Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Ο Πάπας διόρθωσε τον λόγο του Χριστού

Ο Πάπας διόρθωσε τον λόγο του Χριστού

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Πάπας διόρθωσε τον λόγο του Χριστού. Συγκεκριμένα, όπως έγραψε η έγκυρη ιταλική εφημερίδα “Corriere della Sera” (7 Δεκεμβρίου 2017, σελ. 18), στον Πάπα δεν άρεσε  το σημείο «...και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν» της Κυριακής προσευχής,

την οποία  υπέδειξε στους μαθητές του  και σε όλους τους Χριστιανούς ο Χριστός να λένε (δηλαδή το «Πάτερ ημών»). Όπως είπε ο Πάπας, σε συνέντευξή του προς τον θεολόγο Don Marco Pozza, άλλαξε το συγκεκριμένο σημείο της  προσευχής με το «...και μη μας εγκαταλείψεις στον πειρασμό».

 Βεβαίως η έννοια του «εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν» δεν είναι «μην μας εγκαταλείψεις», αλλά ... «μην μας εισαγάγεις σε πειρασμό». Το «εισενέγκης» είναι υποτακτική αορίστου του ρήματος εισφέρω. Το λεξικό των Liddell - Scott το μεταφέρει στα νεοελληνικά, ως «εισάγω».  Η απόδοση του ρήματος «εισενέγκης» στη Vulgata, στη λατινική δηλαδή μετάφραση του πρωτοτύπου ελληνικού κειμένου, από τον Άγιο Ιερώνυμο, είναι πιστή. Χρησιμοποίησε το ρήμα «inducere», που σημαίνει «εμβάλλω», όμως με τη λογική του ο Πάπας δεν την δέχθηκε και την άλλαξε...Και εξήγησε το γιατί στη συνέντευξή του: « Είμαι εγώ που αμαρτάνω, δεν είναι Εκείνος που με ρίχνει στον πειρασμό, για να δει μετά πόσο είμαι αμαρτωλός. Αυτός που μας εισάγει στον πειρασμό είναι ο Σατανάς και αυτό είναι το έργο του. Έτσι η έννοια της δικής μας ερμηνείας είναι: Όταν ο Σατανάς με εισάγει στον πειρασμό λέγω: συ, σε παρακαλώ δος μου το χέρι, δος μου το χέρι σου, όπως έκαμες όταν ο Πέτρος βυθιζόταν και ζήτησε τη βοήθειά σου». Είναι μια λογική και φορτισμένη συναισθηματικά άποψη, που όμως δεν είναι αυτό που είπε ο Χριστός.

Η διόρθωση των λόγων του Χριστού από τον Πάπα προκάλεσαν αντίδραση στους ρωμαιοκαθολικούς θεολογικούς κύκλους. Ήδη στη γαλλική μετάφραση  δεν ακολουθήθηκε η αποφασισθείσα αλλαγή, αλλά το «... μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν» μεταφράσθηκε στο «μην μας αφήσεις να εισέλθουμε σε πειρασμό» και αυτή τη μετάφραση ακολουθούν και οι ισπανοί ρωμαιοκαθολικοί. Επίσης στην Ιταλία οι περισσότεροι πιστοί εξακολουθούν να λένε το «Πάτερ ημών...»  κατά το κείμενο του Αγίου Ιερωνύμου. Για να περιορίσει τις αντιδράσεις ο βιβλικός θεολόγος και καρδινάλιος της Φλωρεντίας Τζιουζέπε Μπετόρι έδωσε μια συμβιβαστική εξήγηση στην επίσημη εφημερίδα του Βατικανού «Osservatore Romano». Είπε ότι το «Μη μας εγκαταλείψεις» έχει διπλή σημασία: «μην μας αφήσεις εμείς να μπούμε στον πειρασμό» αλλά και « «μην μας αφήσεις μόνους όταν είμαστε μέσα στον πειρασμό». Δηλαδή εκδοχές ερμηνείας της αλλαγής που επέφερε ο Πάπας, μακριά όμως από τη δική του ...

Η πιο σοβαρή αντίρρηση ήταν του Αρχιεπισκόπου Μπρούνο Φόρτε, τον οποίο εκτιμά ως θεολόγο ο προηγούμενος Πάπας Βενέδικτος και τον οποίο ο σημερινός Πάπας προβίβασε  σε γενικό γραμματέα της πρόσφατης Συνόδου. Στο σχόλιο του προς την Επιτροπή Θείας Λατρείας του Βατικανού σημείωσε: « Κατά την άποψή μου το “...Μην μας εγκαταλείψεις...” είναι μια ατυχής ερμηνεία, διότι ο Θεός δεν μας εγκαταλείπει ποτέ. Με πείθει ακόμη λιγότερο από το “Μην μας εισαγάγεις...”...».

Ο Πάπας και οι περί αυτόν σύμβουλοι δεν έλαβαν υπόψη τους τις ερμηνείες των Πατέρων της Εκκλησίας επί του συγκεκριμένου σημείου της Κυριακής Προσευχής. Η αλλαγή που επέφερε ο Πάπας  είναι σοβαρότερη εκείνης του «φιλιόκβε». Τότε, οι προκάτοχοί του, αλλοίωσαν κείμενο Οικουμενικής Συνόδου. Τώρα, εκείνος αλλοίωσε λόγο του ίδιου του Χριστού.

Από τους Πατέρες της Εκκλησίας ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης σημειώνει ότι ο Κύριος λέγοντας «Μη μας εισαγάγεις στον πειρασμό» προσθέτει αμέσως το «Γλύτωσέ μας από τον πονηρό». Και περαιτέρω εξηγεί ότι προσευχόμαστε και ζητάμε από τον Θεό να μην μας εισαγάγει σε πειρασμό, επειδή τον απεχθανόμαστε. Δηλαδή κάνουμε αυτό που κάνει όποιος  απεχθάνεται τον πόλεμο, που  προσεύχεται και ζητεί να μην αναμιχθεί σ’ αυτόν. Επίσης όποιος φοβάται τη φωτιά προσεύχεται να μην πέσει σ’ αυτήν και όποιος τρέμει τη θάλασσα εύχεται να μη βρεθεί στην ανάγκη να ταξιδέψει στη θάλασσα. Έτσι όποιος φοβάται τη συνάντηση με τον πονηρό εύχεται να μην οδηγηθεί σ’ αυτόν. (Βλ. σχ. Αγ, Γρηγορίου Νύσσης «Λόγοι εις την προσευχήν», Εισαγωγή, Κείμενο, Μετάφραση, Σχόλια Αρχιμ.  Παγκρατίου Μπρούσαλη, Εκδ. Αποστολικής Διακονίας, β΄ έκδοση, Αθήναι,1989, σελ. 160-165).

Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής συσχετίζει το «...Μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν», με το προηγούμενο αίτημα της Κυριακής προσευχής. Γράφει ότι όποιος δεν έχει καθαρή την καρδιά του και δεν έχει συγχωρήσει τους άλλους, πέφτει, κατά παραχώρηση του Θεού, σε δοκιμασίες, για να μαλακώσει η ψυχή του: « …Και τω πειρασμώ και τω πονηρώ κατά δικαίαν εκδοθήσεται κρίσιν, ίνα μάθη καθαίρεσθαι πλημμελών, τας κατ’ άλλων εαυτού μομφάς αφαιρούμενος» (P.G. 90,904). Ο Διονύσιος Αλεξανδρείας  σημειώνει σχετικά: «Δια του πειρασμού δίδεται η ευκαιρία να  συνεργασθούμε με τον Θεό για τη λύτρωσή μας και να έχουμε τη χαρά της εκπλήρωσής της» (ΒΕΠ 17, 258, 19-25). Και ο Κύριλλος Ιεροσολύμων εξηγεί: «Προσευχόμαστε να μην εισέλθουμε σε πειρασμό, γιατί τον θεωρούμε ως ένα χείμαρρο, του οποίου η διάβαση είναι δύσκολη». (ΒΕΠ, 39, 261, 13-19).  

Το αίτημα «μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν», κατά τον Διονύσιο Αλεξανδρείας, προσλαμβάνει τις σωστές του διαστάσεις  με τον λόγο του Κυρίου στη Γεθσημανή, όταν προσευχόμενος στον Πατέρα Του είπε: «Ει δυνατόν εστί, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο», για να προσθέσει αμέσως μετά: «Πλην ουχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ» (Ματθ. κστ΄39). Όπως γράφει, αυτό που ο Κύριος έκανε, να ζητήσει μεν από τον Πατέρα Του να Τον απαλλάξει από την δοκιμασία, αλλά τελικά να Του πει «Ουχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως Συ» είναι που μας δίδαξε να ζητάμε και εμείς με το «Πάτερ ημών». (ΒΕΠ 17,262, 19-38).  

Οι σύγχρονοι Έλληνες Καινοδιαθηκολόγοι μεταφέρουν στα νεοελληνικά περιφραστικά τον λόγο του Κυρίου «Μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν». Ο αείμνηστος Τρεμπέλας με το «μην επιτρέψεις να πέσωμεν εις πειρασμόν» και οι καθηγητές Π. Βασιλειάδης, Ι. Γαλάνης, Ι. Καραβιδόπουλος και Γ. Γαλίτης «μη μας αφήσεις να πέσουμε σε πειρασμό», είναι δηλαδή ίδια με εκείνη των Γάλλων ρωμαιοκαθολικών.  Η προσθήκη όμως στον λόγο του Κυρίου ενός ακόμη ρήματος, «μην επιτρέψεις» στην πρώτη απόδοση, «μη μας αφήσεις» στη δεύτερη, αφήνει το περιθώριο να  δίδεται η εντύπωση ότι ο Κύριος μας συνέστησε, για να απαλλαγούμε από τον πειρασμό, να ζητάμε να καταργηθεί το αυτεξούσιο και η ελευθερία μας, τα βασικά δηλαδή στοιχεία της υπόστασής μας και της κρίσεως του Θεού.-