Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Επιστρέφουν οι εφιάλτες

Μνημείο κοντά στη Μόσχα με τα ονόματα των Χριστιανών Μαρτύρων
της σοβιετικής σε βάρος τους θηριωδίας

Επιστρέφουν οι εφιάλτες

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλος

Με τις εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια από την επικράτηση των μπολσεβίκων στη Ρωσία επιστρέφουν οι εφιάλτες του απάνθρωπου καθεστώτος που επέβαλαν στη χώρα αυτή και, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής. Το σοβιετικό καθεστώς βυθίστηκε στο αίμα αθώων ανθρώπων, οι περισσότεροι των οποίων ήσαν Ορθόδοξοι Χριστιανοί, και κατέρρευσε από το 1989.

          Στη μνήμη των χιλιάδων μαρτύρων, που βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν από το ολοκληρωτικό καθεστώς, το Πατριαρχείο της Μόσχας προετοιμάζει εκδήλωση, η οποία θα είναι επίσης αφιερωμένη  στα εκατό χρόνια από την αποκατάσταση του θεσμού του Πατριαρχείου και στα εκατό χρόνια από την εκλογή του μάρτυρα Πατριάρχου Τύχωνα.

          Κατά την εκτίμηση του Αντρέ Λαρανέ, δημοσιογράφου της γαλλικής εφημερίδας «Λιμπερασιόν» και ιδρυτού της ιστοσελίδας Herodote.net, οι διωγμοί και οι μαρτυρικοί θάνατοι χριστιανών επί της σοβιετικής εξουσίας ήσαν οι πολυπληθέστεροι στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ξεπερνούν κατά πολύ αυτούς επί των ρωμαίων αυτοκρατόρων Νέρωνα, Δεκίου και Διοκλητιανού...

          Η Εκκλησία στη Ρωσία, αντίθετα προς την κυριαρχούσα προπαγάνδα, από το 1905 είχε αρχίσει να επιδιώκει την απελευθέρωσή της από την τσαρική εξουσία και να ετοιμάζει την ανασύσταση του Πατριαρχείου και μια σειρά μεταρρυθμίσεων. Για να τις περάσει είχε αρχίσει να προπαρασκευάζει Σύνοδο, αλλά η αυτοκρατορική κυβέρνηση καθυστερούσε να την συγκαλέσει. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η απεριόριστη επίδραση του Ρασπούτιν επί της αυτοκρατορικής οικογένειας και επί της κυβερνήσεώς της τόνιζαν την εξάρτηση της Εκκλησίας από την Πολιτεία. Από αυτή την εξάρτηση ήθελε να απαλλαγεί η Εκκλησία και να ξαναβρεί την ελευθερία της.

          Η Σύνοδος άρχισε τις εργασίες της στα μέσα του 1917. Στις 28 Οκτωβρίου 1917, όταν οι μπολσεβίκοι κτυπούσαν το Κρεμλίνο, η Ρωσική Σύνοδος ψήφισε ομοφώνως την ανασύσταση του Πατριαρχείου και στη συνέχεια εξέλεξε Πατριάρχη τον Τύχωνα. Πριν ενθρονισθεί ο Πατριάρχης, στις 21 Νοεμβρίου 1917, η Σύνοδος απηύθυνε μήνυμα προς τον ρωσικό λαό. Με αυτό τον καλούσε « να προσευχηθεί εν μετανοία για το μέγα αμάρτημα εκείνων εκ των τέκνων της, που, έχοντας από άγνοια υποπέσει σε πλάνη έγιναν αδελφοκτόνοι και ανίεροι καταστροφείς της ιεράς κληρονομιάς του έθνους....». Κάτι μας θυμίζει αυτή η εγκύκλιος...   

          Από τον Δεκέμβριο του 1917, με τα πρώτα διατάγματα της σοβιετικής κυβέρνησης, περιορίστηκαν η ελευθερία, τα μέσα και οι δραστηριότητες της Εκκλησίας. Οι ορθόδοξοι πιστοί προσπάθησαν να υπερασπιστούν τα ιερά και τα όσιά τους. Διοργάνωσαν πολυπληθείς ειρηνικές πορείες, που η αστυνομία και η ελεγχόμενη από τους μπολσεβίκους πολιτοφυλακή (Τσεκά) διέλυσαν με πυροβολισμούς και ριπές πολυβόλων.

Ο Πατριάρχης Τύχων ήταν μεν ταπεινός και με αγάπη πολλή στην καρδιά του, αλλά γενναίος και θαρραλέος. Στις 19 Ιανουαρίου 1918, με μήνυμά του, κατήγγειλε όσους «σφαγιάζουν την αλήθεια και επιδιώκουν να καταστρέψουν το έργο του Χριστού....» Και πρόσθεσε: «Η εξουσία αν και υποσχέθηκε να αποκαταστήσει στη Ρωσία την τάξη μετέρχεται παντού μιαν επαίσχυντη αυθαιρεσία και βιαιότητα χωρίς περιορισμούς εναντίον όλων και ειδικότερα προς την αγία Ορθόδοξη Εκκλησία».

          Στις 20 Ιανουαρίου 1918 η Εκκλησία τίθεται εκτός Νόμου και δημεύονται όλα τα εκκλησιαστικά αγαθά της, ακόμα και αυτά που χρησιμοποιούντο στη Λατρεία. Δημεύθηκαν τα τυπογραφεία της, και κατασχέθηκαν τα εκκλησιαστικά και θεολογικά βιβλία. Οι περισσόττεροι κληρικοί διώχθηκαν, οι εκκλησιές τους έκλεισαν, πολλοί φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, φονεύθηκαν.

          Ο πρώτος κληρικός στη σειρά των χιλιάδων μαρτυρησάντων που δολοφονήθηκε ήταν ο πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Κοσουρόφ. Βρισκόταν στο Τσαρκόγιε Σέλο, προάστιο της Αγίας Πετρούπολης. Ήταν ένας θαρραλέος κληρικός, ανοικτός προς όλους. Στις 31 Οκτωβρίου 1917, όταν βρέθηκε μπροστά σε λεηλασίες και δολοφονίες, δεν δίστασε με υψωμένα τα χέρια να πλησιάσει τους μπολσεβίκους και να τους ζητήσει να σταματήσουν τη σφαγή. Εκείνοι έπεσαν επάνω του, άρχισαν να τον κτυπούν αλύπητα με ρόπαλα και με τους υποκοπάνους των όπλων τους και ημιθανή τον έσερναν επί ώρα πάνω στις γραμμές του τρένου έως ότου άφησε την τελευταία του αναπνοή.

