πηγή: Ζωηφόροςπαπα-Φώτης
ο «δια Χριστόν σάλος»
(1912-2010)
ο «δια Χριστόν σάλος»
(1912-2010)
του π. Αθανασίου Γιουσμά
Καθηγητού Θεολόγου
Καθηγητού Θεολόγου
Έκδοση Ορθοδόξου Κοινότητος «Η Οσία Θωμαΐς», Μυτιλήνη 2010
Περιεχόμενα
Πρόλογος 11
Ήταν άγιος ο παπα-Φώτης; 15
Τι σημαίνει «άγιος»; 18
Ήταν τρελός ή «δια Χριστόν σάλος»; 21
Βίος και πολιτεία του παπα-Φώτη 41
Μαρτυρίες και καταθέσεις 81
Το τέλος και η Εξόδιος Ακολουθία του 118
Επίλογος 127
Πρόλογος
Γεννήθηκα στα Μιστεγνά της Λέσβου......
Ένα χωριό που στα μεσαιωνικά χρόνια, ήταν σχεδόν αθέατο από κάθε πλευρά, κρυμμένο ανάμεσα σε βελανιδιές. Σήμερα απλώνεται στις πλαγιές δυο μικρών λοφίσκων της περιοχής, αγναντεύοντας τη θάλασσα και την απέναντι φυλακισμένη Αιολίδα.
Σ' αυτό το χωριό, το χωριό μου, γεννήθηκε το 1885 ο παπα-Κλεόπας Κουμίδης, από την Ευλαβία και τον Προκοπή. Ήταν το τέταρτο τους παιδί, μετά το Θεόδωρο, το Γιάννη και τη Μαριάνθη. Από πολύ μικρός επέλεξε την άγαμη πολιτεία κι έγινε μοναχός και αδελφός της ιστορικής Ιεράς Μονής Υψηλού. Μοναστήρι που βρίσκεται στη βορειοδυτική μεριά του νησιού μας. Για την εποχή του θεωρείτο «σπουδαγμένος», γιατί ήταν απόφοιτος του τότε Σχολαρχείου.
Το 1912 χειροτονήθηκε Διάκονος και το 1918 Πρεσβύτερος από το Μητροπολίτη Μυτιλήνης Κύριλλο. Ήταν ένας σεμνός, σοβαρός, καλλικέλαδος Ιερεύς, πιστός στα λειτουργικά του καθήκοντα. Γι' αυτό πολύ νωρίς ο Επίσκοπος Μοσχονησίων Φώτιος του απένειμε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη! Υπηρέτησε ως εφημέριος στους Ιερούς Ναούς Ταξιαρχών Καγιανίου, Αγίου Νικολάου Πύργων Θερμής και, όπως σημειώνει ο Αιδεσιμ. Πρωτοπρ. π. Γρηγόριος Δουμούζης, Γενικός Αρχιερατικός της Μητροπόλεως μας, στο βιβλίο του «Κληρικοί Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, από των αρχών του 19ου αιώνος μέχρι σήμερον», ο παπα-Κλεόπας υπηρέτησε «και επί 41 έτη συναπτά στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Μιστεγνών. Απεβίωσε δε το 1970».
Ο παπα-Κλεόπας ήταν ο κληρικός εκείνος που ενέπνευσε μέσα μου τον πόθο της Ιερωσύνης. Ήταν το πρόσωπο εκείνο που θαύμαζα κι αγαπούσα από πολύ μικρός, γι' αυτό και σ' εκείνον ταπεινά και χρεωστικά αφιερώνω τούτο το μικρό πόνημα μου.
Τον παπα-Κλεόπα ο αείμνηστος παπα-Φώτης τον σεβόταν, τον αποδεχόταν και τον εκτιμούσε βαθύτατα. Θυμάμαι πως συχνά-πυκνά, γνωρίζοντας την υϊκή ευλάβεια που έτρεφα και τρέφω προς τον αείμνηστο εφημέριο του χωριού μου, μου έλεγε με τη χαρακτηριστική του κάθετη κι απόλυτη άποψη: «Α! Αυτός ήταν παπάς! Δεν υπάρχουν σήμερα παπάδες σαν τον παπα-Κλεόπα. Οι σημερινοί παπάδες...». Και σταματούσε εδώ το λόγο του, πιθανότατα για να αποφύγει το αμάρτημα της ιεροκατηγορίας και να συνεχίσει λίγο μετά με το σπινθηροβόλο γαλάζιο βλέμμα του που σε αφόπλιζε: «Βάζω και τον εαυτό μου μέσα». Εννοώντας πως στους αχαρακτήριστους παπάδες συγκαταλέγει και τον εαυτό του!
