Επισημάνσεις για τις απαλλαγές από τα Θρησκευτικά μετά τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ

Επισημάνσεις για τις απαλλαγές από τα Θρησκευτικά

μετά τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ

του Ιωάννη Τάτση, Θεολόγου

Μετά την ανακοίνωση των πρόσφατων αποφάσεων του ΣτΕ που αφενός ακυρώνουν τα Θρησκευτικά Γαβρόγλου αφετέρου κάνουν δεκτή την αίτηση της Ένωσης Αθέων για τη μη αναγραφή του θρησκεύματος στους τίτλους σπουδών των μαθητών

και ενώ ακόμη δεν έχει δημοσιοποιηθεί το πλήρες κείμενο των αποφάσεων, πολύς λόγος γίνεται για το καθεστώς των απαλλαγών από τα Θρησκευτικά. Το ζήτημα ανακινείται τόσο από την Ένωση Αθέων, η οποία πάντοτε επεδίωκε την ανατροπή της ισχύουσας εγκυκλίου Λοβέρδου του 2015, όσο και από τους θεολόγους - συντάκτες των ακυρωθέντων Προγραμμάτων Σπουδών για τα Θρησκευτικά και τους ομοϊδεάτες τους, που συνδέουν τις επικείμενες πιθανές αλλαγές στο καθεστώς απαλλαγών με τον ορθόδοξο χαρακτήρα που επιβάλλεται πλέον να αποκτήσει το μάθημα. Οι δεύτεροι αποσιωπούν το γεγονός ότι η Ένωση Αθέων ζήτησε από το ΣτΕ την κατοχύρωση του δικαιώματος απαλλαγής όχι από το παλαιό ορθόδοξο χριστιανικό μάθημα αλλά από το δήθεν ανοιχτό μάθημα που εκείνοι σχεδίασαν «για όλους τους μαθητές» και εφάρμοσαν στα ελληνικά σχολεία με τις υπογραφές Φίλη και Γαβρόγλου!

Τι επιδιώκει όμως στ’ αλήθεια η Ένωση Αθέων; Η απαλλαγή των αθέων μαθητών ήταν δικαίωμά τους και με την εγκύκλιο Λοβέρδου αλλά προβλεπόταν και από την απόφαση 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων. Αρκούσε μόνο η αρνητική δήλωση «γιατί δεν είμαι Χριστιανός Ορθόδοξος» στην Αίτηση απαλλαγής. Αυτή η αρνητική αναφορά στο θρήσκευμα ζήτησαν να απαλειφθεί από την όλη διαδικασία, επικαλούμενοι την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Ποιος όμως είναι ο πραγματικός στόχος της Ένωσης Αθέων; Την απάντηση δίνει ο δικηγόρος της Ένωσης, Βασίλης Σωτηρόπουλος, στη σελίδα του στο facebook. Γράφει (παρ-) ερμηνεύοντας τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ: «Η Ολομέλεια του ΣτΕ στην απόφαση που δημοσιοποιήθηκε την Παρασκευή δέχεται ότι η υπεύθυνη δήλωση δεν χρειάζεται να αναφέρει το "δεν είναι Χ.Ο.", διότι, πολύ απλά και οι Χ.Ο. μπορούν να έχουν συνειδησιακούς λόγους μη παρακολούθησης ενός μαθήματος που, κατά την κρίση του ΣτΕ, δεν ήταν ομολογιακό ενώ έπρεπε να είναι».

Στην πραγματικότητα όμως το ΣτΕ, στο κείμενο ανακοίνωσης της απόφασής του, αναφέρει ότι “οι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι ή άθεοι μαθητές έχουν δικαίωμα πλήρους απαλλαγής από το μάθημα με την υποβολή σχετικής δήλωσης, η οποία θα μπορούσε να γίνει με μόνη την επίκληση λόγων θρησκευτικής συνείδησης, η δε Πολιτεία οφείλει, εφόσον συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών που απαλλάσσονται, να προβλέψει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος «ελεύθερης ώρας»”. Αν και φαίνεται καταρχάς να γίνεται δεκτό ότι στην Αίτηση απαλλαγής δεν πρέπει να περιέχεται καμία, ούτε αρνητική δήλωση για το θρήσκευμα, ωστόσο πουθενά δεν υπονοείται ότι δικαίωμα απαλλαγής έχουν και οι Ορθόδοξοι μαθητές. Αντιθέτως ρητά ξεκαθαρίζεται ότι αυτό το δικαίωμα έχουν «οι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι ή άθεοι μαθητές». Μάλιστα οι ανώτατοι δικαστές περαιτέρω επισημαίνουν τον κίνδυνο οι απαλλαγές να λειτουργήσουν ως «ελεύθερη ώρα» και για το λόγο αυτό προτείνουν «ισότιμο μάθημα».

Η ισχύουσα σήμερα εγκύκλιος Λοβέρδου ρητά κάνει λόγο για φαινόμενα κατάχρησης του καθεστώτος των απαλλαγών αναφέροντας επί λέξει: «Επειδή, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα κατάχρησης του δικαιώματος απαλλαγής από τα Θρησκευτικά για λόγους που δεν συνδέονται με την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, εφιστάται η προσοχή στους Διευθυντές των σχολικών μονάδων να ελέγχουν την τεκμηρίωση των προβαλλόμενων λόγων, επισημαίνοντας σε κάθε ενδιαφερόμενο τη σοβαρότητα των σχετικών Υπεύθυνων Δηλώσεων και κατόπιν να προβαίνουν στη χορήγηση νόμιμης απαλλαγής του μαθητή, πάντοτε εντός των προβλεπόμενων χρονικών ορίων».

Το κρίσιμο σημείο λοιπόν στο ζήτημα των απαλλαγών είναι πως θα αποφευχθούν αυτά τα φαινόμενα κατάχρησης του δικαιώματος. Το δικαίωμα αλλοθρήσκων, ετεροδόξων και αθέων μαθητών στις απαλλαγές είναι σεβαστό από όλους. Η διαδικασία χορήγησής των απαλλαγών όμως θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που και τα προσωπικά δεδομένα να γίνονται σεβαστά αλλά και η κατάχρηση του δικαιώματος απαλλαγής να αποφεύγεται. Οι νομικοί σύμβουλοι του Υπουργείου Παιδείας θα πρέπει να μελετήσουν με ακρίβεια τα δύο αυτά στοιχεία στη διαδικασία των απαλλαγών από τα Θρησκευτικά και χωρίς βεβιασμένες κινήσεις αλλά με πολύ προσεκτικές διατυπώσεις να καθορίσουν τον τρόπο απαλλαγής.

Αξίζει επίσης να προσεχθεί ότι στις αποφάσεις  ΣτΕ Ολ. 1759-1760/2019 που αφορούν στη μη αναγραφή του θρησκεύματος στα απολυτήρια και τους λοιπούς τίτλους, μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι «σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις του ν. 2472/1997 και ήδη του Κανονισμού 2016/679, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις αποτελούν δεδομένο προσωπικού χαρακτήρα, και μάλιστα ευαίσθητο. Τα δεδομένα αυτά, όπως εν προκειμένω οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας, πρέπει να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για καθορισμένους σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών, καθώς και να είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται ενόψει των σκοπών της επεξεργασίας».

Θα πρέπει λοιπόν να γίνει αντικείμενο μελέτης από το Υπουργείο Παιδείας εάν στη διαδικασία απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών μπορεί να υπάρξει «συλλογή»  του «προσωπικού δεδομένου» του θρησκεύματος του μαθητή και «θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία του» με «σαφή και νόμιμο σκοπό» την χορήγηση της απαλλαγής, με δεδομένο μάλιστα το γεγονός ότι οι αιτήσεις απαλλαγής δεν αποτελούν παρά «εσωτερικό» έγγραφο που απευθύνεται προς τον Διευθυντή του σχολείου και έχει «διάρκεια ζωής» ενός σχολικού έτους, μετά δεν την παρέλευση του χρόνου αυτού μπορεί να προβλεφθεί ρητά η καταστροφή του εγγράφου αυτού.

Σε κάθε περίπτωση η μη αναγραφή του θρησκεύματος στους τίτλους σπουδών που συνοδεύουν τον μαθητή σε όλη του τη ζωή δεν πρέπει να συγχέεται με την αναφορά στο θρήσκευμα σε ένα «εσωτερικό» έγγραφο που έχει ισχύ χρονικά περιορισμένη και χρήση για συγκεκριμένο σκοπό. Άλλωστε το Υπουργείο εκτός από το καθεστώς των απαλλαγών από τα Θρησκευτικά καλείται μετά τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ να ρυθμίσει και άλλα συναφή ζητήματα σχολικής ζωής που σχετίζονται με το θρήσκευμα, όπως ο τρόπος εισαγωγής των μουσουλμάνων μαθητών της Θράκης στα ΑΕΙ με ειδικό ποσοστό ή ο τρόπος διαγραφής των απουσιών αλλοθρήσκων και ετεροδόξων μαθητών που απουσιάζουν από τα σχολεία κατά τις ημέρες των θρησκευτικών εορτών της θρησκείας ή ομολογίας τους.