Το μυστήριο του Ευχελαίου στο βιβλίο Θρησκευτικών της Α΄ Λυκείου

H 27η διδακτική ενότητα του βιβλίου Θρησκευτικών της Α΄ Λυκείου "Ορθόδοξη Πίστη και Λατρεία" αναφέρεται στο μυστήριο του Ευχελαίου. Την μεταφέρουμε:

Η ενότητα σώματος και ψυχής: το μυστήριο του Ευχελαίου

α) Η σύσταση από το Χριστό και η διαμόρφωση του μυστηρίου του Ευχελαίου
ΚΕΙΜΕΝΟ

Ασθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ' αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· 15 καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ. (Ιακ. 5,14-15)...

Πάτερ Ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, ὁ πέμψας τὸν μονογενῆ σου Υἱόν, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, πᾶσαν νόσον ἰώμενον καὶ ἐκ θανάτου λυτρούμενον, ἴασαι καὶ τὸν δοῦλόν σου (τόνδε), ἐκ τῆς περιεχούσης αὐτὸν σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ἀσθενείας, καὶ ζωοποίησον αὐτόν, διὰ τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ σου. (Ευχή του Ευχελαίου)

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

1. «Είναι κάποιος από σας άρρωστος; Να προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας να προσευχηθούν γι' αυτόν και να τον αλείψουν με λάδι, επικαλούμενοι το όνομα του Κυρίου. Και η προσευχή που γίνεται με πίστη θα σώσει τον άρρωστο• ο Κύριος θα τον κάνει καλά. Κι αν έχει κάνει αμαρτίες, θα του τις συγχωρήσει» (Ιακ. 5,14-15).

2. Πάτερ Άγιε, εσύ που είσαι ο ιατρός των ψυχών και των σωμάτων, που έστειλες το Μονογενή σου Υιό, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, για να θεραπεύσει κάθε νόσο και να λυτρώσει από το θάνατο, θεράπευσε κι αυτόν το δούλο σου από τη σωματική και ψυχική ασθένεια που τον περιβάλλει και δώσε του ζωή, με τη χάρη του Χριστού σου.

Όπως είχαν τονίσει οι προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη, βασική πτυχή του έργου του Μεσσία θα ήταν η θεραπεία των ασθενών. Η φροντίδα του Ιησού για τους αρρώστους μαρτυρείται συνεχώς στα Ευαγγέλια. Κι όταν ρωτήθηκε αν ήταν πράγματι ο Μεσσίας, απάντησε με λόγια του προφήτη Ησαΐα, πιστοποιώντας, έτσι, την ιδιότητά του: «Τυφλοί ξαναβλέπουν και κουτσοί περπατούν, λεπροί καθαρίζονται και κουφοί ακούν» (Ματθ. 11, 5). Αλλά και στους μαθητές του ο Κύριος «έδωσε εξουσία πάνω σ' όλα τα δαιμόνια και δύναμη να θεραπεύουν αρρώστιες. Τους έστειλε να κηρύττουν τη Βασιλεία του Θεού και να γιατρεύουν τους αρρώστους» (Λουκ. 9, 1-2).

Αυτή η εξουσία και η δύναμη ήταν για τους πρώτους χριστιανούς κάτι πολύ σημαντικό. Γι' αυτό σε περίπτωση ασθένειας κάποιου πιστού, καλούσαν τους ιερείς, οι οποίοι έρχονταν κοντά στον άρρωστο και προσεύχονταν,

αλείφοντας τον με λάδι (Ιακ. 5, 14). Το αποτέλεσμα ήταν όχι μόνο η θεραπεία τον, αλλά και η συγχώρηση των αμαρτιών του (Ιακ. 5, 15). Με βάση την πληροφορία αυτή, συμπεραίνουμε ότι υπήρχε μια ιδιαίτερη ακολουθία, η οποία ονομάστηκε αργότερα «Ευχέλαιο», από τα δυο χαρακτηριστικά της γνωρίσματα: την «ευχή» (προσευχή) και το «έλαιο» (λάδι).

Στους πρώτους αιώνες, η ακολουθία περιλάμβανε μόνο μία προσευχή. Οι χριστιανοί έφερναν λάδι που αγιαζόταν με συγκεκριμένη ευχή στο τέλος της Θείας Ευχαριστίας και με αυτό άλειφαν τους ασθενείς που είχαν σπίτι τους. Η όλη, όμως, ακολουθία γινόταν και ανεξάρτητα από τη Θεία Ευχαριστία. Έτσι, άρχισαν να προστίθενται ευχές, ύμνοι και αναγνώσματα από την Καινή Διαθήκη, μέχρι που το μυστήριο του Ευχελαίου έλαβε την τελική του μορφή, την οποία έχει μέχρι σήμερα. Από τότε που το Ευχέλαιο έπαψε να τελείται κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, επικράτησε να γίνεται η τελετή και στα σπίτια.

Το μυστήριο του Ευχελαίου τελείται για τους ασθενείς και συντελεί στη θεραπεία τους, εφόσον εκείνοι δεχτούν με πίστη την ευλογία του Θεού. Οι χριστιανοί, όμως, ζητούν την τέλεση του Ευχελαίου ανεξάρτητα από την περίπτωση της ασθένειας. Τούτο δικαιολογείται από το γεγονός ότι με το μυστήριο του Ευχελαίου προσφέρεται η δυνατότητα κάθαρσης της ψυχής και του σώματος. Έτσι εξηγείται η συχνή τέλεση του μυστηρίου κατά την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής, που είναι κατεξοχήν πνευματική περίοδος. Τη Μ. Τετάρτη, το μυστήριο τελείται στους ναούς. Οι πιστοί με τη συμμετοχή τους στο μυστήριο του Ευχελαίου ετοιμάζονται για τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου.

β) Η ενότητα της ψυχής και του σώματος

Στις ευχές και στους ύμνους του μυστηρίου του Ευχελαίου, τονίζεται η βαθιά ενότητα του σώματος και της ψυχής. Ο Κύριος αποκαλείται ιατρός των ψυχών και των σωμάτων γιατί δεν αρνήθηκε σε κανέναν άρρρωστο που έτρεξε κοντά του τη θεραπεία, ενώ συγχρόνως του έδινε και άφεση αμαρτιών, δείχνοντας έτσι ότι η ρίζα της ασθένειας δεν βρίσκεται αποκλειστικά στο σώμα.

Για όλες τις πράξεις του ανθρώπου, υπάρχει μια συνυπευθυνότητα σώματος και ψυχής. Κατά το μυστήριο του Ευχελαίου, το αγιασμένο λάδι ονομάζεται «αποτρεπτικό από κάθε διαβολική ενέργεια». Ο διάβολος εκμεταλλεύεται τα πάθη και τις αδυναμίες, για να απομακρύνει τον άνθρωπο από το Θεό• η ψυχική κατάσταση και ο διχασμός που επιφέρει η αμαρτία γίνεται, έτσι, η έμμεση αιτία της αρρώστιας. Το αγιασμένο λάδι ονομάζεται στις ευχές «θώρακας δυνάμεως», υπενθυμίζοντας την ανάγκη άμυνας απέναντι στη διαβολική προσβολή.

γ) Αμαρτία και ασθένεια: μια σύγχρονη προβληματική

Η αρρώστια είναι για τον άνθρωπο οδυνηρό ξάφνιασμα, σκληρή δοκιμασία. Όταν μάλιστα είναι ανίατη ή θανατηφόρα, τότε, πανικόβλητος, αναζητά

την αιτία και τον υπεύθυνο. Αρκετές φορές όμως, είμαστε εμείς οι υπεύθυνοι για την κατάσταση μας.

Τις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα που έφυγε, η επιστήμη δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει άμεσα και αποτελεσματικά ένα θανατηφόρο ιό, τον ιό του Έι- τζ. Πα την καταπολέμηση της εξάπλωσης του ιού, παράλληλα με την ιατρική έρευνα, αναπτύχθηκε και μια προβληματική σύμφωνα με την οποία η καλύτερη προφύλαξη για τη συγκεκριμένη ασθένεια είναι μια επιλογή πνευματικού χαρακτήρα. Ο σεβασμός, δηλαδή, στην μοναδικότητα της σχέσης του ανδρόγυνου. Η επιλογή αυτή αντιπαρατίθεται σ' αυτό που θεωρούσαμε κατάκτηση, απελευθέρωση και προοδευτικότητα. Και γίνεται όχι από φόβο, αλλά από αγάπη και αφοσίωση σε ένα μόνο πρόσωπο και από εγκράτεια. Μια πολύ σοβαρή ασθένεια, λοιπόν, έγινε αιτία για να επανεξετάσουμε θέσεις και επιλογές, να ανακαλύψουμε και να εκτιμήσουμε τη μακραίωνη και ενδιαφέρουσα παράδοση της Εκκλησίας μας.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Είναι σωστή η άποψη ότι το μυστήριο του Ευχελαίου ανάγεται στον ίδιο το Χριστό και γιατί;

2. Ποιες διαφορές επισημαίνετε μεταξύ της πρώτης και της σημερινής μορφής του Ευχελαίου;

3. Για ποια αιτία θα αισθανόσασταν την ανάγκη να συμμετάσχετε στο μυστήριο του Ευχελαίου;

4. Γιατί η πνευματική υγεία του ανθρώπου μπορεί να συμβάλει και στη σωματική του υγεία;