Ο παπα-Φώτης Λαυριώτης, ο «σάλος» Μυτιληνιός Ιερομόναχος, πλέον έφυγε. Μετακόμισε στον Ουρανό. Εκοιμήθη στις 5 Μαρτίου 2010, ημέρα Παρασκευή Γ' εβδομάδος των Νηστειών.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.κ. Ιάκωβος χοροστάτησε στην Εξόδιο Ακολουθία μαζί με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καμερούν κ.κ. Γρηγόριο. Γύρω από το φέρετρο του παπα-Φώτη ήταν πολλοί Ιερείς και κόσμος. Αναλυτικά για την οσιακή κοίμηση του σημειώνουμε στις πιο κάτω σελίδες. Ένα είναι γεγονός πως η κοινωνία του νησιού μας κι όχι μόνο - γιατί ο παπα-Φώτης ήταν γνωστός και εκτός του νησιού μας, ίσως και εκτός της Ελλάδος - καθώς ευλαβικά του φίλησε για τελευταία φορά το δεξί του χέρι αναρωτήθηκε, ή μάλλον κλήρος και λαός αναρωτηθήκαμε: «Ο παπα-Φώτης ήταν άγιος; Μήπως ήταν τρελός, παράξενος, νευρικός, ιδιόρρυθμος; Ή μήπως σε όλους εμάς παρουσιαζόταν ως τρελός κι άρα ήταν ένας σύγχρονος "δια Χριστόν σάλος"».
Σ' αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσω να δώσω μικρές σύντομες απαντήσεις. Κι αυτό, γιατί θέλω σ' αυτό το μικρό μας βιβλίο να καταγραφεί το πώς τον γνώρισα και τι άκουσα από αυτόν, καθώς επίσης και κάποιες σχετικές με τον παππούλη πληροφορίες που συμμάζευα εδώ και χρόνια από ορισμένα πλησιέστερα σ' αυτόν και σε μένα πρόσωπα, τα οποία και ευχαριστώ.
Θα σημειώσω, λοιπόν, στη συνέχεια — αποφεύγοντας συναισθηματισμούς και υπερβολικές ...κορώνες — ό.τι νομίζω πως πρέπει να διασωθεί «εις μνημόσυνον αιώνιον» για έναν ακούραστο άνθρωπο, για έναν παραδοσιακό παπά, που δεν θα ξανασυναντήσουμε ως πεζοπόρο στους δρόμους του νησιού μας. Για τον παπα-Φώτη, που καθόταν πιο βολικά στις πέτρες και στα χώματα παρά στους καναπέδες και τις πολυθρόνες των σαλονιών! Που περπατούσε πιο άνετα στα κακοτράχαλα μονοπάτια, παρά στους διαδρόμους των κτιρίων! Που απολάμβανε λίγο ψωμί και δυο ελιές, παρά το πρώτο και δεύτερο πιάτο των φανταχτερών γευμάτων...
Εύχομαι και θέλω να βρεθούν και άλλες αθέατες, άγνωστες πλευρές της ζωής του, σοβαρές, αστείες ή και...τρελές, έτσι ώστε να δημοσιευθούν σε μια επόμενη έκδοση μας.
Αν, λοιπόν, φίλε αναγνώστη, εσύ κάτι για εκείνον γνωρίζεις, με χαρά περιμένω να μου το γνωστοποιήσεις. Είναι πνευματικά ωφέλιμο για μας τους ζώντες, κάποια όμορφα στοιχεία των «κεκοιμημένων» ανθρώπων του Θεού — και γιατί όχι και των υπολοίπων — να μην τα κρύβουμε «υπό το μόδιον», αλλά να τα θέτουμε «επί την λυχνίαν» (Μάρκ. 4, 21) Ο σοφός συγγραφέας του βιβλίου των Παροιμιών σημειώνει: «Εγκώμια συνοδεύουν του δικαίου τη θύμηση. Το στόμα του είναι πηγή ζωής, που βλασταίνουν λόγια σοφίας. Τα χείλη του είναι γεμάτα χάρη και τα λόγια του είναι καθαρό ασήμι, που καθοδηγούν τους πολλούς. Τα έργα των δικαίων οδηγούν στη ζωή» (10, 7 κ.εξ).
