγεται αυτό: θέλουν να αρνηθούν ότι μετά το σχίσμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία επίσης ο οικουμενικός Πατριάρχης είναι αυτός που άσκησε το παγκόσμιο πρωτείο. Για να το πετύχουν αυτό, δε, απορρίπτουν την πιθανότητα αναγνώρισης του ρόλου του Πάπα ως παγκόσμιου πρώτου με τέτοιο τρόπο που να είναι αποδεκτό επίσης και από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Στη διακήρυξη της Ραβέννας κατάφεραν να αποδεχτούν ομόφωνα το εξής συγκεκριμένο σημείο: την αναγνώριση ότι το πρωτείο στην Εκκλησία ασκείται σε τρία επίπεδα: σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο.»
Πιστεύεται ότι οι εσωτερικές διαφορές στην Ορθόδοξη πίστη θέτουν σε κίνδυνο τον οικουμενικό διάλογο;
«Δυστυχώς φοβάμαι πως θα δημιουργηθούν διάφορα προβλήματα, και πιο συγκεκριμένα εξαιτίας της θέσης που κατέχει το Πατριαρχείο Μόσχας στην Σύνοδο με μια τέτοια βαριά δήλωση. Γιατί οι θέσεις αυτές δεν εκφράζονται από ένα μεμονωμένο άτομο από τον Μητροπολίτη Ιλαρίων, για παράδειγμα ή από τον Πατριάρχη Κύριλλο. Με μια τέτοια δήλωση, γίνεται εξαιρετικά δύσκολη η ανταλλαγή απόψεων αφού ο διάλογος που γίνεται έχει αυτόν ακριβώς τον στόχο: την ανταλλαγή απόψεων. Φανταστείτε δηλαδή να ήθελε η Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα να πάρει μέρος στον διάλογο με την Καθολική Εκκλησία ενώ προηγουμένως να έχει συνοδικά απορρίψει το πρωταρχικό θέμα το οποίο αποτελεί και το κεντρικό θέμα της συζήτησης. Τι άλλο θα σήμαινε αυτό εκτός από το ότι δεν θα άφηνε χώρο για συζήτηση και άρα ουσιαστικά ο διάλογος θα είχε λήξει. Οπότε αυτό που έκανε το Πατριαρχείο της Μόσχας θα μπορούσε να έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις, και για την ακρίβεια θα μπορούσε να οδηγήσει στο τέλος του θεολογικού διαλόγου Ορθόδοξων και Καθολικών ο οποίος αρχικά ξεκίνησε για να μπορέσουν να ξεπεραστούν τα εμπόδια που παρεμβάλλονταν για την ύπαρξη μιας πλήρους κοινωνίας κι επαφής μεταξύ των δύο εκκλησιών.»
Θα υπάρξουν διευκρινίσεις στην Σύναξη των Αρχιεπισκόπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών τον Μάρτιο;
«Χρειάζεται να συζητηθούν θέματα που αφορούν τις Ορθόδοξες Εκκλησίες στο πλαίσιο της μεγάλης Πανορθοδόξου συνόδου. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες γι’ αυτή την σύνοδο έχουν αρχίσει χρόνια πριν και το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ανακοινωθεί για του χρόνου. Ελπίζω πως θα συζητηθεί επίσης και το θέμα του οικουμενικού διαλόγου αν όχι επίσημα τουλάχιστον ανεπίσημα. Θέλω να ρωτήσω τον Πατριάρχη Μόσχας αν γνωρίζει τις επιπτώσεις των δηλώσεων που έχει κάνει. Γιατί μπορεί να μην είχε καταλάβει πόσο καταστροφικές μπορούσαν να είναι για τον διάλογο μεταξύ των εκκλησιών.»
Ο Πάπας Φραγκίσκος λέει ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχει η εκκλησία είναι η αυτό-αναφορά. Λίγο καιρό πριν εσείς μιλήσατε για μια ‘ναρκισσιστική αυτό-ικανοποίηση’ που έχει μολύνει τους περισσότερους εκκλησιαστικούς κύκλους. Γιατί αυτή η εκκλησιαστική εσωστρέφεια είναι τόσο ύπουλη;
«Ο Πάπας Φραγκίσκος λέει ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η εκκλησία είναι η αυτό-αναφορά της. Κι αυτό το λέει γιατί η Εκκλησία υπάρχει για τον κόσμο κι όχι για τον εαυτό της. Η Εκκλησία φωτίζεται από τον Χριστό όπως το φεγγάρι απ’ τον ήλιο. Αλλά το φως που εκπέμπει η εκκλησία δεν είναι μόνο για τον εαυτό της , αλλά για τον κόσμο, για να δώσει ζωή στον κόσμο. Αυτό που βλέπω όμως τώρα σε πολλούς εκκλησιαστικούς κύκλους είναι ένας ανερχόμενος πειρασμός να τεθεί η Εκκλησία ενάντια στον αμαρτωλό κόσμο και τους αμαρτωλούς ανθρώπους. Ο Χριστός όμως έτρωγε μαζί με τους αμαρτωλούς. Τους αγκάλιαζε δηλαδή. Η Εκκλησία λοιπόν καλείται κι αυτή σαν τον Χριστό να δώσει αγάπη και συγχώρεση στον κόσμο και όχι απλά να προσφέρει μια ιδεολογία καλυμμένη με Χριστιανικές λέξεις».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου