πηγή: Ορθόδοξος Τύπος, 13/5/2011
ΜΙΑ ΑΛΛΗ «ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ» ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου Διονυσίου Τάτση
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ἀρκετοὶ κληρικοί, οἱ ὁποῖοι τάσσονται ὑπὲρ τῆς μεταφράσεως τοῦ κειμένου τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ γενικότερα τῶν λειτουργικῶν κειμένων τῆς Ἐκκλησίας, προκειμένου νὰ γίνουν κατανοητὰ ἀπὸ τοὺς πιστοὺς καὶ ἰδιαίτερα τοὺς νέους. Ἤδη ἔχουν γραφεῖ πολλὰ γιὰ τὸ σοβαρὸ αὐτὸ θέμα καὶ ὅπως διαπιστώνει κανείς, ἡ πλειονότητα τῶν κληρικῶν καὶ τῶν πιστῶν τάσσεται κατὰ τῆς μεταφράσεως τῶν λειτουργικῶν κειμένων. Ὁ θόρυβος ὅμως συνεχίζεται, γιατὶ οἱ ἐκσυγχρονιστὲς καὶ ὑπέρμαχοι τῆς «κατανόησης» τῶν κειμένων εἶναι τολμηροὶ καὶ ἀδιαφοροῦν γιὰ τὴ σχετικὴ ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καὶ γιὰ τὶς ἀντιδράσεις τῶν πιστῶν, δηλ. τῶν ἀνθρώπων, ποὺ ἐκκλησιάζονται τακτικὰ καὶ σέβονται τὶς παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας...
Τελικά, ὁ μὴ ἐκκλησιασμὸς τῶν ἀνθρώπων καὶ εἰδικότερα τῶν νέων, ὀφείλεται στὶς γλωσσικὲς δυσκολίες, ποὺ παρουσιάζουν τὰ λειτουργικὰ κείμενα; Προφανῶς ὄχι. Δὲν χρειάζεται νὰ ἐπαναλάβω τὰ σχετικὰ ἐπιχειρήματα, τὰ ὁποῖα εἶναι γνωστὰ στοὺς περισσότερους. Σὲ τοῦτο τὸ κείμενο θὰ ἀναφερθῶ σὲ μιὰ ἄλλη «μετάφραση» τῆς Θείας Λειτουργίας, τὴν ὁποία κάνει, πρέπει νὰ κάνει, ὁ λειτουργικὸς ἱερέας, γιὰ νὰ τὴν κατανοεῖ πρῶτα ὁ ἴδιος καὶ μετὰ οἱ ἐκκλησιαζόμενοι. Ἡ «μετάφραση» αὐτὴ δὲν ἔχει καμιὰ σχέση μὲ τὴ μετάφραση τοῦ κειμένου, ἀλλὰ μὲ τὸν τρόπο ποὺ τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία.Ὁ λειτουργὸς ἱερέας εἶναι αὐτός, ποὺ κάνει τὴ Θεία Λειτουργία κατανοητή, ἀλλὰ καὶ ἀποκαλυπτική. Ἡ βίωση τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου δὲν προϋποθέτει ἁπλοποίηση τοῦ κειμένου μὲ ἐκφράσεις λαϊκές, ποὺ περισσότερο θυμίζουν ἀγορὰ παρὰ θεία λατρεία.
Θὰ μοῦ ἐπιτρέψει ὁ φίλος ἀναγνώστης νὰ ἀναφερθῶ κάπως ἀναλυτικὰ στὸ θέμα αὐτό, χρησιμοποιώντας τὶς ἐμπειρίες ἄξιων κληρικῶν, ἀλλὰ καὶ πιστῶν, ποὺ εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ γίνουν μέτοχοι τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου. Μὴ μὲ ρωτήσετε πόσοι καὶ ποιοὶ εἶναι αὐτοὶ οἱ κληρικοί, γιατὶ δὲν μπορῶ νὰ σᾶς ἀπαντήσω, ὅπως καὶ κανένας ἄλλος δὲν μπορεῖ. Εἶναι θέμα πνευματικὸ καὶ δὲν χωράει στοὺς ἀριθμοὺς καὶ στοὺς ὑπολογισμούς. Βέβαια εἶναι πάντως ὅτι ὑπάρχουν ἀρκετοὶ ἄξιοι κληρικοὶ καὶ μακάρι νὰ αὐξηθοῦν, γιὰ νὰ δέχονται οἱ ταλαιπωρημένοι σημερινοὶ χριστιανοὶ τὴν εὐεργετική τους ἐπίδραση.
Τὴ Θεία Λειτουργία δὲν εἶναι δύσκολο νὰ τὴν παρακολουθήσει κανεὶς νοηματικά.Ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν λίγες γνώσεις, ἂς διαβάσουν στὸ σπίτι τους μία δύο φορὲς τὴ μετάφρασή της —καὶ δόξα τῷ Θεῷ, κυκλοφοροῦν πολλὲς στὶς μέρες μας— καὶ ἀμέσως θὰ διαπιστώσουν ὅτι τὰ μεγάλα ἐμπόδια κατανόησης ἔχουν ἀρθεῖ. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τοὺς ὀλιγογράμματους ἱερεῖς. Μὲ λίγο ζῆλο μποροῦν νὰ κατανοοῦν αὐτά, ποὺ διαβάζουν, ἐκφωνοῦν καὶ τελοῦν. Ὁ λειτουργὸς πρέπει νὰ εἶναι ὁλοκληρωτικὰ ἀφοσιωμένος στὴ Θεία Λειτουργία. Ἀπαθὴς γιὰ κάθε γήϊνο καὶ βιοτικό. Προσηλωμένος μόνο στὸν Ἐσταυρωμένο, ποὺ ἔχει μπροστά του, περιορίζει τὸ νοῦ του σὲ μία σύντομη εὐχή, ὅπως «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με» ἢ «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ», ἰδιαίτερα ὅταν ὑπάρχουν κενὰ ἀνάμεσα στὶς δικές του ἐκφωνήσεις καὶ στὶς ἀπαντήσεις τοῦ ψάλτη. Οἱ κινήσεις του εἶναι μετρημένες. Ἀποφεύγει τὸ μηχανικό τρόπο, ἀλλὰ κὰι τὸν ὑποκριτικό. Οἱ εὐχές του καὶ οἱ ἐκφωνήσεις του ἐκφράζουν τὴν ἱερότητα τοῦ μυστηρίου. Δὲν ἐπιτρέπει ἡ συνήθεια καὶ ἡ εὐχέρεια νὰ τὴν καταστρέψουν. Εἶναι ἑνωμένος μὲ τὴν Ἁγία Τράπεζα, χωρὶς νὰ τὴν ἀκουμπάει. Στέκεται στὸ μέσον, δὲν ἐντυπωσιάζεται ἀπὸ ὅσα ὑπάρχουν γύρωτου καὶ ἀποφεύγει νὰ δίνει ὁδηγίες καὶ συμβουλὲς στοὺς ψάλτες, στοὺς ἐπιτρόπους καὶ στὰ παπαδάκια. Λειτουργεῖ καὶ νιώθει ὑπεύθυνος ἀπέναντι στὸ Θεό. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ δέχεται τὴν ἱερὴ ἀλλοίωση, ἡ ὁποία τοῦ δίνει ἀνέκφραστη γλυκύτητα. Νιώθει πλήρης καὶ δὲν ζητάει κάτι περισσότερο καὶ κάτι καλύτερο. Κάποτε βιώνει καὶ συγκλονιστικὲς στιγμές. Μοῦ ἔλεγε ἕνας συλλειτουργὸς ὅτι μιά φορά, τὴν ὥρα ποὺ εἶπε τὴν ἐκφώνηση «Πρόσχωμεν. Τὰ Ἅγια τοῖς ἁγίοις» καὶ ὕψωσε τὸν Ἀμνό, εἶδε ὅτι τὸ σημεῖο, ποὺ προηγουμένως εἶχε λογχίσει τὸν ἄρτο, ἦταν γεμάτο αἷμα, ἦταν ὁλοπόρφυρο.
Ἄνοιξε καλύτερα τὰ μάτια του καὶ εἶδε ὅτι δὲν ἦταν ψευδαίσθηση! Ὁ μεταμορφωμένος λειτουργὸς κατορθώνει, χωρὶς νὰ καταβάλλει ἰδιαίτερη προσπάθεια, νὰ κάνει κατανοητὴ τὴ Θεία Λειτουργία στοὺς πιστούς, ὅλων τῶν ἡλικιῶν, γιατὶ δημιουργεῖ τὴν αἴσθηση τοῦ μυστηρίου, ποὺ ἁπλώνεται —στοὺς ἀνθρώπους καὶ ὁ Θεὸς λούζει στὴ συνέχεια μὲ τὸν κρουνὸ τῆς ἀγάπης του ὅλους τοὺς μετέχοντας, προσφέροντάς τους τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ Του. Ἡ γλώσσα τοῦ βιώματος εἶναι πέρα ἀπὸ τὴ γλωσσικὴ διατύπωση τῶν λειτουργικῶν κειμένων. Σὲ ἐκείνους, ποὺ ἔχουν τὴν αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στὸ μυστήριο, δὲν ὑπάρχουν ἐμπόδια κατανόησης τοῦ ἱεροῦ κειμένου, τὸ ὁποῖο ἰδιαίτερα σέβονται, γιατὶ δὲν ξεχνοῦν ὅτι μὲ αὐτὸ ὅλοι οἱ προηγούμενοι ἀπὸ αὐτοὺς χριστιανοὶ βίωσαν τὸ μυστήριο τῆς Εὐχαριστίας καὶ μάλιστα κάτω ἀπὸ δυσκολότερες συνθῆκες.
Ὅσοι ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ μετάφραση τῆς Θείας Λειτουργίας θὰ ἔχει πολλὰ θετικὰ ἀποτελέσματα, πλανῶνται. Ἐκτὸς καὶ ἂν θέλουν νὰ μετατρέψουν τὸ μυστήριο σὲ μιὰ συνάθροιση ἀνθρώπων χωρὶς κατάνυξη, χωρὶς μετάνοια καὶ χωρὶς πόθο Χριστοῦ. Νομίζω ὅτι τὸ ἐνδιαφέρον μας πρέπει νὰ στραφεῖ στὸν ἄξιο λειτουργὸ καὶ ὄχι στὸν καλὸ φιλόλογο. Μόνο ἐκεῖνος μπορεῖ νὰ βοηθήσει καὶ νὰ συγκινήσει ἀκόμα καὶ τοὺς σκληροὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν κἂν ὑποψιαστεῖ ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι κάτι πολὺ σπουδαῖο καὶ πολὺ πνευματικό.
Τελικά, ὁ μὴ ἐκκλησιασμὸς τῶν ἀνθρώπων καὶ εἰδικότερα τῶν νέων, ὀφείλεται στὶς γλωσσικὲς δυσκολίες, ποὺ παρουσιάζουν τὰ λειτουργικὰ κείμενα; Προφανῶς ὄχι. Δὲν χρειάζεται νὰ ἐπαναλάβω τὰ σχετικὰ ἐπιχειρήματα, τὰ ὁποῖα εἶναι γνωστὰ στοὺς περισσότερους. Σὲ τοῦτο τὸ κείμενο θὰ ἀναφερθῶ σὲ μιὰ ἄλλη «μετάφραση» τῆς Θείας Λειτουργίας, τὴν ὁποία κάνει, πρέπει νὰ κάνει, ὁ λειτουργικὸς ἱερέας, γιὰ νὰ τὴν κατανοεῖ πρῶτα ὁ ἴδιος καὶ μετὰ οἱ ἐκκλησιαζόμενοι. Ἡ «μετάφραση» αὐτὴ δὲν ἔχει καμιὰ σχέση μὲ τὴ μετάφραση τοῦ κειμένου, ἀλλὰ μὲ τὸν τρόπο ποὺ τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία.Ὁ λειτουργὸς ἱερέας εἶναι αὐτός, ποὺ κάνει τὴ Θεία Λειτουργία κατανοητή, ἀλλὰ καὶ ἀποκαλυπτική. Ἡ βίωση τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου δὲν προϋποθέτει ἁπλοποίηση τοῦ κειμένου μὲ ἐκφράσεις λαϊκές, ποὺ περισσότερο θυμίζουν ἀγορὰ παρὰ θεία λατρεία.
Θὰ μοῦ ἐπιτρέψει ὁ φίλος ἀναγνώστης νὰ ἀναφερθῶ κάπως ἀναλυτικὰ στὸ θέμα αὐτό, χρησιμοποιώντας τὶς ἐμπειρίες ἄξιων κληρικῶν, ἀλλὰ καὶ πιστῶν, ποὺ εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ γίνουν μέτοχοι τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου. Μὴ μὲ ρωτήσετε πόσοι καὶ ποιοὶ εἶναι αὐτοὶ οἱ κληρικοί, γιατὶ δὲν μπορῶ νὰ σᾶς ἀπαντήσω, ὅπως καὶ κανένας ἄλλος δὲν μπορεῖ. Εἶναι θέμα πνευματικὸ καὶ δὲν χωράει στοὺς ἀριθμοὺς καὶ στοὺς ὑπολογισμούς. Βέβαια εἶναι πάντως ὅτι ὑπάρχουν ἀρκετοὶ ἄξιοι κληρικοὶ καὶ μακάρι νὰ αὐξηθοῦν, γιὰ νὰ δέχονται οἱ ταλαιπωρημένοι σημερινοὶ χριστιανοὶ τὴν εὐεργετική τους ἐπίδραση.
Τὴ Θεία Λειτουργία δὲν εἶναι δύσκολο νὰ τὴν παρακολουθήσει κανεὶς νοηματικά.Ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν λίγες γνώσεις, ἂς διαβάσουν στὸ σπίτι τους μία δύο φορὲς τὴ μετάφρασή της —καὶ δόξα τῷ Θεῷ, κυκλοφοροῦν πολλὲς στὶς μέρες μας— καὶ ἀμέσως θὰ διαπιστώσουν ὅτι τὰ μεγάλα ἐμπόδια κατανόησης ἔχουν ἀρθεῖ. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τοὺς ὀλιγογράμματους ἱερεῖς. Μὲ λίγο ζῆλο μποροῦν νὰ κατανοοῦν αὐτά, ποὺ διαβάζουν, ἐκφωνοῦν καὶ τελοῦν. Ὁ λειτουργὸς πρέπει νὰ εἶναι ὁλοκληρωτικὰ ἀφοσιωμένος στὴ Θεία Λειτουργία. Ἀπαθὴς γιὰ κάθε γήϊνο καὶ βιοτικό. Προσηλωμένος μόνο στὸν Ἐσταυρωμένο, ποὺ ἔχει μπροστά του, περιορίζει τὸ νοῦ του σὲ μία σύντομη εὐχή, ὅπως «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με» ἢ «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ», ἰδιαίτερα ὅταν ὑπάρχουν κενὰ ἀνάμεσα στὶς δικές του ἐκφωνήσεις καὶ στὶς ἀπαντήσεις τοῦ ψάλτη. Οἱ κινήσεις του εἶναι μετρημένες. Ἀποφεύγει τὸ μηχανικό τρόπο, ἀλλὰ κὰι τὸν ὑποκριτικό. Οἱ εὐχές του καὶ οἱ ἐκφωνήσεις του ἐκφράζουν τὴν ἱερότητα τοῦ μυστηρίου. Δὲν ἐπιτρέπει ἡ συνήθεια καὶ ἡ εὐχέρεια νὰ τὴν καταστρέψουν. Εἶναι ἑνωμένος μὲ τὴν Ἁγία Τράπεζα, χωρὶς νὰ τὴν ἀκουμπάει. Στέκεται στὸ μέσον, δὲν ἐντυπωσιάζεται ἀπὸ ὅσα ὑπάρχουν γύρωτου καὶ ἀποφεύγει νὰ δίνει ὁδηγίες καὶ συμβουλὲς στοὺς ψάλτες, στοὺς ἐπιτρόπους καὶ στὰ παπαδάκια. Λειτουργεῖ καὶ νιώθει ὑπεύθυνος ἀπέναντι στὸ Θεό. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ δέχεται τὴν ἱερὴ ἀλλοίωση, ἡ ὁποία τοῦ δίνει ἀνέκφραστη γλυκύτητα. Νιώθει πλήρης καὶ δὲν ζητάει κάτι περισσότερο καὶ κάτι καλύτερο. Κάποτε βιώνει καὶ συγκλονιστικὲς στιγμές. Μοῦ ἔλεγε ἕνας συλλειτουργὸς ὅτι μιά φορά, τὴν ὥρα ποὺ εἶπε τὴν ἐκφώνηση «Πρόσχωμεν. Τὰ Ἅγια τοῖς ἁγίοις» καὶ ὕψωσε τὸν Ἀμνό, εἶδε ὅτι τὸ σημεῖο, ποὺ προηγουμένως εἶχε λογχίσει τὸν ἄρτο, ἦταν γεμάτο αἷμα, ἦταν ὁλοπόρφυρο.
Ἄνοιξε καλύτερα τὰ μάτια του καὶ εἶδε ὅτι δὲν ἦταν ψευδαίσθηση! Ὁ μεταμορφωμένος λειτουργὸς κατορθώνει, χωρὶς νὰ καταβάλλει ἰδιαίτερη προσπάθεια, νὰ κάνει κατανοητὴ τὴ Θεία Λειτουργία στοὺς πιστούς, ὅλων τῶν ἡλικιῶν, γιατὶ δημιουργεῖ τὴν αἴσθηση τοῦ μυστηρίου, ποὺ ἁπλώνεται —στοὺς ἀνθρώπους καὶ ὁ Θεὸς λούζει στὴ συνέχεια μὲ τὸν κρουνὸ τῆς ἀγάπης του ὅλους τοὺς μετέχοντας, προσφέροντάς τους τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ Του. Ἡ γλώσσα τοῦ βιώματος εἶναι πέρα ἀπὸ τὴ γλωσσικὴ διατύπωση τῶν λειτουργικῶν κειμένων. Σὲ ἐκείνους, ποὺ ἔχουν τὴν αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στὸ μυστήριο, δὲν ὑπάρχουν ἐμπόδια κατανόησης τοῦ ἱεροῦ κειμένου, τὸ ὁποῖο ἰδιαίτερα σέβονται, γιατὶ δὲν ξεχνοῦν ὅτι μὲ αὐτὸ ὅλοι οἱ προηγούμενοι ἀπὸ αὐτοὺς χριστιανοὶ βίωσαν τὸ μυστήριο τῆς Εὐχαριστίας καὶ μάλιστα κάτω ἀπὸ δυσκολότερες συνθῆκες.
Ὅσοι ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ μετάφραση τῆς Θείας Λειτουργίας θὰ ἔχει πολλὰ θετικὰ ἀποτελέσματα, πλανῶνται. Ἐκτὸς καὶ ἂν θέλουν νὰ μετατρέψουν τὸ μυστήριο σὲ μιὰ συνάθροιση ἀνθρώπων χωρὶς κατάνυξη, χωρὶς μετάνοια καὶ χωρὶς πόθο Χριστοῦ. Νομίζω ὅτι τὸ ἐνδιαφέρον μας πρέπει νὰ στραφεῖ στὸν ἄξιο λειτουργὸ καὶ ὄχι στὸν καλὸ φιλόλογο. Μόνο ἐκεῖνος μπορεῖ νὰ βοηθήσει καὶ νὰ συγκινήσει ἀκόμα καὶ τοὺς σκληροὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν κἂν ὑποψιαστεῖ ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι κάτι πολὺ σπουδαῖο καὶ πολὺ πνευματικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου