Ευάγγελος Πονηρός, Τα "νέα" Προγράμματα Σπουδών στο μάθημα των Θρησκευτικών ακατάλληλα για Ορθόδοξους όσο και για ετερόθρησκους μαθητές

ΤΑ «ΝΕΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΓΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΟΣΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

Εὐάγγελος Στ. Πονηρός Δρ Θ., Μ.Φ.

Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ01 Πειραιῶς, Δ΄ Ἀθηνῶν, Κυκλάδων

Τό ὀρθόδοξο χριστιανικό μάθημα θρησκευτικῶν, ὅπως τό γνωρίζαμε ἐδῶ καί διακόσια περίπου χρόνια στό ἐλεύθερο ἑλληνικό κράτος, εἶναι ἀπολύτως κατοχυρωμένο συνταγματικῶς (ἄρθρα 3, 16, 13 του Συντάγματος), ὅσο καί νομικῶς (ἄρθρα 1, 6 τοῦ Ν. 1566/1985). Τό μάθημα αὐτό δέν ὑποκαθιστᾶ τήν ἐκκλησιαστική κατήχηση ἀλλά καί δέν τήν ἀντιστρατεύεται.

Boηθᾶ τόν ὀρθόδοξο χριστιανό μαθητή νά ἀναπτύξει τήν ὀρθόδοξη χριστιανική συνείδησή του καί τόν ἐνημερώνει γιά τίς μή ὀρθόδοξες ἐκκλησίες καί γιά τά θρησκεύματα τῆς ὑφηλίου. Ἐπίσης ἐνημερώνει τόν μή ὀρθόδοξο χριστιανό, τόσο γιά τήν ὀρθόδοξη χριστιανική πίστη, ὅσο καί γιά ὅλα τά ἀνωτέρω.

Ἀπό τό σχολικό ἔτος 2011-12 ἐπιχειρεῖται νά μεταφερθεῖ τό σύστημα religious literacy, ἀπό τό ἐξωτερικό στήν Ἑλλάδα καί νά ἀντικαταστήσει τό ὀρθόδοξο χριστιανικό μάθημα. Τό  σύστημα religious literacy δέν εἶναι νομικῶς κατοχυρωμένο κατά κανένα τρόπο. Ἡ δέ ἐπιβολή του θίγει ἀνεπανόρθωτα τά ἀνθρώπινα δικαιώματα τόσο τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανοῦ μαθητῆ, ὅσο καί τοῦ ὁποιουδήποτε. Πιλοτικές ἐφαρμογές προγραμμάτων βασισμένων στό religious literacy ἐπιχειρήθηκαν στό δημοτικό καί στό γυμνάσιο κατά τά σχολικά ἔτη 2011-12 καί 2012-13 καί ἀπέτυχαν, πλήν ὅμως ἡ ἀποτυχία δέν ἀποτέλεσε ἀνασχετικό παράγοντα τῆς περαιτέρω ἀπόπειρας ἐπιβολῆς! Στό λύκειο δέν ἐπιχειρήθηκε κἄν πιλοτική ἐφαρμογή γιά τό σχετικό πρόγραμμα, τό ὁποῖο πρωτοδημοσιεύθηκε τό 2015.

Στίς 13/9/2016 δημοσιεύθηκαν σέ ΦΕΚ τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, «νέα» προγράμματα σπουδῶν στά θρησκευτικά δημοτικοῦ, γυμνασίου καί λυκείου. Τά ΦΕΚ αὐτά εἶναι τό Β 2920 γιά δημοτικό-γυμνάσιο, καί τό Β 2906 γιά λύκειο. Τά προγράμματα τοῦ 2016 ἀκολουθοῦν ἐπίσης τό ξενόφερτο σύστημα religious literacy, ἀποτελοῦν ἐπανεκδόσεις τῶν προγραμμάτων δημοτικοῦ-γυμνασίου 2011/14 καί λυκείου 2015 καί βεβαίως δέν εἶναι νομικῶς κατοχυρωμένα. Περιλαμβάνονται σέ ὑπουργική ἀπόφαση, ἡ ὁποία παραβιάζει τόν ὡς ἄνω νόμο, τά ὡς ἄνω ἄρθρα τοῦ Συντάγματος, καί τίς διεθνεῖς συμβάσεις γιά τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, τίς ὁποῖες ἔχει ἡ Ἑλλάδα ἐπικυρώσει.

Τά ἐπίμαχα προγράμματα εἰσάγουν μάθημα, τό ὁποῖο ἐάν διδασκόταν ἀκριβῶς ἔτσι ὅπως ἀναγράφεται σέ αὐτά, θά ἐπέφερε ἀπόλυτη σύγχυση, τόσο στούς ὀρθοδόξους χριστιανούς μαθητές, ὅσο καί σέ ὁποιονδήποτε ἄλλο.

Τά σοβαρότερα ἀπό τά ἐλαττώματα, ὅσον ἀφορᾶ τό περιεχόμενο καί τή διάρθρωση, τοῦ δῆθεν νέου, ἀλλά στήν πραγματικότητα ἤδη ἀποτυχόντος, μαθήματος θρησκευτικῶν εἶναι τά ἑξῆς:

α) Συνδιδασκαλία τῆς ὀρθοδόξου πίστεως μέ θρησκεύματα σέ σημεῖο ὥστε νά κινδυνεύει ὁ ἀνήλικος, ὀρθόδοξος ἀλλά καί ὁ ὁποιοσδήποτε, μαθητής νά νομίσει ὅτι ταυτίζονται καί νά διασαλευθεῖ ἡ πίστη του. Πρέπει νά προσέξουμε ἰδιαίτερα, ὅτι δέν πρόκειται γιά ἐνημέρωση γιά τίς θρησκεῖες καί τίς μή ὀρθόδοξες ἐκκλησίες. Αὐτό γινόταν ἤδη καί μέ τά παλαιά προγράμματα σπουδῶν στήν ἕκτη δημοτικοῦ, στήν τρίτη γυμνασίου, στήν πρώτη λυκείου καί στή δευτέρα λυκείου. Ὅμως θρησκεύματα, καί μή ὀρθόδοξες ἐκκλησίες διδάσκονταν κεχωρισμένα ὡς αὐθύπαρκτα καί ἀνεξάρτητα, καί τό πρόγραμμα σπουδῶν δέν ὁδηγοῦσε ποτέ στήν παρεξήγηση ὅτι ταυτίζονταν μέ τήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία ἤ μεταξύ τους.  Μέ τό religious litaracy εἶναι σάν νά διδάσκονται μαζί μέ τήν ἑλληνική γλώσσα καί ἀπό δύο ἕως ἑπτά ξένες γλῶσσες, στήν ἴδια διδακτική ὥρα ἄτακτα, ἀκατάστατα, τυχαῖα! Δύο ἀπό τά ἄφθονα παραδείγματα: Στή θεματική ἑνότητα 4 τῆς Γ΄ δημοτικοῦ πρέπει το ὀκτάχρονο παιδί νά διδάσκεται μαζί μέ τίς διηγήσεις τῶν Εὐαγγελιστῶν γιά τήν Γέννηση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τό πῶς περιγράφεται ἡ γέννηση τοῦ Ἰησοῦ στό Κοράνιο. Στή θεματική ἑνότητα 2.4 τῆς Α΄ λυκείου ὁ μαθητής εἶναι ὑποχρεωμένος νά διδάσκεται τίς ἑορτές τῆς ὀρθοδοξίας κατά τόν ἑξῆς τρόπο: «Οἱ γιορτές στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, στίς ἄλλες χριστιανικές παραδόσεις καί στίς μονοθεϊστικές θρησκεῖες».

β) Διδασκαλία θεματικῶν ἑνοτήτων ὑπό συγκεχυμένους καί παρεξηγήσιμους τίτλους. Ἐπί παραδείγματι, τό ὀκτάχρονο παιδί τῆς τρίτης δημοτικοῦ ἀντικρύζει στή θεματική ἑνότητα ὑπ΄ ἀριθμόν 3 τῆς τάξεώς του τόν τίτλο «Κυριακή: μία σημαντική ἡμέρα τῆς ἑβδομάδας» καί εἶναι ὑποχρεωμένο νά διδαχθεῖ ὑπό τόν τίτλο αὐτόν ταυτοχρόνως μέ τήν ὀρθόδοξη θεία λειτουργία, τό Σάββατο τῶν Ἑβραίων καί τήν Παρασκευή τῶν Μουσουλμάνων. Κινδυνεύει ὡς ἐκ τούτου νά πιστεύσει, ὅτι αὐτά τά τρία εἶναι ἰσόκυρα καί ταυτόσημα.

γ) Ἀφαίρεση βασικῶν θεμάτων ὀρθοδόξου πίστεως καί ζωῆς, ἀπαραιτήτων γιά τή διαπαιδαγώγηση τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανοῦ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Πουθενά δέν ὑπάρχει στό πρόγραμμα δημοτικοῦ-γυμνασίου γεγονός, προσωπικότητα, θεολογική διδασκαλία ἀπό τήν περίοδο 1054-1453.  Στήν τρίτη δημοτικοῦ (ΦΕΚ Β 2920// 13/9/2016, σελ. 30880) διδάσκεται τό θέμα «Ὅλος ὁ κόσμος εἶναι κτίση τοῦ Θεοῦ», ὅμως δέν ἔχει προηγουμένως διδαχθεῖ τή δημιουργία τοῦ κόσμου ἀπό τόν Θεό – τό ἐν λόγῳ θέμα ξεκινᾶ ἀπό τήν Κιβωτό τοῦ Νῶε!!!

δ) Μή διδασκαλία τῆς εὐαγγελικής ἱστορίας ὡς ἑνιαίου συνόλου, ἀλλά κατάτμησή της σέ διάφορες ἐλλειπεῖς ἑνότητες μεριζόμενες μέ τυχαῖο καί ἄτακτο τρόπο σέ διάφορες τάξεις δημοτικοῦ καί γυμνασίου. Παρ΄ ὅλα αὐτά, τά προγράμματα προσδοκοῦν ἀπό τούς μικρούς μαθητές νά ἀφηγοῦνται βιβλικές ἱστορίες, νά κατανοοῦν, νά συναισθάνονται καί νά ἐξηγοῦν τό νόημά τους (ΦΕΚ Β 2920//13/9/2016, σελ. 30894 καί σελ. 30920). Πῶς θά γίνει αὐτό μέ ἐπιτυχία, ἀφοῦ τίς διδάσκονται χωρίς σύνδεση μέ τά προηγούμενα, μέ τά ἑπόμενα καί ἐν γένει μέ τήν ἐποχή;

ε) Μή διδασκαλία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας ὡς ἑνιαίου συνόλου, ἀλλά κατάτμησή της σέ διάφορες ἐλλειπεῖς ἑνότητες μεριζόμενες μέ τυχαῖο καί ἄτακτο τρόπο σέ διάφορες τάξεις δημοτικοῦ καί γυμνασίου. Σέ καμμία τάξη δέν λαμβάνει τό παιδί τήν εἰκόνα τῆς ἀδιάσπαστης συνέχειας τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τήν ἵδρυσή της μέχρι σήμερα, διότι τίς σχετικές μέ τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία θεματικές ἑνότητές, οἱ ὁποῖες δέν εἶναι πάντοτε καί ἀμιγεῖς, διαδέχονται θεματικές ἑνότητες ἱστορίας θρησκευμάτων, ἤ ἑνότητες εὐαγγελικῆς ἱστορίας, οἱ ὁποῖες ἐπίσης δέν εἶναι ἀμιγεῖς.

στ) Ἀπολύτως καμμία ἱστορική σειρά στή διδασκόμενη ὕλη, ἀκόμη καί μέσα στήν ἴδια θεματική ἑνότητα! Ἐπί παραδείγματι, στήν ἑνότητα ὑπ΄ ἀριθμόν 3 τῆς Β΄ γυμνασίου διδάσκεται πρῶτα ὁ ἅγιος Λουκᾶς ὁ ἰατρός (1877-1961) καί κατόπιν ἡ ἁγία Φιλοθέη (1522-1589). Ἔτσι χορηγεῖται στό παιδί ἕνα ἀξεδιάλυτο κουβάρι ἀποτελούμενο ἀπό πολλά καί διάφορα θέματα καί ζητήματα, τό ὁποῖο κουβάρι ἀντί νά τό ὁδηγεῖ στή μάθηση, τό ὁδηγεῖ στήν παντελή ἀμάθεια.

ζ) Ἡ θεολογία τῶν προγραμμάτων δημοτικοῦ-γυμνασίου, ὅσο καί ἐκείνων τοῦ λυκείου δέν εἶναι ὀρθόδοξη. Τοῦτο τεκμαίρεται, μεταξύ πολλῶν ἄλλων, καί ἐκ τοῦ ὅτι στό πρόγραμμα τοῦ δημοτικοῦ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός δέν χαρακτηρίζεται «Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας», ὅπως μᾶς διδάσκει ἡ Ἁγία Γραφή (Ἐφεσ. 5,23), ἀλλά «κέντρο τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας» (ΦΕΚ Β 2920//13/9/2016, σελ. 30898). Ὡς γνωστόν, «κέντρον» χαρακτηρίζει ἡ Ἁγία Γραφή εἴτε τό καρφί (Πράξ. 26,14,), εἴτε ἁπλῶς τό κεντρί (Α΄ Κορ. 15,55) εἴτε τό δηλητηριῶδες κεντρί τῶν σκορπιῶν (Ἀποκ. 9,10). Ἐξ ἄλλου, καί πάλι ἐνδεικτικῶς ἀναφέρουμε, ὅτι στό πρόγραμμα τοῦ λυκείου οἱ θεμελιώδεις ὅροι τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας «ἀποκάλυψη», «σωτηρία», «λύτρωση» ἀποδίδονται καί στά θρησκεύματα (ΦΕΚ Β 2906//13/9/2016, σελ. 30719, 30707, 30722).

Ὅλα τά ὡς ἄνω ἑπτά σημεῖα παρέμειναν ἀπολύτως σταθερά καί ἀδιαπραγμάτευτα τόσο στίς πρῶτες ἐκδόσεις τῶν προγραμμάτων ἀπό τό  2011 ἕως καί τό 2015, ὅσο καί στίς τελικές, οἱ ὁποῖες δημοσιεύθηκαν σέ ΦΕΚ τό 2016. Ἐν τέλει τό 2016 προστέθηκε καί:

η) Ἀφαίρεση τῆς διδασκαλίας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὡς ἑνιαίου συνόλου ἀπό τό γυμνάσιο καί ἀντικατάστασή της ἀπό σποραδικά ρητά καί περιστατικά, τυχαῖα, ἄτακτα καί χωρίς καμμία ἱστορική καί θεολογική σειρά. Ἡ δέ διδασκαλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στό δημοτικό περιλαμβάνει ἐπίσης ἀποσπασματικά περιστατικά χωρίς ἱστορική σειρά. Σημειωτέον ὅτι ἡ πρώτη ἔκδοση τῶν προγραμμάτων αὐτῶν ἀπαιτοῦσε τήν διδασκαλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στό γυμνάσιο ὡς Ἰουδαϊσμοῦ, ἡ  ὁποία ἀπαίτηση ἐπικρίθηκε ἔντονα ἀπό τόν ὑπογράφοντα. Τήν πάλαι ποτέ ὅμως ἀπαίτηση ἀκολούθησε ἡ ἀφαίρεση. Δέν εἶναι δυνατόν ἡ Παλαιά Διαθήκη νά ὑφίσταται ὅλα τά ἀνωτέρω, διότι εἶναι γιά κάθε χριστιανό «παιδαγωγός εἰς Χριστόν».

Ὡς πρός τίς προτεινόμενες ἀπό τούς δημιουργούς τῶν προγραμμάτων μεθόδους διδασκαλίας καί «στρατηγικές μάθησης» ἰσχύει ἐπίσης σταθερά ἀπό τό 2011 μέχρι καί σήμερα ὅτι:

θ) Εἰσήχθησαν ἐσπευσμένως ἀπό τό ἐξωτερικό καί γι΄ αὐτό δέν ἐξετάσθηκε ποιές καί κατά πόσον ἀντιστοιχοῦν στήν ἑλληνική πραγματικότητα.

ι) Πολύ συχνά ἀπαιτεῖται ὁμαδική καί ὁμαδοσυνεργατική ἐργασία τῶν μαθητῶν, ὅμως ἡ τελική ἀξιολόγηση τῶν μαθητῶν παραμένει σύμφωνα μέ τούς νόμους ἀτομική. Καί ἡ σύνθεση ὁμαδικῆς ἐργασίας καί ἀτομικῆς τελικῆς ἀξιολογήσεως δυσχεραίνει ἀφόρητα, κυριολεκτικά βασανίζει τούς ἐκπαιδευτικούς.

Προτείνουμε: Πλήρη ἀπόρριψη τῆς γενικῆς φιλοσοφίας καί τῆς γενικῆς διαρθρώσεως τοῦ περιεχομένου τῶν προγραμμάτων. Ἐπανεξέταση τῶν μεθόδων διδασκαλίας, ὥστε νά ἐπιλυθοῦν τά σοβαρά προβλήματα τά ὁποῖα ἐπισημάναμε.

Δημοσιεύθηκε στόν Ὀρθόδοξο Τύπο, 3/3/2017