Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος και τα οικονομικά της Εκκλησίας

Μέρος Β΄

Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος και τα οικονομικά της Εκκλησίας

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Μεταξύ των κύριων χαρακτηριστικών,  στα δέκα χρόνια του κ. Ιερωνύμου στον θρόνο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και στη θέση του Προέδρου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ήταν τα οικονομικά Της και η αξιοποίηση της περιουσίας Της.

Από τα ποιμαντικά, εκκλησιαστικά και ιεραποστολικά ζητήματα δεν θεωρήθηκε ότι κάποιο από αυτά είναι μεταξύ των πρώτων προτεραιοτήτων του.

Σημειώνεται ότι το 2008, ως νέος Αρχιεπίσκοπος, τόνισε ότι θα ήταν σημαντική «η χρησιμοποίησις των δυνατοτήτων λειτουργίας υποδομών στην διακονία της Εκκλησίας εντός του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναπτύξεως (2007-2013) (ΕΣΠΑ)». Το 2013 πέρασε και δεν έγινε γνωστό το αν η Εκκλησία συμμετέσχε σ΄ αυτό και αν ναι, ποιο ήταν το αποτέλεσμα.

Σημειώνεται επίσης ότι στην πρώτη, υπό την προεδρία του, συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου (ΔΙΣ), τον Σεπτέμβριο του 2008, υποσχέθηκε ότι  « η ΔΙΣ θα ενημερώνεται στη λήξη κάθε εξαμήνου για τις δραστηριότητες των Εκκλησιαστικών Οργανισμών». Ως αρχή αυτής της δέσμευσής του, σε μία από τις πρώτες συνεδριάσεις της  ΔΙΣ, προσκλήθηκαν ο Πρόεδρος της Εκκλησιαστικής Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών (ΕΚΥΟ), αείμνηστος Μητροπολίτης Ιωαννίνων Θεόκλητος και ο τότε Γενικός Διευθυντής αυτής κ. Αντ. Ζαμπέλης, οι οποίοι ενημέρωσαν το Σώμα για την πορεία του Οργανισμού. Ο κ. Ιερώνυμος τόνισε τότε στους Συνοδικούς Μητροπολίτες πως «στόχος της ΕΚΥΟ δεν είναι η αύξηση των κερδών και η τοποθέτηση τους σε χρεόγραφα και Τράπεζες, αλλά μέρος των εσόδων αυτών να γίνουν πόροι που θα επιστρέφουν στο λαό μας, μέσα από το έργο της εκκλησιαστικής διακονίας».

Ως προς τα οικονομικά της Εκκλησίας σε δύο τομείς ο κ. Ιερώνυμος έριξε το βάρος της δραστηριότητάς του. Ο ένας ήταν η επένδυση των χρημάτων της Εκκλησίας σε μετοχές και ο δεύτερος η αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Η επένδυση σε τραπεζικές μετοχές γενικά και ειδικότερα της Εθνικής Τραπέζης, αποδείχθηκε  ανεπιτυχής και επί ζημία των οικονομικών της Εκκλησίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ατυχούς επένδυσης σε τραπεζικές μετοχές είναι ότι μισό περίπου χρόνο μετά τον Απρίλιο του 2010, που ο τότε πρωθυπουργός Γ.Α. Παπανδρέου, δήλωσε από το Καστελόριζο ότι ως χώρα πτωχεύσαμε και ότι παρεμβαίνει στα εσωτερικά της Ελλάδος η «τρόϊκα» και επίσης ένα εξάμηνο μετά την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου (5 Μαΐου 2010) και ενώ ήταν περισσότερο από σαφές ότι επέρχεται χρηματοοικονομική καταιγίδα στο τραπεζικό σύστημα, τον Οκτώβριο του 2010, με εισήγηση της Οικονομικής Υπηρεσίας η Ιεραρχία αποφάσισε να δώσει 27 εκατομμύρια Ευρώ για την αγορά μετοχών και ομολογιών της Εθνικής Τραπέζης (ΕΤΕ)!

