Υπεραμύνεται της Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών ο καθηγητής Παναγιώτης Σκαλτσής

Συνέντευξη: Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη

Παναγιώτης Σκαλτσής «Οι φόβοι που εκφράστηκαν για την ίδρυση της Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών είναι όχι μόνο υπερβολικοί, αλλά και λανθασμένοι»

«Προσφέρουμε παιδεία, όχι αρνητισμό και εχθρότητα» τόνισε μέσα από τον «ΠτΘ» ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Καθηγητής Παναγιώτης Σκαλτσής, εν είδει απάντησης στις αντιδράσεις που έχουν δημιουργηθεί για τη δημιουργία «Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών» στο Τμήμα.

 

Ο κ. Σκαλτσής μίλησε στο Ραδιόφωνο του «ΠτΘ» και στις Νατάσσα Βαφειάδη και Τζένη Κατσαρή - Βαφειάδη επισημαίνοντας πως πρόκειται για ένα ευρύτερο πρόγραμμα, με πολύ ενδιαφέροντα μαθήματα, τόσο καθαρά της ισλαμικής θεολογίας, όσο και μαθήματα πολιτισμού και μαθήματα γλώσσας, ιστορίας και παιδαγωγικά, ακόμη και μαθήματα που αφορούν την εισαγωγή στην ορθόδοξη παράδοση.

 

Αυτό γίνεται, με τη στήριξη της ελληνικής πολιτείας, στο πλαίσιο της ευθύνης που έχουν και της ανάγκης που υπάρχει να εκπαιδευτούν οι δάσκαλοι των Μουσουλμανικών μαθημάτων στα δημόσια σχολεία, στον ελληνικό χώρο και στα πλαίσια του διαθρησκειακού διαλόγου, σημειώνοντας πως «έχουμε μέλλον, στρατηγική και προοπτική να αναδειχθεί μία πολύ καλή κατεύθυνση, με όραμα και με στόχους που εξυπηρετούν και την πατρίδα μας»

 

Παναγιώτης Σκαλτσής όμως… 

«Προσφέρουμε παιδεία, όχι αρνητισμό και εχθρότητα» 

ΠτΘ: Βλέπουμε ότι το Τμήμα Θεολογίας Θεσσαλονίκης βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα και γίνεται επίκεντρο αντιθέσεων και «επιθέσεων» που εστιάζονται στη λειτουργία της «Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών». Μας ξαφνιάζει αυτό που συμβαίνει στη Θεσσαλονίκη, καθώς εμείς εδώ στην Κομοτηνή, είμαστε μία κοινωνία ανοχής και διαλλακτικότητας. Εσείς πως αυτό το εξηγείται;

Π.Σ: Είμαστε ακαδημαϊκό ίδρυμα και έχουμε ευθύνη να μελετούμε όλες τις πτυχές και όλες τις εκφάνσεις του θρησκευτικού «φαινομένου». Βεβαίως, η Θεολογική μας Σχολή, έχει μία παράδοση μελέτης των πηγών και των κειμένων της ορθοδόξου παραδόσεως, αλλά δεν αποκλείει κανέναν άλλο δόγμα, οποιασδήποτε άλλης ομολογίας, και σαφώς οι ετερόδοξοι αν το επιθυμούν μπορούν να σπουδάσουν και τα κείμενα της Ορθοδοξίας ώστε να δουν και τον δικό μας πλούτο.

 

Έχουμε, όμως, την ακαδημαϊκή ευχέρεια και την πρωτοτυπία να «ανοιχτούμε» παραπάνω, για να εξυπηρετήσουμε και ανάγκες που έχει η πολιτεία, όσον αφορά στην εκπαίδευση Ελλήνων πολιτών που έχουν το μουσουλμανικό θρήσκευμα και έχουν το δικαίωμα, αντί να πηγαίνουν σε άλλες χώρες, να σπουδάσουν στη χώρα τους το πλαίσιο της θρησκείας τους. Αναλάβαμε λοιπόν αυτήν την ευθύνη, κατόπιν προτροπής και παρακλήσεως της ίδιας της πολιτείας και, συγκεκριμένα, του Υπουργείου Παιδείας.

 

Στην κοινωνία, είναι φυσικό, γιατί ζούμε σε μια εποχή αντιθέσεων, συγκρούσεων, πολώσεων και ενστάσεων, να υπάρχουν φόβοι, οι οποίοι είναι υπερβολικοί και εμείς στοχεύουμε να αποδείξουμε ότι αυτοί οι φόβοι είναι όχι μόνο υπερβολικοί, αλλά και λανθασμένοι, καθώς προσφέρουμε παιδεία, όχι αρνητισμό και εχθρότητα.