          Ο πρώτος μάρτυρας επίσκοπος ήταν ο Μητροπολίτης Κιέβου Βλαδίμηρος. Στις 25 Ιανουαρίου 1918 το απόγευμα οι μπολσεβίκοι πήγαν και τον πήραν από το κτίριο της Μητρόπολης. Στο δρόμο προς την εκτέλεση και εν μέσω των δολοφόνων του ήταν ήρεμος. Όταν κατάλαβε ότι ήρθε η ώρα άρχισε να ψέλνει, ενώ τα δάκρυα τρέχαν στα γένια του: «Προσκυνώ τα πάθη σου Χριστέ. Δείξον μοι και την ένδοξόν σου Ανάστασιν». Οι πυροβολισμοί ήσαν πολλοί. Το σώμα του Αγίου μάρτυρος Επισκόπου έπεσε στο χώμα. Γύρω του σχηματίσθηκε μια λίμνη αίματος. Το ξημέρωμα μοναχές από κοντινό μοναστήρι βρήκαν το λείψανό του, από το οποίο είχαν αφαιρεθεί ο σταυρός και το εγκόλπιο που φορούσε, καθώς επίσης το ρολόι του και τα παπούτσια του...        Μάρτυρας ήταν και ο Πατριάρχης Τύχωνας. Σήκωσε όλο το βάρος του πρώτου αμείλικτου διωγμού  κατά της Εκκλησίας από τους μπολσεβίκους και υπέφερε πολύ: ταπεινώσεις, βασανιστήρια, φυλακίσεις, περιορισμούς κατ’ οίκον, αυστηρή επιτήρηση, διωγμούς και καθαίρεση από τους εγκάθετους κληρικούς του ολοκληρωτικού καθεστώτος, που επιχείρησαν να αλώσουν την Εκκλησία. Το 1923 δολοφόνησαν τον ιδιαίτερο γραμματέα του, τον Ιανουάριο του 1925 εισήχθη στο νοσοκομείο και στις 25 Μαρτίου του ιδίου έτους εκοιμήθη. Λέγεται ότι δολοφονήθηκε με δηλητήριο. Πριν από την κοίμηση του είπε προφητικά: « Τώρα θα κοιμηθώ βαθιά και για πολύ χρόνο... Η νύχτα θα είναι μακρά, μακρά, ζοφερή, ζοφερή...». Στην κηδεία του συγκεντρώθηκαν πάνω από 300.000 πιστοί. Η Εκκλησία της Ρωσίας τον κατέταξε στους αγίους μάρτυρες της και τον εορτάζει στις 25 Μαρτίου και στις 19 Οκτωβρίου, ημέρα της ανακομιδής του λειψάνου του, που είναι άφθαρτο και μπορεί κανείς να διακρίνει τα χαρακτηριστικά του προσώπου του.

          Η νύχτα στη σοβιετική Ρωσία ήταν μακρά και ζοφερή. Όμως πέρασε. Ο έλληνας ποιητής και στοχαστής Γιώργος Σαραντάρης τόχε προβλέψει το 1937, όταν ο Στάλιν ήταν στη παντοδυναμία του. Εξέφρασε την πίστη ότι η Ρωσία «ύστερα από το σφάλμα που διέπραξε να υποταχτεί στην υλιστική θεωρία του μαρξισμού και την πρόσκαιρη πείρα του ιδιότυπου σοσιαλιστικού συστήματος, που σήμερα της δίνει την κατεύθυνση, θα γίνει ξανά χώρα χριστιανή – ορθόδοξη, αλλά προικισμένη με μια δύναμη και μια επιβολή πάνω στον πολιτισμένο κόσμο, που αναμφισβήτητα της έλειπαν στο παρελθόν.-

Σημ. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι από το βιβλίο του Nikita Struve « Οι χριστιανοί εις την Σοβιετικήν Ένωσιν», σε μετάφραση του Αρχιμ. Χριστοδούλου Παρασκευαΐδη, μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος (Εκδ. «Η Χρυσοπηγή», Αθήναι, 1968). Επίσης από το βιβλίο “Les mouveaux martyrs Russes”, Ed. Resiac, Montsurs, 1976 και από την «Le monde Diplomatique”, Octobre 1917, Dossier 1917.  

Πίνακας

Στοιχεία που αφορούν τους διωγμούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Ρωσία

                                                          1914       1962       1973

Επίσκοποι εν ενεργεία                              163           60             64

Εφημέριοι Κληρικοί                            51.105     14.000         ;     

Ενορίες                                                54.174      20.000     11.500

Μοναστήρια και Ησυχαστήρια             1.025             67            12

Μοναχοί και μοναχές                           94.629          ;               ;

Εκκλ. Ακαδημίες                                          4                2             2

Θεολογικά σεμινάρια                                   57               4             3

Προθεολογικά σχολεία                               185        Απαγορευμένα

Ενοριακά κατηχητικά σχολεία              37.528         Απαγορευμένα

Νοσοκομεία                                                291         Απαγορευμένα

Γηροκομεία και άσυλα                             1.113         Απαγορευμένα

Ενοριακές βιβλιοθήκες                        34.497         Απαγορευμένες