Ιωάννης Τάτσης, Το θρήσκευμα των μαθητών

Το θρήσκευμα των μαθητών

του Ιωάννη Τάτση, Θεολόγου

Συζητήθηκε στις 10 Μαΐου 2019 στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) η αίτηση ακύρωσης που κατέθεσε η Ένωση Αθέων και γονείς μαθητών με την οποία ζητείται να μην αναγράφεται το θρήσκευμα στα Απολυτήρια των μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου. Η απόφαση αναμένεται σε περίπου έναν χρόνο.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, η δικηγόρος του Δημοσίου (ΝΣΚ) ανέφερε στην αγόρευσή της ότι η αναγραφή του θρησκεύματος δεν προσβάλλει το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας και υπενθύμισε ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος επιτάσσει το Κράτος να αναπτύσσει μέσω της παιδείας τη θρησκευτική συνείδηση των μαθητών. Τέλος, τόνισε ότι η αναγραφή του θρησκεύματος των μαθητών σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αναγκαία, όπως στην περίπτωση των απουσιών, καθώς στον αλλόθρησκο μαθητή, πρέπει να αναγράφεται ότι απουσίασε λόγω επισήμων θρησκευτικών εορτών άλλου θρησκευτικού δόγματος, για να μπορούν να δικαιολογηθούν οι απουσίες. Δεν έγινε γνωστό εάν υπήρξαν και άλλα νομικά επιχειρήματα της δικηγόρου του Δημοσίου υπέρ της ανάγκης διατήρησης του καθεστώτος αναγραφής του θρησκεύματος στα Απολυτήρια.

Το θρήσκευμα των μαθητών είναι στοιχείο που αφορά αρκετές πτυχές της καθημερινής εκπαιδευτικής πράξης, τις βασικότερες από τις οποίες θα αναφέρουμε σύντομα και κωδικοποιημένα παραπέμποντας στις σχετικές διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας:

1. Ανάμεσα στα στοιχεία που καταχωρίζονται κατά την εγγραφή ή κατά τη διάρκεια φοίτησης του/της μαθητή/τριας στο Ατομικό Δελτίο του είναι και το θρήσκευμα[1]. Επίσης το θρήσκευμα καταχωρίζεται στο Μητρώο Μαθητών[2]. Μολονότι αυτές τις μέρες ετοιμάζεται νέα Υπουργική Απόφαση που προφανώς θα αντικαταστήσει την ισχύουσα και σε αυτήν δεν αλλάζει κάτι ως προς την καταχώριση του θρησκεύματος στο Ατομικό Δελτίο και το Μητρώο Μαθητών.

2.Με Υπουργική Απόφαση καθορίστηκαν οι «Περιπτώσεις όπου απουσίες δεν λαμβάνονται υπόψη για τον χαρακτηρισμό της φοίτησης»[3]. Μεταξύ άλλων προβλέπεται ότι δεν λαμβάνονται υπόψη: «Απουσίες μαθητών/τριών: α) του Ρωμαιοκαθολικού Δόγματος κατά τις εορτές του Μνηστήρος Ιωσήφ, της Αγίας Δωρεάς και από την προηγούμενη μέχρι και την επόμενη του Λατινικού Πάσχα, β) του Εβραϊκού θρησκεύματος την προηγούμενη και την 1η του Εβραϊκού Έτους, την ημέρα της Εξιλέωσης, καθώς και την προηγούμενη και την ημέρα του Εβραϊκού Πάσχα, γ) του Μουσουλμανικού Θρησκεύματος κατά τις ημέρες των εορτών Εΐντ Αλ-Φιτρ (Σεκέρ Μπαϊράμ) και Εΐντ Αλ-Αντχά (Κουρμπάν Μπαϊράμ), καθώς και την επόμενη ημέρα αυτών. Για να μην ληφθούν υπόψη οι απουσίες της περίπτωσης αυτής, πρέπει να υποβληθεί Υπεύθυνη Δήλωση του ν. 1599/1989 (Α' 75), όπως αυτός έχει τροποποιηθεί και ισχύει, του/της μαθητή/τριας ή του κηδεμόνα του/ της εάν είναι ανήλικος/η, για το θρήσκευμα».

Πρόκειται για τη διάταξη την οποία επικαλέστηκε στη συζήτηση στο ΣτΕ η δικηγόρος του Δημοσίου. Το σημαντικό στη διάταξη είναι ότι για την άσκηση του δικαιώματος των ετεροδόξων και αλλοθρήσκων μαθητών της μη προσμέτρησης των απουσιών τους κρίνεται απαραίτητη η υποβολή Υπεύθυνης Δήλωσης για το θρήσκευμα.

3. Για την απαλλαγή αλλόθρησκων και ετερόδοξων μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών ισχύει η γνωστή εγκύκλιος Λοβέρδου[4], η οποία αποτέλεσε συμμόρφωση του Δημοσίου προς την τελεσίδικη απόφαση 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων. Σύμφωνα με την εγκύκλιο «η απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών χορηγείται ύστερα από Υπεύθυνη Δήλωση του ν.1599/1986, του ίδιου του μαθητή (αν είναι ενήλικος) ή και των δύο γονέων του (αν είναι ανήλικος), στην οποία θα αναφέρεται ότι ο μαθητής δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος και εξ αυτού επικαλείται λόγους θρησκευτικής συνείδησης, χωρίς να είναι υποχρεωτική η αναφορά του θρησκεύματος στο οποίο ανήκει, εκτός αν το επιθυμεί».

4. Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία [5] προβλέπεται πρόσληψη εκπαιδευτικών «για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών του Καθολικού δόγματος και για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών και γλώσσας της Εβραϊκής θρησκείας» σε μαθητές που ανήκουν σε αυτά τα θρησκεύματα. Παρόμοιες προβλέψεις υπάρχουν και για τους Μουσουλμάνους μαθητές της Θράκης.

5. Το ελληνικό Κράτος με Υπουργική Απόφαση [6] συμπεριέλαβε και τους Έλληνες πολίτες μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης στις «ειδικές κατηγορίες» για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με ειδικό ποσοστό. Η Υπουργική Απόφαση μάλιστα παραπέμπει σε παλαιότερο νόμο [7] που προβλέπει ότι «στα ιεροσπουδαστήρια δικαιούνται να φοιτούν μαθητές, μουσουλμάνοι το θρήσκευμα, απόφοιτοι των δημοτικών σχολείων». Είναι ίσως το σημαντικότερο δικαίωμα/προνόμιο που απολαμβάνουν οι Μουσουλμάνοι μαθητές της Θράκης με βάση το θρήσκευμά τους.

6. Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία προβλέπεται η πρωινή προσευχή στα σχολεία υποχρεωτικά καθώς και ο εκκλησιασμός των μαθητών [8] μετά από απόφαση του Συλλόγου διδασκόντων. Όσοι μαθητές ανήκουν σε άλλο δόγμα ή άλλη πίστη καθώς και οι αλλόθρησκοι και ετερόδοξοι εκπαιδευτικοί παρίστανται στην κοινή προσευχή χωρίς να συμμετέχουν σε αυτήν[9]. Προφανώς η συντριπτική πλειονότητα των Ορθοδόξων Χριστιανών μαθητών που συμμετέχει ενεργά στην πρωινή προσευχή, κάνοντας το σημείο του Σταυρού και απαγγέλλοντας ομαδικά ή ατομικά τους λόγους της προσευχής κάνει φανερό στη σχολική κοινότητα το θρήσκευμά της.

7. Στις αίθουσες διδασκαλίας των ελληνικών σχολείων προβλέπεται η ύπαρξη της εικόνας του Χριστού. Παλαιότερες μάλιστα υπουργικές αποφάσεις, που δεν έχουν καταργηθεί, περιέγραφαν με ακρίβεια τις προτεινόμενες συγκεκριμένες εικόνες του Χριστού που ήταν κατάλληλες για τις σχολικές αίθουσες. Είναι επίσης γνωστό ότι με τελεσίδικη απόφαση του, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει αποφανθεί ότι η ανάρτηση εικόνων (ή του Σταυρού στην Ιταλία και αλλού) στις σχολικές αίθουσες δεν παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία των μαθητών [10].

8. Τέλος, και με τις φετινές Υπουργικές Αποφάσεις για τον καθορισμό του τύπου των Τίτλων Γυμνασίων, Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων [11] το θρήσκευμα διατηρείται ως στοιχείο που αναγράφεται στα Απολυτήρια και τους λοιπούς τίτλους που εκδίδουν τα σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά.

Κάποιοι Διευθυντές σχολείων ισχυρίζονται ότι αγνοούν το θρήσκευμα των μαθητών. Μερικοί δε εξ αυτών κατά παράβαση της κείμενης νομοθεσίας δεν συμπληρώνουν το πεδίο «Θρήσκευμα» στα Απολυτήρια και του Τίτλους που εκδίδουν με τη δικαιολογία ότι δεν το γνωρίζουν επειδή τα Πιστοποιητικά Οικογενειακής Κατάστασης των μαθητών που λαμβάνουν από τα ΚΕΠ ή απευθείας από τους Δήμους δεν περιέχουν το θρήσκευμα. Ωστόσο για την αναζήτηση του θρησκεύματος των μαθητών, το οποίο οφείλουν να γνωρίζουν για την εφαρμογή των παραπάνω και άλλων διατάξεων νόμων, θα πρέπει να ζητείται Ληξιαρχική Πράξη Γέννησης των μαθητών, η οποία περιέχει το θρήσκευμα, καθώς μετά τη βάπτιση υποχρεωτικά αυτό δηλώνεται και καταγράφεται συμπληρωματικά στη Ληξιαρχική Πράξη Γέννησης.

Τέλος, είναι γνωστό σε όσους υπηρετούμε στα σχολεία ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γνωρίζουμε πολλά «προσωπικά» και άλλα δεδομένα των μαθητών ώστε να ασκούμε με τρόπο επιτυχή το έργο της διαπαιδαγώγησης των νέων. Για παράδειγμα προβλήματα υγείας, οικογενειακά προβλήματα όπως διαζύγια γονέων, μονογονεϊκές οικογένειες και ποικίλα όσα άλλα ζητήματα, που αυξάνουν διαρκώς με την πάροδο των χρόνων μεταξύ των μαθητών των σχολείων, πρέπει και είναι σε γνώση των εκπαιδευτικών. Έτσι και το θρήσκευμα των μαθητών όταν «κρύπτεται» με το πρόσχημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων μάλλον αποβαίνει εις βάρος των μαθητών, ειδικά μάλιστα των αλλοθρήσκων ή ετεροδόξων που πάντοτε αντιμετωπίζονται με τη δέουσα διάκριση από τους διδάσκοντες, κυρίως δε τους Θεολόγους που γνωρίζουν να χειρίζονται με επιτυχία την ύπαρξη των μαθητών αυτών στις τάξεις. Απόδειξη ότι οι περισσότεροι αλλόθρησκοι και ετερόδοξοι μαθητές δεν κάνουν χρήση του δικαιώματος της απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών.

Συμπερασματικά, εφόσον το θρήσκευμα αποτελεί για τους αλλόθρησκους και ετερόδοξους μαθητές στοιχείο με την δήλωση του οποίου απολαμβάνουν ειδικής μεταχείρισης και προνομίων που προβλέπουν οι κείμενες διατάξεις της εκπαιδευτικής νομοθεσίας, πολύ περισσότερο το θρήσκευμα της συντριπτικής πλειονότητας των Ορθοδόξων Χριστιανών μαθητών δεν μπορεί να αφαιρεθεί από τα Απολυτήρια και την εν γένει σχολική τους ζωή ως προσωπικό δεδομένο που χρήζει δήθεν προστασίας μέσω της απόκρυψής του.  

---

[1] Παρ. 1 του Άρθρου 11 της Υ.Α. 10645/ΓΔ4/22-01-2018 (ΦΕΚ, τ.Β΄, 120/2018).

[2] Παρ. 2 του Άρθρου 11 της Υ.Α. 10645/ΓΔ4/22-01-2018 (ΦΕΚ, τ.Β΄, 120/2018).

[3] Άρθρο 24 της Υ.Α. 10645/ΓΔ4/22-01-2018 (ΦΕΚ, τ.Β΄, 120/2018).

[4] Πρόκειται για την υπ. αρ. πρωτ. 12773/Δ2/23-01-2015 εγκύκλιο του ΥΠΠΕΘ.

[5] Παρ. 5 του άρθρου 55 του Ν. 4386/2016.

[6]  Οι σχετικές διατάξεις υπάρχουν στην υπ. αριθμ. Φ.151/20049/Β6/2007 Υ.Α. (ΦΕΚ 272/Β’/1.3.2007). Το Άρθρο 7 ορίζει τις προϋποθέσεις για την ένταξη σε αυτή την ομάδα μαθητών.

[7] Συγκεκριμένα στην παρ. 1β του Άρθρου 4 του Ν. 2621/1998 (ΦΕΚ 136/Α/23-6-1998).

[8] Η παλαιότερη σχετική διάταξη υπάρχει στον Φ. 200.21 /16 / 139240 /26-11-77 Υ.Α. Σε αυτήν παραπέμπουν και πολλές μεταγενέστερες αποφάσεις. Η διάταξη παραμένει σε ισχύ καθώς με καμία νεότερη δεν καταργήθηκε η πρωινή προσευχή στα σχολεία.

[9] Άρθρο 5 του Π.Δ. 201/1998.

[10] Απόφαση της 18.3.2011 Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης ΕΔΔΑ.

[11] Για τους τίτλους του Γυμνασίου ισχύει η υπ. Αριθμ. 43479/Δ2/20-03-2019 Υ.Α. (ΦΕΚ Β΄1120/4-4-2019), του Γενικού Λυκείου η υπ. Αριθμ. 43496/Δ2/20-03-2019 Υ.Α. (ΦΕΚ Β΄1201/10-4-2019) και Επαγγελματικού Λυκείου η υπ. Αριθμ. Φ24α/55466/Δ4/09-04-2019 Υ.Α. (ΦΕΚ Β΄1354/19-4-2019).

Ορθόδοξος Τύπος, 07.06.2019