 

Σχετικά με το θέμα που αναφέρατε προηγουμένως, το πνεύμα του ότι συνεργάζεστε και συνομιλείτε και συναναστρέφεστε και συζείτε με τη μουσουλμανική κοινότητα, εμείς αυτό θα το μεταφέρουμε και στην εκπαιδευτική διαδικασία.

«Επωμιζόμαστε το βάρος της διδαχής της παράδοσης του ισλάμ» 

ΠτΘ: Το Τμήμα Θεολογίας πρωταγωνίστησε στη Θράκη με την ίδρυση της «Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών», αλλά και επειδή το τμήμα Θεολογίας ανέλαβε το πρόγραμμα δια βίου εκπαίδευσης Θεολόγων και Ιεροδιδασκάλων του Ισλάμ το οποίο μας έμαθε πολλά. Τι θα εμπεριέχει η εισαγωγική κατεύθυνση μουσουλμανικών σπουδών, ποιο είναι το πρόγραμμα σπουδών και τι μαθήματα περιλαμβάνει;

Π.Σ: Είναι ένα ευρύτερο πρόγραμμα, με πολύ ενδιαφέροντα μαθήματα όχι μόνο καθαρά της ισλαμικής θεολογίας, αλλά και μαθήματα πολιτισμού, γλώσσας, ιστορίας παιδαγωγικά μαθήματα, αλλά ακόμη και μαθήματα που αφορούν την εισαγωγή στην ορθόδοξη παράδοση, ώστε και οι φοιτητές που είναι μιας άλλης θρησκείας να μάθουν τι πιστεύουμε, εφ’ όσον ζουν σε ένα τέτοιο κλίμα και περιβάλλον. Από την άλλη και εμείς, βεβαίως, θα γνωρίσουμε βαθύτερα την παράδοση της μουσουλμανικής θρησκείας, χωρίς να διδάσκουμε ούτε τζιχαντισμό, ούτε ακραία πράγματα, καθώς προσφέρουμε παιδεία και όχι συγκρουσιακό πνεύμα.

 

Όλα αυτά, τα κάναμε με βάση τη νομιμότητα, την εκπαιδευτική μας ευσυνειδησία και την υπευθυνότητα που μας διακρίνει ως Τμήμα. Στηριζόμαστε στο Προεδρικό διάταγμα που ψηφίστηκε πρόσφατα και δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ τον Απρίλιο του 2016 και ορίζει σαφέστατα την ίδρυση της μουσουλμανικής κατεύθυνσης και αποτελεί ένα πρόγραμμα που ξεκινά τον Σεπτέμβριο του 2016-2017, το οποίο αναγνώρισε και ενέκρινε το Συμβούλιο της Επικρατείας.

 

Μπορεί, λοιπόν, κανείς, να επιλέξει, αυτή την κατεύθυνση, στο πλαίσιο της ευθύνης που έχουμε και της ανάγκης που υπάρχει να εκπαιδευτούν οι δάσκαλοι των μουσουλμανικών μαθημάτων στα δημόσια σχολεία, στον ελληνικό χώρο και στα πλαίσια του διαθρησκειακού διαλόγου. Όλα συγκλίνουν και βοηθούν να επωμισθούμε αυτό το βάρος της διδαχής, της σπουδής αν θέλετε, στη μουσουλμανική παράδοση.

 

Ως προς τα μαθήματα, υπάρχει ένα πρόγραμμα 8 εξαμήνων, καθώς πρόκειται για κατεύθυνση, υπό την διοικητική και επιστημονική καθοδήγηση και ευθύνη του Τμήματος Θεολογίας.

 

Είναι 8 εξάμηνα με τα ανάλογα ECTS, τις 250 μονάδες που πρέπει να συγκεντρώσει κανείς για να πάρει πτυχίο, με μαθήματα επιλεγόμενα, τόσο από το τμήμα μας, όσο και από άλλα τμήματα. Υπάρχει λοιπόν όπως καταλαβαίνετε μία διεπιστημονικότητα στα γνωστικά πεδία και στα μαθήματα, κάτι που θα το καλλιεργήσουμε και ακόμη περισσότερο και με διδακτικές και διεπιστημονικές συνεργασίες με άλλα τμήματα ή και ιδρύματα, κυρίως της ημεδαπής, όπως το Τμήμα Τουρκολογίας.