Ο παπα-Φώτης ήταν ένας και μοναδικός. Ανεπανάληπτος! Ζει πλέον «εν χειρί Θεού» και η βάσανος της ανίατης αρρώστιας του — γιατί όχι και οι πικρόχολοι σχολιασμοί όσων δικαιολογημένα ίσως τον παρεξήγησαν, λόγω της ιδιόρρυθμης στάσης του ή των απολύτων θέσεων του — δεν πρόκειται στο εξής να τον βλάψει (Σοφ. Σολ. 3, 1).
Με αυτές τις σκέψεις πήρα στα χέρια μου μια φωτογραφία του. Την ασπάστηκα και του είπα: «Παπα-Φώτη, αν θες κάτι να γράψω για σένα, που θα μείνει σε μας τους νεώτερους, καθοδήγησε με εσύ».
Έτσι και έγινε. Ειλικρινά δεν πίστεψα ποτέ, πως είχα αποθηκεύσει στο μυαλό μου τόσα πολλά για εκείνον, που ομολογουμένως αρχικά, στα χρόνια της νιότης η συμπεριφορά του με παραξένευε, ίσως και με σκανδάλιζε! Στην αρχή ξεκίνησα για ένα μικρό αφιέρωμα στο ενοριακό μας περιοδικό κι ανέλπιστα δημιουργήθηκε και τυπώθηκε αυτό το βιβλίο.
Την εκτύπωση και διακίνηση του την ανέλαβε η Ορθόδοξη Κοινότητα «Η Οσία Θωμαΐς». Η Οσία Θωμαΐς είναι μία τοπική μας Αγία. Και ο παπα-Φώτης είχε μια ιδιαίτερη αγάπη στους τοπικούς Αγίους μας. Συνετέλεσε κι αυτός τα μέγιστα κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ώστε όλοι εμείς οι νεώτεροι να γνωρίσουμε τους Αγίους μας και κατά συνέπεια να τους σεβόμαστε και να τους τιμάμε. Είναι κι αυτή μία από τις πολλές αθόρυβες προσφορές του...
Ζητώντας τις ευχές του παπα-Κλεόπα και του παπα-Φώτη, σας παραδίδω τούτο το μικρό πόνημα, ελπίζοντας στις προσευχές τους και στην επιεική κριτική σας.
***
Πρωτοπρ. π. Αθανάσιος Γιουσμάς,
Θεοφίλου Χατζημιχαήλ 78 · 811 00 Μυτιλήνη
Τηλ.: 225.10.21.549 - Fax: 225.10.42.142
Περιεχόμενα
Πρόλογος 11
Ήταν άγιος ο παπα-Φώτης; 15
Τι σημαίνει «άγιος»; 18
Ήταν τρελός ή «δια Χριστόν σάλος»; 21
Βίος και πολιτεία του παπα-Φώτη 41
Μαρτυρίες και καταθέσεις 81
Το τέλος και η Εξόδιος Ακολουθία του 118
Επίλογος 127
Πρόλογος
Γεννήθηκα στα Μιστεγνά της Λέσβου......
Ένα χωριό που στα μεσαιωνικά χρόνια, ήταν σχεδόν αθέατο από κάθε πλευρά, κρυμμένο ανάμεσα σε βελανιδιές. Σήμερα απλώνεται στις πλαγιές δυο μικρών λοφίσκων της περιοχής, αγναντεύοντας τη θάλασσα και την απέναντι φυλακισμένη Αιολίδα.
Σ' αυτό το χωριό, το χωριό μου, γεννήθηκε το 1885 ο παπα-Κλεόπας Κουμίδης, από την Ευλαβία και τον Προκοπή. Ήταν το τέταρτο τους παιδί, μετά το Θεόδωρο, το Γιάννη και τη Μαριάνθη. Από πολύ μικρός επέλεξε την άγαμη πολιτεία κι έγινε μοναχός και αδελφός της ιστορικής Ιεράς Μονής Υψηλού. Μοναστήρι που βρίσκεται στη βορειοδυτική μεριά του νησιού μας. Για την εποχή του θεωρείτο «σπουδαγμένος», γιατί ήταν απόφοιτος του τότε Σχολαρχείου.
