Χαράλαμπος Άνδραλης, Φροϋδική ψυχολογία και οριοθέτηση της πίστεως

Φροϋδική ψυχολογία και οριοθέτηση της πίστεως

Χαράλαμπος Άνδραλης

«Αν θέλεις να μάθεις την ανθρώπινη ψυχή, διάβασε τα κείμενα των Μεγάλων Πνευματικών Πατέρων και τότε θα δεις πόσο φτωχή σε σύγκριση με αυτούς είναι η μοντέρνα ψυχολογία»

Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς

Πολύς θόρυβος προκλήθηκε το προηγούμενο διάστημα από κείμενο γνωστού ψυχιάτρου-ιερέα, που συνέδεε την ενασχόληση με την οριοθέτηση της πίστης με κάποια μορφή ψυχολογικού προβλήματος.

Πέρα από το περιεχόμενο αυτής της άποψης η οποία δέχθηκε αξιόλογη κριτική, με την ανωτέρω τοποθέτηση εμφανίζεται πάλι ένα σοβαρό πρόβλημα που τείνει να λάβει μορφή μάστιγας με απρόβλεπτες πνευματικές συνέπειες για τον πιστό λαό: Η ανταλλαγή του θησαυρού της πίστης των όντως ψυχολόγων Αγίων Πατέρων, με τα χαρούπια της σύγχρονης ψυχολογίας του άθεου Σ. Φρόυντ και των μαθητών του, στην ποιμαντική και εξομολογητική.

Η υιοθέτηση της φροϋδικής ψυχολογίας στη θεραπευτική της Εκκλησίας φανερώνει ένα κόμπλεξ κατωτερότητας, μία επιφύλαξη για την παράδοση των νηπτικών ψυχιάτρων της Εκκλησίας και τη «μωρία του κηρύγματος του Σταυρού». Όσο και αν είναι καλές οι προθέσεις εκείνων που θέλουν να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα, η πραγματικότητα δείχνει ότι δεν υπάρχει σημείο επαφής, διότι οι δύο ψυχολογίες έχουν εντελώς διαφορετικές αφετηρίες και μεθόδους θεραπείας. Είναι δε τόσο παρακινδυνευμένη η απόπειρα συγκερασμού της χριστιανικής πίστης με τα αξιώματα της μοντέρνας ψυχολογίας, που οδηγεί σε συμπεράσματα παράτολμα, όπως η «αντιαιρετική ψυχασθένεια».

Τα αξιώματα της μοντέρνας ψυχολογίας έχουν επικρατήσει από καιρό στις χριστιανικές αιρέσεις, στις οποίες, ούτως ή άλλως, οι δογματικές και ηθικές αντιστάσεις έχουν χαλαρώσει σε ισοπεδωτικό βαθμό. Στην Ορθοδοξία έχουν επικρατήσει προς το παρόν, μόνο σε μία ολιγάριθμη σύναξη διανοουμένων νεορθοδόξων, βαθιά επηρεασμένων από τη δυτική θεολογία, που συνεργάζονται άψογα με τους άθεους κυβερνώντες, γι’ αυτό και έχουν μεγάλη δύναμη και προβολή, παρότι η διδασκαλία τους δεν αγγίζει μεγάλο μέρος του πιστού λαού, λόγω των ισχυρών «αντισωμάτων» που δημιούργησαν οι ασκητικοί σύγχρονοι Άγιοι.

Ας ρίξουμε μια επιφανειακή ματιά στις απόψεις αυτών των Αγίων για την πατερική και τη μοντέρνα ψυχολογία.

Γράφει ο Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς: «Αν θέλεις να μάθεις την ανθρώπινη ψυχή, διάβασε τα κείμενα των Μεγάλων Πνευματικών Πατέρων, όπως οι Άγιοι Μακάριος ο Αιγύπτιος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Ισαάκ ο Σύρος και άλλοι ασκητικοί πατέρες και τότε θα δεις πόσο φτωχή σε σύγκριση με αυτούς είναι η μοντέρνα ψυχολογία. Εξωτερικά έζησαν όπως οι πιο εξαθλιωμένοι, αλλά ήταν οι πλουσιότεροι άνθρωποι από άποψη πνευματικού πλούτου, αλήθειας και αρετής. Όλος ο κόσμος δεν ήταν άξιός τους. Πραγματικά, αυτοί πρέπει να ονομάζονται “ξυπόλητοι αριστοκράτες”» [1]