 

Ένα παράδειγμα, για να δείτε τον πλούτο, την πρωτοτυπία και το ενδιαφέρον του προγράμματος, που τώρα είναι ο καιρός να το προβάλλουμε, να το αναλύσουμε και να το γνωρίσουν οι συμπολίτες μας, για να απαλλαγούμε και από καχυποψίες που υπάρχουν γύρω από το θέμα αυτό, αποτελεί το ότι στο πρώτο εξάμηνο προσφέρονται 6-7 μαθήματα, ένα εκ των οποίων είναι η «Ισλαμική ιστορία και Θεολογία (πρώιμη και μεσαιωνική)».

 

Αυτό το μάθημα εξετάζει, με βάση την περιγραφή που είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε, την εξέλιξη και τις απαρχές του Ισλάμ, με στόχο οι φοιτητές να γνωρίσουν την ιστορία του Ισλάμ κατά περιόδους και να είναι σε θέση να κατανοήσουν τους λόγους, πολιτικούς ή θρησκευτικούς των ποικίλων θρησκευτικοπολιτικών τάσεων που υπάρχουν σε αυτό.

 

Το μάθημα, έπειτα, «Κοράνιο και Ερμηνείες» θα διδάξει καθηγητής που θα προσληφθεί με βάση το Π.Δ. 407 και όχι οι εδώ Θεολόγοι. Το μάθημα αυτό είναι πολύ σημαντικό για τους Ιεροδιδασκάλους, οι οποίοι θα γνωρίσουν το Κοράνιο τόσο στην κειμενική του μορφή όσο και στις ερμηνείες του, όπως αυτές αναπτύχθηκαν στην πορεία της ιστορίας του ισλάμ. 

«Τα μαθήματα δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό αλλά και θρησκευτικό, ανθρώπινο και κοινωνικό χαρακτήρα» 

ΠτΘ: Ευελπιστείτε ότι θα «ανοίξουν» και νέα γνωστικά αντικείμενα και ως προς τους φοιτητές και ως προς την ακαδημαϊκή κοινότητα, τα οποία θα εμπλουτίσουν τελικά και την ακαδημαϊκή πραγματικότητα;

Π.Σ: Πρόκειται για ένα Τμήμα το οποίο μπορεί να επιλεχθεί και με κατατακτήριες εξετάσεις, που θα πραγματοποιηθούν τον Δεκέμβριο, με πτυχιούχους άλλων σχολών είτε γλωσσολογικών είτε φιλολογικών, νομικών ακόμα και στρατιωτικών ή διπλωμάτες που επιθυμούν να έχουν μια γνώση της μουσουλμανικής παράδοσης, να γνωρίσουν το πραγματικό πνεύμα αυτής της θρησκείας και των ανθρώπων της.

 

Τα μαθήματα δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό αλλά και θρησκευτικό, ανθρώπινο και κοινωνικό χαρακτήρα.

 

Είναι ένας πλούτος που δεν χρειάζεται να φοβόμαστε. Η Ορθοδοξία έχει τη δική της αυτονομία, αυτάρκεια και αυτοσυνειδησία, και εξαιτίας αυτής, διαλέγεται με τις άλλες θρησκείες, τις αγαπάει και μαθαίνει για αυτές χωρίς να φοβάται κάτι. Τυχόν προβλήματα που θα μπορούσαν να προκύψουν αντιμετωπίζονται με ακαδημαϊκά και όχι με άλλα όπλα. Για παράδειγμα, ένα μάθημα έχει ως αντικείμενο τη σχέση του Αριστοτέλη με τους Άραβες, μέσω των οποίων έγινε γνωστός στους Ευρωπαίους, ενώ ένα άλλο σχετίζεται με τον ιερό χώρο, την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Επίσης στα μαθήματα περιλαμβάνεται και η εξέταση της αραβικής γλώσσας, το πώς διαβάζει κάνεις το Κοράνι ή τη μεταγραφή του στα ελληνικά. Όλο αυτό το πλέγμα της γλώσσας είναι ενδιαφέρον να το διδάξουμε στα ελληνικά.

 

Υπάρχουν μαθήματα που εξετάζουν τις σχέσεις Βαλκανίων και Ισλάμ, πολιτισμικές, πολιτικές, ιστορικές, πνευματικές, και μέσω της τέχνης. Πρέπει να εξετάσουμε τον πλούτο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Την κορανική και βιβλική προφητική παράδοση, την οικουμενική κίνηση του Ισλάμ, την κοινωνιολογία της θρησκείας, τις σχέσεις Δίκαιο - Θρησκεία - Κοινωνία. Υπάρχουν άτομα από τη Νομική Σχολή που τα αξιοποιούμε. Ήδη το κάνουν αυτό το μάθημα στη Νομική Σχολή και υπάρχουν και Μουσουλμάνοι που δείχνουν ενδιαφέρον για το Δίκαιο, ακόμα και το εκκλησιαστικό. Είναι ενδιαφέρον να μελετήσουμε το Δίκαιο του Ισλάμ ή άλλων θρησκειών με μία ευρωπαϊκή προοπτική, αφού είμαστε ενταγμένοι στην ΕΕ και είμαστε υποχρεωμένοι αυτά να τα δούμε. Υπάρχει μάθημα «Χριστιανισμός και Ισλάμ» στο 8ο εξάμηνο ή «Η μελέτη της θρησκείας και μάρτυρες στη μουσουλμανική παράδοση» όπως συμβαίνει και εδώ, να μελετήσουν τα αίτια και το σκοπό τους, γιατί, όταν κάτι μελετάται, αντιμετωπίζεται με περισσότερη θετική διάθεση και γίνεται πιο εύκολα αποδεκτό. 