Το 1912 χειροτονήθηκε Διάκονος και το 1918 Πρεσβύτερος από το Μητροπολίτη Μυτιλήνης Κύριλλο. Ήταν ένας σεμνός, σοβαρός, καλλικέλαδος Ιερεύς, πιστός στα λειτουργικά του καθήκοντα. Γι' αυτό πολύ νωρίς ο Επίσκοπος Μοσχονησίων Φώτιος του απένειμε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη! Υπηρέτησε ως εφημέριος στους Ιερούς Ναούς Ταξιαρχών Καγιανίου, Αγίου Νικολάου Πύργων Θερμής και, όπως σημειώνει ο Αιδεσιμ. Πρωτοπρ. π. Γρηγόριος Δουμούζης, Γενικός Αρχιερατικός της Μητροπόλεως μας, στο βιβλίο του «Κληρικοί Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, από των αρχών του 19ου αιώνος μέχρι σήμερον», ο παπα-Κλεόπας υπηρέτησε «και επί 41 έτη συναπτά στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Μιστεγνών. Απεβίωσε δε το 1970».
Ο παπα-Κλεόπας ήταν ο κληρικός εκείνος που ενέπνευσε μέσα μου τον πόθο της Ιερωσύνης. Ήταν το πρόσωπο εκείνο που θαύμαζα κι αγαπούσα από πολύ μικρός, γι' αυτό και σ' εκείνον ταπεινά και χρεωστικά αφιερώνω τούτο το μικρό πόνημα μου.
Τον παπα-Κλεόπα ο αείμνηστος παπα-Φώτης τον σεβόταν, τον αποδεχόταν και τον εκτιμούσε βαθύτατα. Θυμάμαι πως συχνά-πυκνά, γνωρίζοντας την υϊκή ευλάβεια που έτρεφα και τρέφω προς τον αείμνηστο εφημέριο του χωριού μου, μου έλεγε με τη χαρακτηριστική του κάθετη κι απόλυτη άποψη: «Α! Αυτός ήταν παπάς! Δεν υπάρχουν σήμερα παπάδες σαν τον παπα-Κλεόπα. Οι σημερινοί παπάδες...». Και σταματούσε εδώ το λόγο του, πιθανότατα για να αποφύγει το αμάρτημα της ιεροκατηγορίας και να συνεχίσει λίγο μετά με το σπινθηροβόλο γαλάζιο βλέμμα του που σε αφόπλιζε: «Βάζω και τον εαυτό μου μέσα». Εννοώντας πως στους αχαρακτήριστους παπάδες συγκαταλέγει και τον εαυτό του!
Ο παπα-Φώτης Λαυριώτης, ο «σάλος» Μυτιληνιός Ιερομόναχος, πλέον έφυγε. Μετακόμισε στον Ουρανό. Εκοιμήθη στις 5 Μαρτίου 2010, ημέρα Παρασκευή Γ' εβδομάδος των Νηστειών.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.κ. Ιάκωβος χοροστάτησε στην Εξόδιο Ακολουθία μαζί με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καμερούν κ.κ. Γρηγόριο. Γύρω από το φέρετρο του παπα-Φώτη ήταν πολλοί Ιερείς και κόσμος. Αναλυτικά για την οσιακή κοίμηση του σημειώνουμε στις πιο κάτω σελίδες. Ένα είναι γεγονός πως η κοινωνία του νησιού μας κι όχι μόνο - γιατί ο παπα-Φώτης ήταν γνωστός και εκτός του νησιού μας, ίσως και εκτός της Ελλάδος - καθώς ευλαβικά του φίλησε για τελευταία φορά το δεξί του χέρι αναρωτήθηκε, ή μάλλον κλήρος και λαός αναρωτηθήκαμε: «Ο παπα-Φώτης ήταν άγιος; Μήπως ήταν τρελός, παράξενος, νευρικός, ιδιόρρυθμος; Ή μήπως σε όλους εμάς παρουσιαζόταν ως τρελός κι άρα ήταν ένας σύγχρονος "δια Χριστόν σάλος"».
Σ' αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσω να δώσω μικρές σύντομες απαντήσεις. Κι αυτό, γιατί θέλω σ' αυτό το μικρό μας βιβλίο να καταγραφεί το πώς τον γνώρισα και τι άκουσα από αυτόν, καθώς επίσης και κάποιες σχετικές με τον παππούλη πληροφορίες που συμμάζευα εδώ και χρόνια από ορισμένα πλησιέστερα σ' αυτόν και σε μένα πρόσωπα, τα οποία και ευχαριστώ.