Για να  δοθούν τα χρήματα αυτά στην Εθνική Τράπεζα (ΕΤΕ) η Εκκλησία έλαβε βραχυπρόθεσμο (τριετούς διάρκειας) ισόποσο δάνειο, με τόκο 4,5%, από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο – ΑΤΕ. Οι μετοχές της ΕΤΕ έχουν χάσει άνω του 90% της αξίας τους, ενώ το δάνειο  αυξήθηκε  με τους τόκους... Πιο συγκεκριμένα, στην, με ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου 2010 εισηγητική του Έκθεση προς την Διαρκή Ιερά Σύνοδο (Αριθμ. Πρωτ. 3947/1-10-2010), ο τότε Πρόεδρος της Εκκλησιαστικής Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών (ΕΚΥΟ), αείμνηστος Μητροπολίτης Ιωαννίνων Θεόκλητος, αφού εξιστορεί την πορεία της εκ μέρους της Εκκλησίας κατοχής μετοχών της ΕΤΕ καταλήγει στα ακόλουθα συμπεράσματα και στην σχετική πρόταση:

«Α. Η τιμή εκδόσεως είναι αρκετά ελκυστική, αφού η ονομαστική αξία της μετοχής είναι 5 (πέντε) Ευρώ.

Β. Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν πρέπει να απωλέσει την δεσπόζουσα θέσιν, που κατέχει εις την μετοχικήν σύνθεσιν της ΕΤΕ.

Γ. Η διοίκησις της ΕΤΕ έχει δεσμευθεί να εξέλθη του Προγράμματος Σταθεροποιήσεως και ως εκ τούτου να διανείμη μέρισμα εντός του 2011, που προβλέπουμε να είναι τουλάχιστον 0,5 Ευρώ/μετοχή (δηλαδή περίπου επτά εκατομμύρια Ευρώ).

Δ. Η Διοίκησις της ΕΚΥΟ θα μπορέσει να αποκομίσει λίαν συμφέροντας όρους δανειοδοτήσεως δια την χρηματοδότησιν της συμμετοχής της εις την αύξησιν του Μετοχικού Κεφαλαίου,

Διό και προτείνομεν την συμμετοχήν της Εκκλησίας της Ελλάδος εις το σύνολον της αυξήσεως του Μετοχικού Κεφαλαίου της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, ήτοι εις την αύξησιν του μετοχικού κεφαλαίου και εις την έκδοσιν δανείου μετατρέψιμου εις μετοχάς, δια συνολικού ποσού 26.910.000 Ευρώ, το οποίο θα αναζητηθεί δια μέσου δανεισμού από το εν Ελλάδι τραπεζικό σύστημα».  (Σημ. Ο τονισμός της πρότασης στο πρωτότυπο).  Οι προβλέψεις και οι προσδοκίες της ΕΚΥΟ και της Ιεραρχίας δεν πραγματοποιήθηκαν, και τα οικονομικά της Εκκλησίας υπέστησαν σοβαρότατη ζημία.  

Για την υλοποίηση των οικονομικών σχεδίων του ο κ. Ιερώνυμος από της εκλογής του έδωσε έμφαση στο επιχειρησιακό και αναπτυξιακό κομμάτι της λειτουργίας της εκκλησιαστικής διοίκησης, προσλαμβάνοντας ως συνεργάτες μάνατζερς από τον τραπεζικό χώρο. Πλην του κ. Ζαμπέλη είχαν προσληφθεί και άλλοι. Μεταξύ αυτών ο κ. Γιάννης Λιάκος, ο οποίος διορίσθηκε  διευθύνων σύμβουλος του Αναπτυξιακού Οργανισμού της Εκκλησίας της Ελλάδος Α.Ε. Ο κ. Λιάκος σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Επιστημονικό Μάρκετινγκ» (Τεύχος 58, Μάρτιος 2009, σελ. 53-58), μεταξύ άλλων, είχε αναφέρει: «Η Εκκλησία όσον αφορά τη διοικητική και τη λειτουργική διάστασή της, μπορεί να ταυτιστεί με αυτήν της επιχειρηματικής οντότητας...Η θεώρηση της Εκκλησίας ως επιχειρηματικής οντότητας και η ξεκάθαρη αποδοχή της χρηματοοικονομικής διάστασής της όχι μόνο δεν είναι “κακό”, αλλά μόνο οφέλη θα έχει για την παραπέρα ανάδειξη του σημαντικού κοινωνικού έργου της»... Σήμερα, περίπου εννέα χρόνια μετά, η εν λόγω αναπτυξιακή εταιρεία δεν αναφέρεται στα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος και η ΕΚΥΟ, ως επιχειρηματική οντότητα, αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και η εξυπηρέτηση των δανείων που ελήφθησαν έχει  δυσκολίες.

Και στον άλλο τομέα, της αξιοποίησης της εκκλησιαστικής περιουσίας, ο κ. Ιερώνυμος προσπάθησε να εξασφαλίσει την συνεργασία της Πολιτείας, χωρίς, έως σήμερα, επιτυχία. Τον Μάρτιο του 2009 ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος συνάντησε στο Μέγαρο Μαξίμου τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή και συζήτησαν το θέμα της αξιοποίησης της εκκλησιαστικής περιουσίας. Από τότε στις συναντήσεις του με όλους τους διατελέσαντας πρωθυπουργούς, έως και με τον σημερινό Αλ. Τσίπρα αποτελεί σταθερό αίτημά του. Κάποιες νομοθετικές ρυθμίσεις θεωρητικά θα βοηθούσαν την Εκκλησία στην αξιοποίηση των ακινήτων της, αλλά η οικονομική κρίση, η μεγάλη μείωση των ενοικίων και το κλείσιμο πολλών καταστημάτων, σε συνδυασμό με την μεγάλη φορολόγηση της εκκλησιαστικής ακίνητης περιουσίας έχουν περιορίσει την εν λόγω δραστηριότητα. Το 2013  συστάθηκε εταιρεία με συμμετοχή 50% της Εκκλησίας και 50% του Δημοσίου, με σκοπό την αξιοποίηση της περιουσίας της. Μέχρι σήμερα δεν έχει αναφερθεί κάποιο απτό αποτέλεσμα.

Στις 23 Ιουλίου 2017 το κυβερνητικό και κομματικό- του ΣΥΡΙΖΑ-, δημοσιογραφικό όργανο «Η Αυγή» είχε πρωτοσέλιδο αφιέρωμα, με τίτλο  «Η εκκλησιαστική περιουσία στο φως» και υπότιτλο: «Επιτροπή εμπειρογνωμόνων θα καταγράψει το “μυθικό”, πλην άγνωστο εκκλησιαστικό ακίνητο κεφάλαιο και θα υποβάλει προτάσεις για διευθέτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και αξιοποίησή του προς όφελος της κοινωνίας». Στην σελίδα 5, που συνεχίζεται το ρεπορτάζ της εφημερίδας, αναφέρεται ότι η Πολιτεία, από την πλευρά της, «αμφισβητεί τους τίτλους κυριότητας που υπάρχουν (της Εκκλησίας)» και προστίθεται: «Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με έγκυρες πηγές αναμένεται να υπάρξει η εξεύρεση ενός μηχανισμού, που θα επιλύσει οριστικά τις όποιες επιμέρους διαφορές υπάρχουν, εφόσον φυσικά δεν προκύψουν στην πορεία αντιδράσεις, που να θέλουν να εξυπηρετήσουν ιδιοτελείς σκοπούς». Τα αναφερόμενα στην «Αυγή» αφήνουν να αιωρούνται μια προοπτική δημεύσεως εκκλησιαστικής περιουσίας  και μια έμμεση απειλή, ότι ενδεχόμενες αντιδράσεις, προφανώς της Εκκλησίας, θα θεωρηθούν ότι εξυπηρετούν «ιδιοτελείς σκοπούς». Ενδεικτικό της αρνητικής για την Εκκλησία κατάστασης είναι ότι ο Αρχιεπίσκοπος, σε συνάντηση που είχε με τον αρμόδιο Υπουργό Κώστα Γαβρόγλου, τον Οκτώβριο του 2017, ζήτησε από την Κυβέρνηση «πράξεις και όχι λόγια» στο θέμα της αξιοποίησης της εκκλησιαστικής περιουσίας, με την ενεργοποίηση της εταιρείας που ιδρύθηκε το 2013, επί κυβερνήσεως Σαμαρά. 

Από τα αναφερθέντα είναι προφανές ότι υπάρχουν σοβαρά ζητήματα, όσον αφορά στα οικονομικά της Εκκλησίας, όπως επίσης πως τα φιλόδοξα προγράμματα του κ. Ιερωνύμου για αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας δεν υλοποιήθηκαν. Έως τώρα κατ΄ επανάληψη Μητροπολίτες, και κατ’ εξοχήν ο μακαριστός Μητροπολίτης Φιλίππων κυρός Προκόπιος,  ζήτησαν και ζητούν να γίνει ευρεία συζήτηση στην Ιεραρχία για την κατάσταση των οικονομικών της Εκκλησίας. Κατά τη διάρκεια των δέκα ετών που πέρασαν η εν λόγω συζήτηση γράφτηκε ως θέμα  στην Ημερησία Διάταξη Τακτικών Εκτάκτων συνεδριάσεων της Ιεραρχίας, χωρίς, έως σήμερα, να έχει διεξαχθεί...-