 Ο Άγιος Παΐσιος έλεγε: «Αυτοί που δεν είναι καλά πνευματικά, είναι μερικοί ιερωμένοι που σπουδάζουν ψυχολογία, για να βοηθήσουν τις ψυχές (με ανθρώπινες τέχνες). Και το παράξενο είναι που οι δάσκαλοί τους οι ψυχολόγοι δεν πιστεύουν στον Θεό και δεν παραδέχονται ούτε ψυχή, ή την παραδέχονται με ένα δικό τους τρόπο (σχεδόν όλοι). Από αυτήν την πράξη τους οι κληρικοί αυτοί φανερώνουν ότι πνευματικά είναι άρρωστοι και έχουν ανάγκη από Αγιοπατερικές εξετάσεις, και, αφού θεραπευθούν, τότε θα διακρίνουν και μόνοι τους το άρρωστο αυτό πνεύμα και θα γνωρίσουν παράλληλα και τη θεία Χάρη, για να χρησιμοποιούν στο εξής τις ψυχές που πάσχουν την θεία ενέργεια και όχι τις ανθρώπινες τέχνες.»[2]

Ο Άγιος Πορφύριος έλεγε: «Αυτά που λένε οι ψυχαναλυταί δεν είναι αυτά που λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας. Δεν είναι με την Χάρη του Θεού. Αυτά είναι για παιδιά αθέων ανθρώπων. Είναι από διαφόρους υπαρξιστάς, ψυχαναλυτάς, τον Φρόιντ, διαφόρους ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Από εκεί βγαίνουν και λένε: “Το παιδί σου μη το μαλώσεις”. Τα βάζουν και κάνουν ζημιές. Μαζεύονται και κάνουν συνέδρια και βγάζουν αποφάσεις και λένε: “Μην αφήσουμε προβλήματα στο παιδί για όλη του την ζωή”. Κι έτσι τ’ αφήνουν ασύδοτα.»[3]

Τα παραπάνω ακούγονται παράλογα σε όσους έμαθαν να υπολογίζουν μόνο την ύλη και να αποδίδουν τα ψυχικά νοσήματα μόνο σε οργανικά αίτια. Παρά ταύτα οι υλιστές, δεν φαίνεται να παρουσιάζουν κάποια αντίρρηση προς τον ανατολίτικο μυστικισμό, ο οποίος διά της γιόγκα και των απωανατολικών πολεμικών τεχνών κατέκτησε τη Δύση[4], προσφέροντας δήθεν ευεξία και ψυχική υγεία! Τα πνεύματα και ο μυστικισμός του ινδουισμού δεν ενοχλούν τους ορθολογιστές. Έχουν βρει τη θέση τους στην υλιστική ελληνική κοινωνία και ελάχιστοι τολμούν να αμφισβητήσουν τις «θεραπευτικές» τους ιδιότητες. Αλλά μόνο μη μιλήσει κανείς για Χριστό, Παράδεισο και Κόλαση. Η «διανοουμενίστικη» δικτατορία αναγνωρίζει ότι μία ανατολική θρησκευτική πρακτική[5] μπορεί να λύσει τα ψυχολογικά προβλήματα και κυρίως το άγχος, αλλά τέτοια δυνατότητα δεν την αναγνωρίζει με τίποτα στην ασκητική παράδοση της Εκκλησίας, την οποία αγνοεί και αρνείται πεισματικά να την ερευνήσει παρά την ορθή – αλλά μόνο θεωρητική - αντίθεσή της με το ιησουίτικο δόγμα «πίστευε και μη ερεύνα»[6].

Όμως, μία νηφάλια έρευνα των επιστημόνων της ψυχικής υγείας στα πατερικά κείμενα, τα οποία ουδέποτε άλλαξαν τη γραμμή τους, ούτε έγιναν πιο «προοδευτικά» για να αρέσουν στον κοσμικό τρόπο σκέψης, θα καταδείξει την ανωτερότητα της θεόπνευστης ιατρικής σε σχέση με τη μοντέρνα ψυχολογία, που έχει αυτοαναιρεθεί πολλές φορές, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη στάση της περί ομοφυλοφιλίας[7]. Στο δίλημμα ποια από τις δύο μορφές ψυχολογίας θα πρέπει να ακολουθήσει για να θεραπευτεί ένας άνθρωπος με πόνο στην ψυχή, αρκεί μία ματιά στον κόσμο. Άγχος, κατάθλιψη, ανασφάλεια, ζωή χωρίς νόημα. Που βοήθησε τελικά η μοντέρνα ψυχολογία τον άνθρωπο; Περισσότερο τον μπέρδεψε, τον αποπροσανατόλισε, χωρίς να του λύσει τα προβλήματα.

Η παραμελημένη πατερική ψυχιατρική έχει πολλά να προσφέρει στο σύγχρονο άνθρωπο που βασανίζεται από την κατάθλιψη και από άλλες ψυχικές διαταραχές, περισσότερο  ίσως από κάθε άλλη εποχή, παρά την ασυγκρίτως μεγαλύτερη άνεση, ευμάρεια, «ασφάλεια». Γι’ αυτό οφείλουμε να την προβάλουμε ως την πιο αξιόπιστη λύση στο πρόβλημα και όχι να την κρύβουμε πίσω από την παροδική επιστήμη των άθεων ψυχολόγων.

Βεβαίως, δεν αμφισβητεί κανείς ότι η ψυχιατρική μπορεί να δώσει κατασταλτικές λύσεις σε κάποιες παθολογικές περιπτώσεις με τα ψυχοφάρμακα. Όμως, η πρόληψη είναι προτιμότερη από τη θεραπεία. Και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή ο άνθρωπος, οι προτεραιότητες και οι στόχοι του, παίζουν μεγάλο ρόλο στην ψυχολογική του εξέλιξη. Πόσο περισσότερο θα προόδευε ο άνθρωπος και συνακόλουθα η κοινωνία, αν εφάρμοζε τα αιώνια και άτρεπτα θεία διδάγματα των μακαρισμών του Χριστού! Πόσο ποιοτικότερη θα ήταν η ζωή μας αν απλώς δίναμε λίγη προσοχή στην προτροπή που ακούγεται σε κάθε ακολουθία της Εκκλησίας: «Πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα»! Η απλή συνειδητοποίηση της προσωρινότητας του κόσμου τούτου, αλλά και της συνέχειας της ζωής μετά θάνατον, θα ήταν ικανή να λύσει πολλά διογκωμένα προβλήματα που πιέζουν την ψυχή αφόρητα και την κάνουν να νοσεί.

Η οριοθέτηση της πίστεως, υποχρέωση και όχι πολυτέλεια

Όσον αφορά την οριοθέτηση της πίστεως, αυτή αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς σκοπούς της Εκκλησίας. Έχει χυθεί πολύ μαρτυρικό αίμα για την άρνηση οποιασδήποτε δογματικής αλλοίωσης και δεν θα ήταν φρόνιμο να την υποτιμούμε.

Η απαξίωση του αντιαιρετικού αγώνα έχει και ένα άλλο πολύ σοβαρό αίτιο. Την ενίσχυση του δογματικού μινιμαλισμού και τη μίξη δογμάτων και θρησκειών, την οποία απροκάλυπτα υπηρετούν και τα νέα προγράμματα σπουδών στα θρησκευτικά. Άλλωστε ο ανακαλύψας την «αντιαιρετική ψυχασθένεια» πρότεινε ως «θεραπεία» την παιδεία που θα είναι «ανοιχτή» στις αλλαγές.

Η προσωπική απαξίωση των «επικίνδυνων» εχθρών που αποτελούν ανάχωμα στα σχέδια της αίρεσης, είναι ο μοναδικός τρόπος να επιβιώσει το ψεύδος απέναντι στην αλήθεια. Γι’ αυτό και «εν ονόματι της αγάπης» οι φορείς της εκκοσμικευμένης πίστης στολίζουν με πρωτότυπους τίτλους όσους δεν συμφωνούν με τις απόψεις τους.

Βεβαίως, δεν είναι καινοφανής τακτική να ονομάζονται όσοι πολεμούν τις αιρέσεις ψυχοπαθείς. Παλαιότερα, έτερος «φάρος» της εκκοσμικευμένης θεολογίας η οποία προβάλλει την εύκολη ζωή χωρίς σταυρό και κυρίως με σαρκική ασυδοσία, είχε υποστηρίξει ότι ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος ήταν «σαλεμένος άνθρωπος με έμμονες ιδέες καταδίωξης».[8] Αλλά δυστυχώς και από το στόμα δύο Μητροπολιτών[9] έχει ακουστεί η άποψη ότι όσοι θεωρούν τον παπισμό αίρεση είναι ψυχασθενείς, καταλήγοντας άθελά τους να συμπεριλαμβάνουν όλους τους Αγίους της 2^ης χιλιετίας σε αυτή την κατηγορία[10].

Από την άλλη, είναι αυτονόητο ότι για να ασχοληθεί κάποιος με τις αιρέσεις πρέπει να κάνει πρωτίστως τον προσωπικό, εσωτερικό του αγώνα, διότι αλλιώς είναι μάταιος και επιβλαβής ο εξωτερικός αγώνας του. Και το κριτήριο της σωστής αντιαιρετικής δράσης είναι η αγάπη προς τους αιρετικούς, η προσπάθεια να βρουν κι αυτοί την αλήθεια και όχι η αυτοδικαίωση. Το αντιαιρετικό έργο, όταν γίνεται σωστά, ενοχλεί πολύ τις δυνάμεις του σκότους και όσοι το επιτελούν οφείλουν να είναι προετοιμασμένοι καταλλήλως, αναμένοντας με προθυμία ονειδισμούς αλλά και ποινικές διώξεις.

Αλλά και τα λάθη και οι υπερβολές στον αντιαιρετικό χώρο από κάποιους που έχουν υπερβάλλοντα ζήλο, δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται με «λιθοβολισμό» και εξουδένωση, όπως συνηθίζει η φανατική πτέρυγα του μεταπατερικού χώρου, αλλά με πατρικό ενδιαφέρον, ευγένεια και αγάπη, έστω τη μισή που δείχνουν οι κήρυκες της ακατάσχετης αγαπολογίας προς τους ετεροδόξους.

---

[1] The Orthodox Church in America and Its Future, Saint Nikolai Velimirovich - From Orthodox America, Vol. XIX (No 5 [169])

[2] Γέροντος Παϊσίου ‘’Επιστολές’’ α’ έκδοση 1994, σελ. 102-103

[3] «Μαθητεία στον Γέροντα Πορφύριο», Πορφυρίας Μοναχής, εκδ. Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος, Μήλεσι 2012 (σελ.107). Για περισσότερα βλ. και Ψυχίατρος ἤ Πνευματικός;  http://hristospanagia3.blogspot.gr/2011/11/blog-post_1720.html

[4] Το αλλόκοτο κράμα ορθολογισμού και αποκρυφισμού, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στην ιστορία. Θυμίζει την ιδεολογία της επανάστασης των μπολσεβίκων, όπου θεοσοφία και ορθολογισμός συμμάχησαν κατά της Ορθόδοξης Αυτοκρατορίας της Ρωσίας.

[5] Είναι η Yoga Γυμναστική ή «Προσευχή» σε Ανατολικούς Θεούς; http://aktines.blogspot.gr/2010/04/yoga.html

[6] Πως προέκυψε η πλανεμένη φράση «πίστευε και μη ερεύνα»; Αναφέρεται στο Ευαγγέλιο ή σε κάποιο άλλο ιερό Κείμενο;  http://makkavaios.blogspot.gr/2015/01/blog-post_33.html

[7] ΙΑΤΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ https://omofylofilia.wordpress.com/2011/03/27/5/

[8] http://anavaseis.blogspot.gr/2010/06/blog-post_6468.html

[9]https://www.pentapostagma.gr/2013/11/ignatiou-dimitriados-papapismos-oikoumenismos.html και https://www.youtube.com/watch?v=EaW0eRUIfhk&t=5245s στο 1.19.20

[10] Όλα αυτά φέρνουν στο μυαλό μας τη ρήση του Μ. Αντωνίου: «θα’ ρθει εποχή, πού οι άνθρωποι θα φέρονται όπως οι παράφρονες. Και όταν θα βλέπουν κάποιον πού δεν θα συμπεριφέρεται ως παράφρων, θα τα βάζουν μαζί του και θα του λένε: "Εσύ είσαι τρελός", επειδή δεν είναι όμοιος μ’ αυτούς.»