Θα σημειώσω, λοιπόν, στη συνέχεια — αποφεύγοντας συναισθηματισμούς και υπερβολικές ...κορώνες — ό.τι νομίζω πως πρέπει να διασωθεί «εις μνημόσυνον αιώνιον» για έναν ακούραστο άνθρωπο, για έναν παραδοσιακό παπά, που δεν θα ξανασυναντήσουμε ως πεζοπόρο στους δρόμους του νησιού μας. Για τον παπα-Φώτη, που καθόταν πιο βολικά στις πέτρες και στα χώματα παρά στους καναπέδες και τις πολυθρόνες των σαλονιών! Που περπατούσε πιο άνετα στα κακοτράχαλα μονοπάτια, παρά στους διαδρόμους των κτιρίων! Που απολάμβανε λίγο ψωμί και δυο ελιές, παρά το πρώτο και δεύτερο πιάτο των φανταχτερών γευμάτων...
Εύχομαι και θέλω να βρεθούν και άλλες αθέατες, άγνωστες πλευρές της ζωής του, σοβαρές, αστείες ή και...τρελές, έτσι ώστε να δημοσιευθούν σε μια επόμενη έκδοση μας.
Αν, λοιπόν, φίλε αναγνώστη, εσύ κάτι για εκείνον γνωρίζεις, με χαρά περιμένω να μου το γνωστοποιήσεις. Είναι πνευματικά ωφέλιμο για μας τους ζώντες, κάποια όμορφα στοιχεία των «κεκοιμημένων» ανθρώπων του Θεού — και γιατί όχι και των υπολοίπων — να μην τα κρύβουμε «υπό το μόδιον», αλλά να τα θέτουμε «επί την λυχνίαν» (Μάρκ. 4, 21) Ο σοφός συγγραφέας του βιβλίου των Παροιμιών σημειώνει: «Εγκώμια συνοδεύουν του δικαίου τη θύμηση. Το στόμα του είναι πηγή ζωής, που βλασταίνουν λόγια σοφίας. Τα χείλη του είναι γεμάτα χάρη και τα λόγια του είναι καθαρό ασήμι, που καθοδηγούν τους πολλούς. Τα έργα των δικαίων οδηγούν στη ζωή» (10, 7 κ.εξ).
Ο παπα-Φώτης ήταν ένας και μοναδικός. Ανεπανάληπτος! Ζει πλέον «εν χειρί Θεού» και η βάσανος της ανίατης αρρώστιας του — γιατί όχι και οι πικρόχολοι σχολιασμοί όσων δικαιολογημένα ίσως τον παρεξήγησαν, λόγω της ιδιόρρυθμης στάσης του ή των απολύτων θέσεων του — δεν πρόκειται στο εξής να τον βλάψει (Σοφ. Σολ. 3, 1).
Με αυτές τις σκέψεις πήρα στα χέρια μου μια φωτογραφία του. Την ασπάστηκα και του είπα: «Παπα-Φώτη, αν θες κάτι να γράψω για σένα, που θα μείνει σε μας τους νεώτερους, καθοδήγησε με εσύ».
Έτσι και έγινε. Ειλικρινά δεν πίστεψα ποτέ, πως είχα αποθηκεύσει στο μυαλό μου τόσα πολλά για εκείνον, που ομολογουμένως αρχικά, στα χρόνια της νιότης η συμπεριφορά του με παραξένευε, ίσως και με σκανδάλιζε! Στην αρχή ξεκίνησα για ένα μικρό αφιέρωμα στο ενοριακό μας περιοδικό κι ανέλπιστα δημιουργήθηκε και τυπώθηκε αυτό το βιβλίο.
Την εκτύπωση και διακίνηση του την ανέλαβε η Ορθόδοξη Κοινότητα «Η Οσία Θωμαΐς». Η Οσία Θωμαΐς είναι μία τοπική μας Αγία. Και ο παπα-Φώτης είχε μια ιδιαίτερη αγάπη στους τοπικούς Αγίους μας. Συνετέλεσε κι αυτός τα μέγιστα κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ώστε όλοι εμείς οι νεώτεροι να γνωρίσουμε τους Αγίους μας και κατά συνέπεια να τους σεβόμαστε και να τους τιμάμε. Είναι κι αυτή μία από τις πολλές αθόρυβες προσφορές του...
Ζητώντας τις ευχές του παπα-Κλεόπα και του παπα-Φώτη, σας παραδίδω τούτο το μικρό πόνημα, ελπίζοντας στις προσευχές τους και στην επιεική κριτική σας.
***
Πρωτοπρ. π. Αθανάσιος Γιουσμάς,
Θεοφίλου Χατζημιχαήλ 78 · 811 00 Μυτιλήνη
Τηλ.: 225.10.21.549 - Fax: 225.10.42.142
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου