Ἐρώτηση: Περί ἐξοδίου ἀκολουθίας

Ἐρώτηση

«Ἄκουσα σὲ ἐξόδιο ἀκολουθία ἀπὸ ἱερέα θεολόγο στὸ τέταρτο νεκρώσιμο εὐλογητάριο νὰ ἀντικαθιστᾶ τὴ φράση «πάντα τὰ ἐγκλήματα», μὲ τὴ φράση «πάντα τ᾿ ἁμαρτήματα». Κατὰ πόσο εἶναι σωστό, ἢ ἐπιτρεπτό»;

Ἀπάντηση:

Τό ἐρώτημα ἔχει δύο παραμέτρους:

α) Τήν φιλολογική : ποιά ἡ σημασία τῶν λέξεων ἔγκλημα καί ἁμάρτημα;

Ἡ λέξη «ἔγκλημα» παράγεται ἀπό τό ρῆμα ἐγκαλέω-ῶ πού σημαίνει «κατηγορῶ, καταγγέλλω, μέμφομαι».

Ἐτυμολογικῶς εἶναι σύνθετη ἀπό τήν πρόθεση ἐν καί τό ρῆμα καλέω-ῶ. Ἑπομένως ἔγκλημα σημαίνει κατηγορία, καταγγελία, ἐνοχοποίηση, μομφή, παράπονο. Στήν ἐποχή μας ἔχει ταυτισθεῖ ἡ ἔννοια τοῦ ἐγκλήματος μέ τό φόνο. Ἐνδεχομένως γι᾿ αὐτό κάποιοι ἱερεῖς ἀλλάζουν τή λέξη. Ὅμως δέν πρέπει νά ὑπάρχει σύγχυση ἤ παρερμηνεία λέξεων καί ἐννοιῶν, διότι τότε ὁ καθένας θά κάνει ὅ, τι θέλει.

Ἡ λέξη «ἁμάρτημα» παράγεται ἀπό τό ρῆμα ἁμαρτάνω πού σημαίνει «ἀποτυγχάνω, ἀστοχῶ, σφάλλω, χάνω κάτι, πράττω τό κακό». Ἐτυμολογικῶς ἡ λέξη ἁμαρτάνω εἶναι σύνθετη ἀπό τό α τό στερητικό καί τήν ρίζα σμαρτ. Τό σ δείχνει ὅτι ἡ λέξη δασύνεται, ἐνῶ τό -μαρ παραπέμπει στό –μερ (μείρω, μέρος). Ἑπομένως ἁμαρτάνω σημαίνει κατ᾿ οὐσίαν ἀμοιρῶ, εἶμαι ἀμέτοχος. Ἄρα ἁμάρτημα σημαίνει ἀποτυχία, σφάλμα, μή μετοχή σέ κάτι.

β) Τήν θεολογική: Εἶναι ἐπιτρεπτό νά ἀλλάζει ὁ ἱερέας τή λέξη ἐπειδή δέν τήν κατανοεῖ ;

Ἄν λάβουμε ὑπόψιν τίς παραπάνω ἑρμηνεῖες, προσδίδοντας θεολογικό περιεχόμενο, θά λέγαμε τά ἑξῆς:

Ἡ λέξη «ἔγκλημα» ἐκφράζει τήν κατηγορία, τήν παιδαγωγική μομφή, ἀλλά καί τό ἀγαπητικό παράπονο πού μοῦ ἀπευθύνει ὁ Θεός γιά κάθε μου πράξη, λόγο, λογισμό, ἤ σκέψη ( Ἀδάμ ποῦ εἶ;) πού ἦταν ἀντίθετη στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, διά τοῦ ὁποίου μέ καλεῖ σέ ἀπολογία ἐπί τοῦ φοβεροῦ Βήματός Του (καλήν ἀπολογίαν τήν ἐπί τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ αἰτησώμεθα). Χαρακτηριστική ἐπίσης εἶναι ἡ σχετική πρόταση "ταῖς τῆς Θεοτόκου πρεσβείαις Ἐλεῆμον ἐξάλειψον τά πλήθη τῶν ἐμῶν ἐγκλημάτων", πού βοηθᾶ στήν ἐν λόγῳ κατανόηση.

Ἐνῶ τό «ἁμάρτημα» ἐκφράζει τό σφάλμα μου, τό ἀκούσιο ἤ τό ἑκούσιο, τό ὁποῖο δέν εἶναι ἕνα ἁπλό ἀσήμαντο λάθος, μία ἀβλεψία, μία ἐπιπολαιότητα, ἀλλά ἔχει τέτοια βαρύτητα πού μέ καθιστᾶ ἄμοιρο, δηλ. ἀμέτοχο τῆς ἀκτίστου χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἀποτελεῖ τήν ἀποτυχία διατηρήσεως τῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι σχέσεώς μου μέ τόν Θεό.

Τό ἴδιο θέμα προκύπτει καί μέ τή λέξη "μαλακία" πού ἀμαθῶς ἀντικαθίσταται μέ τή γενική λέξη ''ἀσθένεια'' ἤ τή λέξη "γαμοῦντες" καί τίς σχετικές πού ἀντικαθίστανται, ἐνίοτε καλοπροαιρέτως, μέ διάφορες ἄλλες ἄσχετες, διότι παρερμηνεύονται μέ τή σημερινή νέα χυδαία σημασία.

Εἰδικά οἱ ἱερεῖς ὀφείλουν νά ἔχουν τή στοιχειώδη ταπείνωση νά μήν ἀλλάζουν ὅ,τι δέν καταλαβαίνουν, ἀπό λέξεις μέχρι κανόνες καί δόγματα, ἀλλά νά προσπαθοῦν νά βλέπουν τό νόημα πού ἡ Ἐκκλησία δίνει, μέσα ἀπό τίς ἁγιοπατερικές ἑρμηνεῖες. Π.χ. εἶναι ἀσύλληπτα μεγάλη βοήθεια μεταξύ ἄλλων, τά ἑρμηνευτικά ἔργα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἀγιορείτου πάνω στούς κανόνες τῶν δεσποτικοθεομητορικῶν ἑορτῶν ἤ στή Μεγάλη Ἑβδομάδα ἤ στίς ἐπιστολές τοῦ Ἀπ. Παύλου. Κάλλιστα, γιά νά καταλαβαίνει τό ποίμνιο, θά μποροῦσαν νά γινόντουσαν συστηματικά ἑρμηνευτικά κηρύγματα ἐπί τῶν διαφόρων ἀκολουθιῶν ἤ μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας μας, βάσει τῶν λόγων τῶν ἁγίων μας. Τί πιό ἀκίνδυνο καί σίγουρο!

Πάντως σέ καμιά περίπτωση θεόπνευστες λέξεις τῶν τροπαρίων μας δέν ἀντικαθίστανται ἀπό ἄλλες παρόμοιες λέξεις. Ἀποτελεῖ ἄν μή τι ἄλλο ὕβρη!

Όρθρος/Εστία Πατερικών Μελετών