Ηλίας Φραγκόπουλος, Σχόλια στην τοποθέτηση του ΚΑΙΡΟΥ στο Νέο Π.Σ. για το ΜτΘ Δημοτικού-Γυμνασίου

ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ «ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ» ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ

«Στό Νέο Π.Σ. γιά τό ΜτΘ Δημοτικοῦ-Γυμνασίου»

Τοῦ κ. Ἠλία Χρ. Φραγκοπούλου, Προέδρου τῆς Π.Ε.Θ

(1ον)

Ἡ ΠΕΘ ἤδη ἀπό τόν πρῶτο χρόνο τῆς πιλοτικῆς ἐφαρμογῆς τοῦ Νέου Προγράμματος Σπουδῶν στά Θρησκευτικά Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου καί μετά ἀπό ἐπίμονη μελέτη τοῦ προτεινόμενου προγράμματος διαδικασίας γιά τό ΜτΘ, διετύπωσε πολλές κρίσεις μελῶν της,ἀλλά καί ἐπισήμως τίς θέσεις της γιά τό Πρόγραμμα αὐτό καί ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί στό περιοδικό «Κοινωνία».

Φυσικό βέβαια εἶναι, ἀκόμη καί ἀπαραίτητο, νά δημοσιευθοῦν καί οἱ ἀπόψεις καί κρίσεις καί τῶν συναδέλφων, πού ἀποδέχονται τό παραπάνω πρόγραμμα. Μ᾽ αὐτή τή διάθεση δεχθήκαμε καί διαβάσαμε τήν «Τοποθέτηση στό Νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν γιά τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου» (τοῦ λοιποῦ τοποθέτηση), πού δημοσιοποίησε τήν 23.2.2013 ὁ Θεολογικός Σύνδεσμος «Καιρός»…

Εἶναι γνωστό βέβαια καί λογική συνέπεια τῆς πραγματικότητας ὅτι ὁ Σύνδεσμος «Καιρός» ἀποδέχεται καί στηρίζει τό Νέο Πρόγραμμα (Ν.Π.Σ), ἀφοῦ οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ἐμπειρογνώμονες, πού τό συνέταξαν εἶναι μέλη του, πού τά «στηρίζει ὁμόθυμα» (παράγραφος1 τῆς τοποθέτησης).

Ἴσως γι᾽ αὐτό τό λόγο καί εἶναι μία ἐπιπλέον κίνηση ἡ ἔκδοση τῆς τοποθέτησης, πού δέν ἀλλάζει τίποτε στήν πληροφόρηση, πού ὑπάρχει. Μόνο πού προσπαθεῖ νά δώσει μιά ἐπιπλέον στήριξη στόν ΠΣ, πού τελευταίως δείχνει νά τή χρειάζεται. Ἔχουν ἄλλωστε παρουσιαστεῖ καί κάποιες ἄλλες.

Μέσα σ᾽ αὐτό τό κλῖμα ἀξίζει, νομίζουμε, νά γίνει ἕνας σχολιασμός τῶν θέσεων, πού ἐκφράζει ἡ τοποθέτηση. Θά προσπαθήσουμε λοιπόν σέ μιά σειρά σημειωμάτων μας, ἀκολουθώντας τίς παραγράφους τῆς τοποθέτησης, νά ἐπισημάνου-με ὅ,τι κρίνουμε ἀπαραίτητο.

1. Στήν πρώτη παράγραφο, πού ἔχει τίτλο Α. Ἱστορικό καί Κριτήρια, ὅπως ἄλλωστε καί σ᾽ ὅλες, ὑπάρχουν σημεῖα πού φυσικά εἶναι ἀπολύτως ὀρθά καί ἀποδεκτά, π.χ τά λεγόμενα γιά τήν «πίεση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ γιά τήν εἰσαγωγή στήν Τριτοβάθμια Ἐκπαίδευση» (ὑποπαράγραφος 2η-ἐξετάζοντας…) καί ὅλα σχεδόν τά ἀναφερόμενα σ᾽ αὐτήν τήν ὑποπαράγραφο.

Ἡ ἑπόμενη ὅμως ὑποπαράγραφος (3η: Προβλήματα…), πού εἶναι καί ἡ σημαντικότερη, μᾶς δημιουργεῖ μερικά ἐρωτήματα, πού πρέπει νά τά σημειώσουμε ἐδῶ.

α) Ἀναφέρεται ὅτι «μέ βάση αὐτά (=τά ἀναφερόμενα στή Διακήρυξη τοῦ ΚΑΙΡΟΥ) τό ΜτΘ ἔχει μέλλον μόνο ὡς μάθημα Παιδείας» (ἡ ὑπογράμμιση δική μας). Ἡ φράση αὐτή ἀπαιτεῖ διευκρίνιση. Διότι ἄν ἐννοεῖ στόν ὅρο παιδεία καί τήν καλλιέργεια τῆς προσωπικότητας καί τῆς συνείδησης τοῦ μαθητῆ, καί ὄχι μόνο (γι᾽ αὐτό ὑπογραμμίσαμε τή λέξη) τή γνωστική του ἀνάπτυξη, δηλαδή τήν προσθήκη γνώσεων ἱστορικῶν, πολιτιστικῶν κ.ἄ, τότε πρέπει νά εἴμαστε καί εἴμαστε ἀπολύτως σύμφωνοι γιά τό διπλό αὐτό χαρακτήρα. Ἄν ὅμως…;

β) Λίγο παρακάτω γίνεται λόγος γιά μάθημα «πού νά καλύπτει τίς ἀνάγκες τους (:τῶν μαθητῶν) ἀνεξάρτητα ἀπό τίς θρησκευτικές ἤ μή δεσμεύσεις τους». Τό θέμα εἶναι μεγάλο καί σημαντικό. Ὅμως μία μόνο πλευρά θέλω νά ἐπισημάνω ἐδῶ καί μάλιστα ἀπό τήν πλευρά τῶν μαθητῶν καί τῶν οἰκογενειῶν τους. Πολύ φυσικό νά ἔχουν τέτοιες «δεσμεύσεις» τά παιδιά ἀπό τήν οἰκογένειά τους, ἀπό τήν Ἐκκλησία κ.λπ. Ἄν ὅμως στά πρώιμα χρόνια τῆς σχολικῆς μαθητείας τους ἕνα οὐδετερόθρησκο πρόγραμμα κλονίσει τίς «δεσμεύσεις» αὐτές, δηλαδή τήν πίστη τους, τότε ποῦ θά οἰκοδομήσει τό νΠΣ στή συνέχεια;

Πρίν ἀπό πολύ λίγα χρόνια μιά μητέρα μοῦ εἶπε ὅτι θά ζητήσει ἀπαλλαγή τοῦ παιδιοῦ της ἀπό τό ΜτΘ, διότι ἡ καθηγήτρια πού τό διδάσκει, καταστρέφει ὅ,τι ἐκείνη δημιουργεῖ, σάν πιστή χριστιανή, στή συνείδηση τοῦ παιδιοῦ της. Ἄν ἐμεῖς στό σχολεῖο (μέ τό διδακτικό μας πρόγραμμα) καί εἰδικότερα στό Δημοτικό, δέν στηρίξουμε τήν ὀρθόδοξη πίστη τῶν παιδιῶν μας, τότε δέν θά ὑπάρξουν οἱ «δεσμεύσεις». Θά τίς ἔχει καταστρέψει τό χαοτικό κοινωνικό περιβάλλον τῶν τελευταίων δεκαετιῶν.

γ) Ὅμως σέ ἀντίθεση μέ τήν «δια μόρφωση ἐλεύθερης συνείδησης τοῦ μαθητῆ», πού ἀναφέρεται στή συνέχεια τῆς τοποθέτησης (ἆραγε ἐλευθερίας ἀπό τίς δεσμεύσεις;), τό Ἑλληνικό Σύνταγμα, σέ συνάρτηση καί μέ τήν Ἑλληνική νομοθεσία, ἀναφέρεται στήν καλλιέργεια τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης τῶν Ἑλλήνων, δηλ. στήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική.

δ) Ὑποστηρίζει ἡ τοποθέτηση ὅτι «ἕνα τέτοιο δέν μπορεῖ νά εἶναι κατηχητικό ἤ ὁμολογιακό ἤ θρησκειολογικό». Ὅμως τό νέο ΠΣ, δηλαδή αὐτό πού ἀποδέχεται ἡ τοποθέτηση προσφέρει μάθημα πού εἶναι σαφῶς καί ἀπολύτως θρησκειολογικό, ὅπως ἔχει κατά κόρον ὑποστηριχθεῖ. Ὄχι ὑποστηριχθεῖ. Ἔχει ἀποδειχθεῖ. Καί ἔχει ἀποδειχθεῖ, γιατί εἶναι ὁλοφάνερο σ᾽ ὅποιον τό διαβάσει.

ε) Σημειώνει ἀμέσως πιό κάτω· «Ὁ μαθητής σήμερα ὁ αὐριανός πολίτης δέν μπορεῖ νά μή γνωρίζει γιά τήν Ὀρθοδοξία, τόν Χριστιανισμό καί τά ἄλλα θρησκεύματα». Καί βέβαια συμφωνοῦμε προσθέτοντας ὄχι μόνο σήμερα, ἀλλά πάντοτε. Ἄς προσέξουμε ὅμως. Τό αἴτημά μας δέν μπορεῖ νά εἶναι μόνο ἡ γνώση, ἀλλά καί τό τί ἀποδέχεται ὁ αὐριανός πολίτης σάν βάση ζωῆς καί συμπεριφορᾶς. Καί ἐδῶ μπαίνει ἡ προσφορά τοῦ ὀρθοδόξου, θεολογικοῦ, χριστιανικοῦ μαθήματος, αὐτοῦ πού συνήθως ὀνομάζουμε ὁμολογιακό. Γιατί καί τά ἄλλα δόγματα καί οἱ ἄλλες θρησκεῖες προσφέρουν σημαντικές σχετικές διδασκαλίες. Καί γι᾽ αὐτό χρειάζεται ὄχι μόνο ἡ γνώση, ἀλλά καί ἡ συγκριτική προσέγγιση (σίγουρα χωρίς φανατισμούς) καί ἡ εὐαισθητοποίηση τοῦ ψυχικοῦ κόσμου τοῦ νέου ἀνθρώπου, ἀλλά καί ἡ προσέγγιση τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, πού ἐνισχύει μέ τή θεία Χάρη τήν προσπάθεια, ἄν θέλετε τόν ἀγώνα γιά τήν ἠθική (μέ τήν εὐρύτατη ἔννοια) ζωή τοῦ κάθε ἀνθρώπου.

στ) Καί σίγουρα «Ἡ Κατήχηση εἶναι ἔργο τῆς Ἐκκλησίας». Ὅμως καμμιά Πολιτεία δέν μπορεῖ νά μή ἐνδιαφέρεται γιά τή διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας, τῆς συνείδησης τῶν πολιτῶν της καί γιά τή ζωή τους, τίς ἀρχές πού διέπουν – ὑπαγορεύουν τήν κοινωνική τους συμπεριφορά. Δέν εἶναι λογικό νά ἀσκεῖ μόνο ἔργο καταστολῆς. Ἄς θυμηθοῦμε τί ἔλεγαν κάποιοι παλαιότεροι ἀπό μᾶς· «ὅταν ἀνοίγης ἕνα σχολεῖο, κλείνεις μιά φυλακή».

Ἐμεῖς θέλουμε νά τονίσουμε ὅτι ἡ καλλιέργεια τῆς προσωπικότητας, τῆς συνείδησης τοῦ πολίτη εἶναι ἔργο τοῦ σχολείου. Καί δέν μπορεῖ τό ἔργο αὐτό νά τό παραχωρήσουμε σέ τρίτους. Γιατί δέν εἶναι ἔργο μόνο τῆς τηλεόρασης, τῶν ἐκδοτῶν κάθε ἐντύπου, τῶν ποικίλων σκηνοθετῶν, τῶν δρόμων καί τῶν ὅποιων συναντήσεων τῶν νέων παιδιῶν.

Πρέπει νά θυμόμαστε τό ἑλληνικό θέατρο τῆς ἀρχαιότητας– θυμάστε: δίδασκε. Τό κάθε ἔργο ἦταν μία διδασκαλία. Σήμερα ὅμως τό πνευματικό καί ἰδεολογικό χάος ἐπικρατεῖ. Ἄν καί τό Σχολεῖο ἐγκαταλείψει τό ἕνα μέρος ἀπ᾽ τό διπλό ρόλο του…, ἄν περιοριστεῖ μόνο στή γνώση…

ζ) Θά διαφωνήσω ἀκόμη καί στήν ἄποψη ὅτι «τό ὁμολογιακό μάθημα δημιουργεῖ προϋποθέσεις θρησκευτικοῦ ἀνταγωνισμοῦ στό χῶρο τοῦ σχολείου». Καί βέβαια ΟΧΙ.

Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί δέν γίνονται ποτέ «ταλιμπάν» ὅσο καί ἄν μερικοί προσπαθοῦν, μέ ἄκρως προβοκατόρικες ἐνέργειες, νά μᾶς ὁδηγήσουν σ᾽ αὐτό καί νά μᾶς κατηγοροῦν ἔπειτα. Ἄν καλλιεργηθεῖ (στό σχολεῖο) ὄχι μόνο ἡ γνώση, ἀλλά καί τό πνεῦμα τῆς χριστιανικῆς συμπεριφορᾶς μέ τήν ἀποδοχή τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ, τόν ὁποῖο (Χριστό) καί τήν ὁποία (διδασκαλία Του) φαίνεται ὅτι προσπαθοῦν νὰ ἀγνοοῦν ἢ ἠθελημένα παραμερίζουν οἱ συντάκτες τῆς «Τοποθέτησης». Ἀλλὰ τότε εἶναι σίγουρο ὅτι θὰ εἰσπράξουν τὸν «ἀνταγωνισμό», θρησκευτικὸ ἢ ὅποιον ἄλλο.

η) Λίγο περίεργη μᾶς φαίνεται ἡ ἄποψη τῆς «Τοποθέτησης», ποὺ σημειώνει ὅτι «ἕνα μάθημα μὲ χαρακτῆρα θρησκειολογικὸ βλέπει τὴ θρησκεία ὡς ἱστορικὸ ἀπολίθωμα τοῦ παρελθόντος, ξεκομμένο ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου σήμερα».

Καὶ μᾶς ξενίζει γιατὶ στὴν ἱδρυτικὴ διακήρυξή του ὁ «Καιρός…» εἶχε ἀποδεχθεῖ καὶ τονίσει ὅτι ἐπιδίωξή του εἶναι «νὰ ἀξιοποιήσει δημιουργικά τίς προτάσεις, ποὺ κατὰ καιροὺς ἔχουν διατυπωθεῖ γιὰ τὸ χαρακτῆρα τοῦ ΜτΘ (πολιτιστικό, βιβλικό, ἱστορικό, θρησκειολογικὸ κ.ἄ.)» —ἦταν ἐδῶ, ποὺ παρέλειπε μόνο τὸν ὁμολογιακὸ χαρακτῆρα—.

Πέρα ἀπ᾽ αὐτὸ ὅμως, ἐμεῖς θὰ θυμίσουμε ὅτι ἡ Θρησκειολογία εἶναι βέβαια κλάδος τῆς θεολογικῆς γνώσης (σ᾽ ὅλο τὸν κόσμο), τὴν ὁποία (γνώση) οἱ συνάδελφοι τοῦ ΚΑΙΡΟΥ μὲ ἰδιαίτερο ζῆλο τονίζουν. Ὅσον ἀφορᾶ στὸ «ἱστορικὸ ἀπολίθωμα… κ.λπ.», νομίζω ὅτι μ᾽ αὐτό, ποὺ γράφουν, δείχνουν οἱ ἴδιοι νὰ εἶναι ξεκομμένοι ἀπ᾽ τὴ ζωὴ τῶν λαῶν (καὶ ἡ θρησκειολογία τὴ θρησκευτικὴ πλευρά της μελετᾶ). Δὲν ἔχουν ἀντιληφθεῖ τί γίνεται μὲ τὸ Ἰσλάμ, τοὺς Σίχ, καὶ τόσους ἄλλους;

Κλείνοντας τὸ σημείωμα τοῦτο θὰ πρέπει νὰ συμφωνήσουμε μὲ τὰ ὅσα γράφει ἡ «Τοποθέτηση» στὸ τέλος τῆς πρώτης παραγράφου.

Στὶς ἐκτιμήσεις τοὐλάχιστον. Γιὰ τὸν χειρισμὸ καὶ τὶς ἀνάλογες δράσεις θὰ πρέπει σίγουρα νὰ ὑπάρξουν συνεργασίες ὅλων τῶν ἀπόψεων.

Γιὰ τὴν ἑπομένη παράγραφο θὰ συνεχίσουμε τὴν προσεχῆ ἑβδομάδα.

Ορθόδοξος Τύπος, 19/4/2013