Αρχιμ. Παύλος Δημητρακόπουλος, Γ΄ Κυριακή Νηστειών (Της Σταυροπροσκυνήσεως)

Εν Πειραιεί τη 2α Απριλίου 2016

Γ΄  ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ 

(ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ)

Αρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου

Πρ. Ιερού Ναού Τιμίου Σταυρού Πειραιώς.

Την τρίτη Κυριακή των νηστειών εορτάζει η αγία μας Εκκλησία, όπως είναι γνωστό, αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί, την προσκύνηση του Τιμίου και ζωοποιού Σταυρού.

Η καθιέρωση της εορτής αυτής δεν είναι άσχετη, αλλά είναι στενά συνδεδεμένη με το μεγάλο ιστορικό γεγονός της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού, πάνω στον οποίο σταυρώθηκε αρχηγός της σωτηρίας μας ο Χριστός, από την αγία Ελένη, εκεί στο σπήλαιο του Γολγοθά, στις 6 Μαρτίου του 326 μ.Χ. Ωστόσο οι άγιοι Πατέρες τοποθέτησαν την εορτή αυτή την ημέρα αυτή, δηλαδή στο μέσον της αγίας Τεσσαρακοστής, και για έναν άλλο, βαθύτερο πνευματικό λόγο. Όπως σημειώνει το Συναξάρι του Τριωδίου, κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής, λόγω του εντονώτερου πνευματικού αγώνος, καθώς προσπαθούμε να σταυρώσουμε τον παλαιόν άνθρωπον με την βοήθεια της νηστείας, αισθανόμαστε μια κόπωση. Τότε η Εκκλησία, θέλοντας να εμπνεύσει σε μας θάρρος και να ανορθώσει το καταβεβλημένο φρόνημά μας, προβάλει ενώπιόν μας εις προσκύνηση τον Τίμιο και ζωοποιό Σταυρό, υπενθυμίζοντας έτσι το πάθος του Κυρίου μας και τον σταυρικόν του θάνατο, τον οποίον υπέμεινε από αγάπη για μας χάριν της σωτηρίας μας. Φέρνει ακόμη στη μνήμη μας την χαρά της αναστάσεως, η οποία επακολουθεί πάντοτε μετά τον σταυρό και την ταφή. Έτσι τρόπον τινά υπογραμμίζει και το ιδικό μας χρέος και προδιαγράφει και την ιδική μας σταυροαναστάσιμη πορεία. Μια πορεία που περνάει υποχρεωτικά μέσα από το σταύρωμα του παλαιού ανθρώπου.

Το ευαγγελικό ανάγνωσμα της εορτής το ίδιο ακριβώς μήνυμα και την ίδια αλήθεια θέλει να μας μεταδώσει με εκείνη που εκφράζει χωρίς λόγια ο σταυρός του Κυρίου μας. Είναι μια περικοπή από το 8ο κεφάλαιο του κατά Μάρκον ευαγγελίου. Στην περικοπή αυτή έρχεται ο Κύριος να καθορίσει, τι πρέπει να έχει υπ’ όψιν του ο άνθρωπος, ο κάθε πιστός που θέλει να ακολουθήσει τον Χριστό, προκειμένου να επιτύχει την σωτηρία του και πόσο μεγάλη αξία έχει η σωτηρία της ψυχής μας. Μπορούμε να πούμε ότι η περικοπή αυτή συνοψίζει και συγκεφαλαιώνει, όλο το νόημα της περιόδου την οποία διανύουμε, της αγίας Τεσσαρακοστής.

«Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι». Όπως παρατηρεί ο ιερός Χρυσόστομος, ο Κύριος δεν ομιλεί με τρόπο αναγκαστικό. Διότι δεν είπε «είτε το θέλετε είτε δεν το θέλετε…», αλλά πως; «Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν…». Δεν βιάζει κανένα, μας αφήνει ελεύθερους να διαλέξουμε. Σέβεται την ελευθέρα προαίρεσή μας. Δεν προσπαθεί να μας εξαπατήσει με δελεαστικές υποσχέσεις για να μας κάνει οπαδούς του. Ξεκαθαρίζει με σαφήνεια την θέση του απέναντι μας. Ούτε πάλι με το «όστις θέλει…» τοποθετεί σε προαιρετική βάση την τήρηση των εντολών του. Εφ’ όσον θέλουμε να τον ακολουθήσουμε, οφείλουμε να απαρνηθούμε τον εαυτό μας. Αλλά τι σημαίνει  το «απαρνησάσθω εαυτόν»; Απαρνούμαι τον εαυτό μου σημαίνει απαρνούμαι τον παλαιόν άνθρωπο που ενεργεί μέσα μου. Απαρνούμαι τα πάθη και τις σαρκικές επιθυμίες, που αντιστρατεύονται στο θέλημα του Θεού και έχουν τη ρίζα τους στην φιλαυτία, στην παράλογη δηλαδή και αρρωστημένη αγάπη προς τον εαυτό μας. Απαρνούμαι τον εαυτό μου σημαίνει αυτό που λέγει ο απόστολος Παύλος στην προς Κολασσαείς επιστολή του (3,5): «Νεκρώσατε ουν τα μέλη υμών τα επί της γης, πορνείαν, ακαθαρσίαν, πάθος, επιθυμίαν κακήν, και την πλεονεξίαν ήτις εστίν ειδωλολατρία». Σημαίνει ακόμη ότι υποτάσσομαι στο θέλημα του Θεού και υπομένω με καρτερία και υπομονή, όσα λυπηρά και δυσάρεστα Εκείνος παραχωρήσει να έρθουν στη ζωή μου, αρρώστιες, διωγμοί, συκοφαντίες κ.λ.π.

«Και αράτω τον σταυρόν αυτού…». Εδώ ο Κύριος μας δείχνει μέχρι που πρέπει να φτάνει η απάρνηση του εαυτού μας. Μέχρι σταυρού και θανάτου, ακόμη και σταυρικού. Αυτό για παράδειγμα συνέβαινε στην εποχή των διωγμών, στους αγίους μάρτυρες, οι οποίοι προκειμένου να μείνουν πιστοί στην ομολογία της πίστεως, δεν λυπήθηκαν την ζωή τους, αλλά την θυσίασαν από αγάπη για τον Χριστό. Βέβαια όλα αυτά όταν τα σκεπτόμαστε φρίττουμε, μας τρομάζουν. Ωστόσο οι άγιοι μάρτυρες δεν νίκησαν τον θάνατον με τις δικές τους δυνάμεις, αλλά με την Χάρη του Θεού, που είχαν πλούσια μέσα τους. Το νόημα της άρσεως του σταυρού μας δίδει ακόμη ο Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή (2,20): «Χριστώ συνεσταύρωμαι· ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός»· και πάλι «Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι' ου εμοί κόσμος εσταύρωται καγώ τω κόσμω» (6,14). Ο απόστολος είχε συσταυρωθεί μαζί με τον Χριστό και με τη  δύναμη του Χριστού, προτού ακόμη μαρτυρήσει για τον Χριστό. Είχε νεκρώσει τον παλαιόν άνθρωπο και τις κοσμικές επιθυμίες, ώστε να μην ζει πλέον αυτός, αλλά ο Χριστός. Κατά παρόμοιο τρόπο συσταυρώθηκαν και συναναστήθηκαν με τον Χριστό οι άγιοι που έζησαν οσιακή ζωή. Αν διαβάσουμε στα Συναξάρια την ζωή τους, θα διαπιστώσουμε ότι όλοι τους συσταυρώθηκαν, όπως ο Παύλος, με τον Χριστό υπομένοντες θλίψεις, διωγμούς, εξορίες, φυλακίσεις κ.λ.π.

«Ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει αυτήν· ος δ  ἂν απολέση την εαυτού ψυχήν ένεκεν εμού και του ευαγγελίου, ούτος σώσει αυτήν». Η λέξη ψυχή εδώ έχει δύο σημασίες. Η πρώτη σημασία είναι η βιολογική ζωή, ενώ η δεύτερη είναι η αληθινή και αιώνια ζωή. Μόνον εκείνος που δεν θα λυπηθεί την ζωή του, αλλά αν παραστεί ανάγκη θα την θυσιάσει, εκείνος μόνον θα βρει την αιώνια ζωή. Εκείνος που δεν θα το κάνει αυτό από φόβο και δειλία, εκείνος θα χάσει την αιώνια ζωή. Ο στίχος αυτός είναι στενά συνδεδεμένος με τον προηγούμενο, διότι σ’ αυτόν ο Κύριος μας δείχνει και μας εξηγεί, πόσο αναγκαία είναι η αυταπάρνησις και η άρσις του σταυρού του προηγουμένου στίχου. Μ’ άλλα λόγια εδώ ο Κύριος μας λέγει, ότι μας συμφέρει να θυσιάσωμε τα πρόσκαιρα και αυτήν ακόμη την ζωή μας, προκειμένου να κερδίσουμε τα αιώνια, διότι άλλη λύσις, άλλος δρόμος σωτηρίας  δεν υπάρχει. Το νόημα του στίχου αυτού φαίνεται καλύτερα και από τον άλλο λόγο του Κυρίου «και ος ου λαμβάνει τον σταυρόν αυτού και ακολουθεί οπίσω μου, ουκ έστι μου άξιος» (Ματθ.10,38). 

 «Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον εάν κερδήση τον κόσμον όλον, και ζημιωθή την ψυχήν αυτού; Η τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;». Στους δύο αυτούς στίχους μας εξηγεί ο Κύριος πόσο μεγάλη σημασία έχει η σωτηρία της ψυχής μας. Δηλαδή σαν να μας λέει: Μη νομίσετε ότι είναι μικρό πράγμα να χάσει κανείς την ψυχή του, να χάσει την αιώνια ζωή. Διότι τι θα ωφελήσει τον άνθρωπο, εάν κερδίζοντας όλα τα αγαθά και την δόξα του κόσμου, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να χάσει την αιώνια ζωή; Δεν υπάρχει κανένα πράγμα στον κόσμο αυτόν, κανένα αγαθό της παρούσης ζωής που να έχει τόσο μεγάλη αξία, ώστε να το ανταλλάξει με την αιώνια ζωή. Η σωτηρία της ψυχής μας δεν εξαγοράζεται με κανένα αντάλλαγμα του παρόντος κόσμου. Μόνον ο Χριστός μας εξαγόρασε με το πολύτιμο αίμα του από τον αιώνιον θάνατον, σύμφωνα με τον λόγο του Παύλου «Ηγοράσθητε γαρ τιμής» (Α  Κορ.6,20). Εάν δηλαδή είχαμε μια ζυγαριά και στην μία πλευρά τοποθετούσαμε όλες τις χαρές και την δόξα και τον πλούτο του κόσμου, και στην άλλη την σωτηρία της ψυχής μας, τότε θα βλέπαμε ότι η ζυγαριά κλείνει προς το μέρος της ψυχής. Και τούτο διότι η ενδεχόμενη απώλειά της είναι οριστική και αμετάκλητη. Και αυτό το αμετάκλητο εκμηδενίζει ολοσχερώς το κέρδος ολοκλήρου του κόσμου. Οι χαρές του κόσμου είναι πρόσκαιρες, ενώ η απώλεια της ψυχής είναι αιώνια. Μήπως διαθέτουμε και δεύτερη ψυχή, για να την ανταλλάξουμε με την πρώτη; 

«Ος γαρ εάν επαισχυνθή με και τους εμούς λόγους εν τη γενεά ταύτη τη μοιχαλίδι και αμαρτωλώ, και ο υιός του ανθρώπου επαισχυνθήσεται αυτόν όταν έλθη εν τη δόξη του πατρός αυτού μετά των αγγέλων των αγίων». Στον στίχο αυτό ο Κύριος θίγει το θέμα της ομολογίας της πίστεώς μας σ’ αυτόν και στο ευαγγέλιο του, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα εκείνων, που έχουν απαρνηθεί τον εαυτόν τους και σηκώνουν τον σταυρόν τους. Εκείνος που πράγματι απαρνήθηκε τον εαυτόν του μέχρι θανάτου, δεν είναι δυνατόν παρά να τον ομολογεί σωτήρα και λυτρωτή του, υπομένοντας τις οποιεσδήποτε συνέπειες αυτής της ομολογίας. Την μεγάλη αυτή αλήθεια αναπτύσσει ο Κύριος και σε άλλη περίπτωση, στα πλαίσια άλλης διδασκαλίας του, την οποία παραθέτει ο Ματθαίος (10,32-33): «Πας ουν όστις ομολογήσει εν εμοί έμπροσθεν των ανθρώπων, ομολογήσω καγώ εν αυτώ έμπροσθεν του πατρός μου του εν ουρανοίς…».

Ας αγωνιστούμε λοιπόν, αγαπητοί μου αδελφοί, να βάλουμε σε πράξη όλα τα παρά πάνω, διότι δεν αρκεί μόνον η θεωρητική γνώση, αλλά χρειάζεται και η έμπρακτη εφαρμογή. Καθώς παλεύει κανείς με τον παλαιόν άνθρωπο, αισθάνεται μέσα του να προβάλλει ισχυρή αντίδραση. Τότε επαληθεύεται αυτό που λέει ο Παύλος: «βλέπω δε έτερον νόμον εν τοις μέλεσί μου αντιστρατευόμενον τω νόμω του νοός μου και αιχμαλωτίζοντά με εν τω νόμω της αμαρτίας τω όντι εν τοις μέλεσί μου. Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος! τις με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου τούτου;». Ας αξιοποιήσουμε τις άγιες αυτές ημέρες των νηστειών, τις οποίες η ευσπλαχνία του Κυρίου μας χαρίζει, προς τον σκοπόν αυτόν «αφορώντες εις τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν» (Εβρ.12,2), θωρακιζόμενοι με το αήτητον τρόπαιον, το ακαταμάχητο όπλο, τον ζωηφόρον σταυρόν του Κυρίου. Αμήν.