«Έχουμε μέλλον, στρατηγική και προοπτική να αναδειχθεί μία πολύ καλή κατεύθυνση, με όραμα και με στόχους που εξυπηρετούν και την πατρίδα μας» 

ΠτΘ: Πάντως, και τα πρόσωπα που απαντούν θετικά στη συγκεκριμένη Κατεύθυνση, όπως κι εσείς που είστε Καθηγητής της Λειτουργικής, είναι πρόσωπα που έχουν ζυμωθεί με την Ορθοδοξία και την παράδοσή της. Η μελέτη του Ισλάμ, δεν καθιστά τον μελετητή λιγότερο Ορθόδοξο, ούτε λιγότερο Χριστιανό, έτσι δεν είναι, κ. Πρόεδρε;

Π.Σ.: Παρουσιαζόμαστε με πολύ ευθύνη, με επιστημονική επάρκεια και ενδιαφέρον. Δεν πρέπει να υπάρχουν οι φόβοι που υπάρχουν από κάθε πλευρά, οι συγκρούσεις και οι αμφισβητήσεις, καθώς και οι μεταξύ μας αποστασιοποιήσεις. Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τους φοιτητές που ενδιαφέρονται για το Τμήμα, καθώς αγωνιζόμαστε να αρχίσει η κατεύθυνση με σοβαρότητα, υπευθυνότητα και τα όποια φυσικά προβλήματα που ίσως προκύψουν στην αρχή της δρομολόγησής της ν’ αντιμετωπιστούν με τον καλύτερο τρόπο. Υπάρχει, τόσο η Επιτροπή και το Τμήμα, ώστε να τα αντιμετωπίσουν με ηρεμία, ενώ πραγματοποιούνται συζητήσεις με τον Πρύτανη, το Υπουργείο και τη Σύγκλητο και οι χειρισμοί γίνονται με υπευθυνότητα, ώστε αυτό να αποδειχθεί σε όσους αμφέβαλαν. Όταν κανείς εντοπίσει ακριβώς αυτό που επιθυμεί να κάνει, τότε είναι σε θέση να βοηθήσει και ο ίδιος. Θα έπρεπε οι διαφωνούντες, που είναι αρκετοί, να συμβάλουν και οι ίδιοι προς την κατεύθυνση αυτή.

 

Τα μαθήματα είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα και θα χτίσουμε επάνω, σιγά σιγά, με βοηθήματα, με σημειώσεις, με βιβλιογραφία, με μεταπτυχιακά και σχεδιάζοντας να αναπτύξουμε τη διεπιστημονική συνεργασία. Έχουμε μέλλον, στρατηγική και προοπτική να αναδειχθεί μία πολύ καλή κατεύθυνση, με όραμα και με στόχους που εξυπηρετούν και την πατρίδα μας.

 

Χωρίς να μειώνεται καθόλου η σπουδή και η μελέτη της Ορθοδόξου Θεολογίας, οι κατευθύνσεις θα λειτουργούν αυτόνομα και παράλληλα. Μάλιστα θα εμβαθύνουμε ακόμη περισσότερο σε ό,τι ήδη κάναμε με μια αναμόρφωση του προγράμματος στα επόμενα 4 χρόνια.

 

Έχουμε, μάλιστα και φοιτητές από άλλες χώρες, ορθόδοξες και μη, από την Αμερική και την Ευρώπη και παρατηρείται και μια κινητικότητα με το Erasmus στο χώρο της Θεολογικής Σχολής, η οποία είναι τμήμα του Πανεπιστημίου μας και όχι ένα ιδιωτικό κέντρο όπου διδάσκουμε μία και μόνο ομολογία. Διακονούμε μεν την Ορθόδοξη παράδοση, αλλά με μία ευρύτητα και γι’ αυτό ελκύουμε πάρα πολλά παιδιά.

Παρατηρητής της Θράκης