Επιστολή της Ιεράς Συνόδου στον Πρόεδρο Μπαρόζο

Πρός τόν Ἐξοχώτατο κ. José Manuel Durão Barroso, Πρόεδρο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς

«τῇ φιλαδελφίᾳ εἰς ἀλλήλους φιλόστοργοι, τῇ τιμῇ ἀλλήλους προηγούμενοι» (Ρωμ. 11, 10-11)

Ἐξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε,

Ἐπικοινωνοῦμε σήμερα μαζί σας, στά πλαίσια ἑνός «ανοιχτού, διαφανή και τακτικού» διαλόγου, ὅπως αὐτός ὁρίζεται στό Ἄρθρο 17 τῆς Συνθήκης τῆς Λισσαβόνας, τό ὁποῖο στό πλαίσιο τοῦ δημοκρατικοῦ γίγνεσθαι, δίνει τή δυνατότητα στίς Ἐκκλησίες νά ἀρθρώνουν λόγο γιά θέματα, πού ἀφοροῦν τούς εὐρωπαίους πολίτες. Καί ἡ Δημοκρατία δέν κρίνεται μόνο ἀπό τήν ἐλευθερία καί τή διακίνηση τῶν πολιτικῶν ἰδεῶν ἀλλά καί ἀπό τό διάλογο τῶν πολιτισμῶν, τῶν κοινωνικῶν τάξεων καί τῶν ὁμάδων...

Ἡ Εὐρώπη, καί ἰδιαιτέρως ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση τῶν 27 Κρατῶν-μελῶν καί σύντομα τῶν 28 Κρατῶν-μελῶν μέ τήν εἴσοδο τῆς Κροατίας, στήν ἱστορία ὁλόκληρου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ἐνέπνευσε μέ τίς πνευματικές δυνάμεις της προτάσσοντας ἕνα πολύτιμο κοινωνικό μοντέλο συνύπαρξης τῶν λαῶν μέ πανανθρώπινη ἐμβέλεια. Δυστυχῶς ὅμως σήμερα ὁ σύγχρονος εὐρωπαϊκός πολιτισμός διέρχεται μία νέα κρίση, τήν ὁποία θά ὀνομάζαμε κρίση ἀξιοπιστίας τῆς πολιτικῆς καί τῶν πολιτικῶν προσώπων, κρίση ἐμπιστοσύνης τῶν πολιτῶν ἀπέναντι στούς θεσμούς καί μάλιστα τούς εὐρωπαϊκούς. Οἱ αἰτίες πού ἀναφέρονται εἶναι πολλές, ἀπό τή διάβρωση τῆς οἰκογένειας, τόν καταναλωτισμό καί τά ἀτομικά δικαιώματα μέχρι τόν οἰκονομικό φιλελευθερισμό καί τήν εἰσοδηματική ἀνισότητα.

Δέν διαφεύγει τῆς προσοχῆς μας τό γεγονός ὅτι ὁ ἑλληνικός λαός, ἀλλά καί πολλοί ἄλλοι εὐρωπαῖοι πολίτες, ἀγωνιωδῶς ἀπευθύνονται στούς κυβερνῶντες, ἀλλά καί στήν ἐκκλησιαστική ἡγεσία, ἀναγνωρίζοντας ὅτι καί ἐμεῖς ἔχουμε, στό μέτρο πού μᾶς ἀναλογεῖ, εὐθύνη γιά τήν ὑπάρχουσα κρίση. Ἡ ἀδιαφάνεια, τό εὔκολο κέρδος, ἡ προσβολή τῶν θεσμῶν, ἡ ὕβρις καί ἡ ἀσέβεια κατά τοῦ κράτους καί τῶν νόμων, οἱ ἀλόγιστες διεκδικήσεις ἀποτελοῦν μέρος τῆς σημερινῆς κοινωνίας.

Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος παρακολουθεῖ ἀγρύπνως τίς παγκόσμιες αὐτές ἐξελίξεις. Στρέφουμε τήν προσοχή μας καί τή σκέψη μας στή σημερινή κρίση ἔχοντας συναίσθηση ὅτι καμία λατρευτική σύναξη ἤ θρησκευτική κοινότητα δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ἐάν δέν διακονεῖ πρωτίστως τόν ἄνθρωπο, τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀνεξαρτήτως φύλου καί ἡλικίας, θρησκείας ἤ ἐθνικότητας ἤ ἄλλης ἰδιαιτερότητας στό ἐξόχως πολυπολιτισμικό περιβάλλον τῆς Εὐρώπης· «οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ˙ πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3,28 -29). Ὁ Χριστιανισμός, ὅπως καί κάθε ἄλλη θρησκευτική κοινότητα, δέν μπορεῖ νά κλείνει τά μάτια του ἀπέναντι στά τεράστια προβλήματα ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητας, τά ὁποῖα δέν εἶναι μόνον οἰκονομικά καί πολιτικά, ἀλλά προπάντων ἠθικοῦ χαρακτῆρα, λόγω τῶν πολλαπλῶν ἠθικῶν διλημμάτων, τά ὁποῖα συνεχῶς ἐγείρει ἡ πολυπλοκότητα τῆς σύγχρονης οἰκονομικῆς κατάστασης ἀνά τήν οἰκουμένη. Καί λέγοντας ἠθική προσέγγιση ἀναφερόμαστε στό δικαίωμα τοῦ κάθε εὐρωπαίου πολίτη στήν ἐργασία, τήν τίμια ἀνθρώπινη δραστηριότητα, τό σεβασμό στό ἀνθρώπινο πρόσωπο, τή σημασία τῶν διαπροσωπικῶν σχέσεων, τήν εὐθύνη πρός τούς ἄλλους, ἀλλά καί γιά τήν πορεία ὁλόκληρης τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινωνίας.

Ὁ ἑλληνικός λαός εἶναι ἕνας ὑπερήφανος λαός πού συνέβαλε τά μέγιστα στήν εὐρωπαϊκή πορεία. Σήμερα θυσιάζεται, ἀμφισβητεῖται ἡ ἱστορία του καί οἱ ἑταῖροι ἐπιφυλάσσονται ἔναντι τῆς Ἑλλάδος καί τοῦ ἰδίου τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Εἶναι δύσκολο νά ἀντιληφθεῖ κανείς τό αἴσθημα πνιγμοῦ πού διακατέχει τήν πλειοψηφία τῶν συμπολιτῶν μας. Ποιός μποροῦσε νά φαντασθεῖ ὅτι ὁ ὑπέροχος ἑλληνικός λαός, πού προσέφερε μέ τόν πολιτισμό του στό εὐρωπαϊκό γίγνεσθαι, σήμερα θά διασύρεται παγκοσμίως;

Ἀπέναντι στήν οἰκονομική κρίση ἡ Ἐκκλησία μας δέν μπορεῖ νά ἀνεχθεῖ καμία εἴδους πτώχευση, πρωτίστως ὅμως δέν συγχωρεῖ τήν πτώχευση τῶν ἀξιῶν, δέν μπορεῖ νά ἀποδεχθεῖ καμία εἴδους χρεωκοπία, πρωτίστως ὅμως δέν μπορεῖ νά ἐθελοτυφλεῖ στήν χρεωκοπία τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας. Τά ἴδια τά ἐπίσημα κείμενα τονίζουν ὅτι «η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας …» (Άρθρο 2, Συνθήκη της Λισσαβόνας). Δέν μποροῦμε λοιπόν νά ἐλπίζουμε σέ μία κοινωνία ὅπου δέν ἐπικρατεῖ ἡ κοινωνική δικαιοσύνη. Ὁ ἄνθρωπος, ὁ εὐρωπαῖος πολίτης, δέν μπορεῖ νά ἐκλαμβάνεται ἀπό τούς διαχειριστές τῆς οἰκονομικῆς κρίσης ὡς ἕνας λογιστικός ἀριθμός. Εἶναι σκάνδαλο οἱ εὐρωπαῖοι ἡγέτες νά μήν λαμβάνουν ὑπόψη τους τίς κραυγές τῶν ἁπλῶν πολιτῶν καί νά ἀπειλοῦνται οἱ ἴδιοι οἱ πολῖτες τῆς Εὐρώπης ὡς ἀναλώσιμα προϊόντα. Τό ἀποτέλεσμα ὅλων αὐτῶν εἶναι ἡ αὔξηση τῆς ἀπελπισίας, τῆς ἀπόγνωσης, τῆς συρρίκνωσης τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας, τῆς διάσπασης τῆς οἰκογένειας, ἡ πλήρης ἀπομόνωση τῶν ἀδύνατων κοινωνικῶν ὁμάδων (ἈμΕΑ, μετανάστες, τρίτη ἡλικία κ.λπ.), ὁ πολλαπλασιασμός τῆς φοβίας καί τελικῶς ἡ δημιουργία μιᾶς κοινωνίας χωρίς ἠθικούς κανόνες. Ὡς Ἐκκλησία δέν μποροῦμε νά ἀποδεχθοῦμε αὐτό τό κοινωνικό μοντέλο. Δέν μποροῦμε νά δεχθοῦμε τήν ἀλλοίωση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ κεκτημένου μας μέ τήν υἱοθέτηση τῶν κανόνων τῶν ἀπρόσωπων χρηματοπιστωτικῶν ἀγορῶν καί τῶν οἴκων ἀξιολόγησης. Ἡ κατάσταση αὐτή μᾶς ὁδηγεῖ πλήρως στή διάσπαση τῆς κοινωνικῆς συνοχῆς, ἀποκλείοντας κάθε εἴδους σύγκλιση πρός τό εὐρωπαϊκό ὅραμα τῶν ἱδρυτῶν της.

Ἐξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε,

Στήν πρόσφατη ἐτήσια ὁμιλία σας στό Εὐρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίσατε ὅτι ἡ Εὐρώπη μπορεῖ νά ἔχει ἕνα μέλλον ἐάν ἐπανοικοδομήσουμε τήν ἐμπιστοσύνη, τή σταθερότητα, τήν ἀνάπτυξη καί τήν πολιτική βούληση (Στρασβοῦργο, 28.09.2011). Συμφωνοῦμε μαζί σας ἀλλά χρειάζεται καί κάτι ἀκόμη. Ἀπαιτεῖται μία ἐμβάθυνση στήν πνευματική μας κληρονομιά «῎Αρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι' ἐπιστολῆς ἡμῶν» (Β' Θεσ. 2,15-16), ὥστε νά προκύψει μία νέα ἱεράρχηση τῶν ἀξιῶν, μέ σκοπό νά τονισθεῖ ἡ ἀνάγκη τῆς ἀλληλεγγύης, ἡ μή ἐγκατάλειψη τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ὁράματος καί ἡ ἐπιτακτική ἀνάγκη μετατροπῆς τῆς οἰκονομικῆς ἕνωσης σέ ἀμιγῶς πολιτική. Τά σημερινά ἐρωτήματα πρέπει νά ἐπικεντρώνονται στό «solidaritatus interna et externa» τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης. Μόνο μέ αὐτό τόν τρόπο εἶναι ἐφικτή ἡ ὑπέρβαση τῶν ὑφισταμένων πολιτιστικῶν διαφορῶν καί ἡ δημιουργία ἑνός κοινοῦ χώρου ἐμπιστοσύνης καί ἀλληλεγγύης «ἀλλήλων τὰ βάρη βαστάζετε, καὶ οὕτως ἀναπληρώσατε τὸν νόμον τοῦ Χριστοῦ» (Γαλ. 6,2).

Γνωρίζουμε τήν εὐαισθησία τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς μέ τίς σημαντικές αὐξήσεις τοῦ Προϋπολογισμοῦ (2014-2020) γιά τά ἐκπαιδευτικά θέματα. Πιστεύουμε ὅτι ὅλα τά θεσμικά εὐρωπαϊκά ὄργανα θά πρέπει νά στραφοῦν πρός τήν Παιδεία τῶν εὐρωπαίων πολιτῶν καί δή τῶν νέων, στηρίζοντας προγράμματα ἀλλαγῆς τοῦ τρόπου ζωῆς καί τή δημιουργία μιᾶς κοινωνίας προσώπων καί ἀλληλεγγύης, ὅπως αὐτά περιγράφονται στή Χάρτα τῶν Θεμελιωδῶν Δικαιωμάτων τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης στό «περί αλληλεγγύης» Κεφάλαιο (Συνθήκη τῆς Λισσαβόνας, Ἄρθρα 27-38). Ἐπιθυμοῦμε μία Παιδεία πού θά περάσει ἀπό τόν ἀσύνετο νεοπλουτισμό στήν ἀξιοπρεπῆ λιτότητα καί ὀλιγάρκεια. Στήν υἱοθέτηση μιᾶς νέας οἰκονομικῆς ἀνθρωπολογίας πού δέν βασίζεται στήν κατανάλωση ἀλλά στό «οὐκ ἔστι χρεία», μιᾶς κοινωνίας πού δέν θά βασίζεται στόν ἀνταγωνισμό καί τίς ἀντιπαλότητες ἀλλά στήν συνύπαρξη τῶν πολιτῶν τῆς Εὐρώπης. Ἐπιθυμοῦμε ὁ κοινός οἶκος τῆς Εὐρώπης νά λειτουργήσει περισσότερο ὡς οἰκογένεια πού κατανοεῖ τίς δυσκολίες τῶν μελῶν της καί δέν καταδικάζει τά μέλη της στήν ἀπομόνωση· «ἐντολὴν καινὴν δίδωμι ὑμῖν ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰω. 13,34-35). Στήν προσπάθεια αὐτή θά μᾶς βρεῖτε δίπλα σας. Τόσο κατά τό πρόσφατο παρελθόν ὅσο καί σήμερα ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος συνέβαλε μέ τίς προσπάθειές της στήν ἐπιτυχία τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ὁράματος. Ἡ παρουσία μας στίς Βρυξέλλες μέ τήν Ἀντιπροσωπεία μας ἐπιβεβαιώνει τήν βούλησή μας γιά συνέχιση τῆς προσπάθειας αὐτῆς.

Ἐξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε,

Ὅλα τά παραπάνω δέν ἀποτελοῦν καταγγελτικές κραυγές, πού ἐξυπηρετοῦν τήν ἐκτόνωση καί ἐντείνουν τήν πόλωση καί τόν διχασμό. Εἶναι οἱ προσωπικές μας ἀγωνίες καί πιστεύουμε ἀγωνίες ὅλων τῶν πολιτῶν τῆς Εὐρώπης. Ζητούμενο εἶναι ἡ ἑνότητα τῆς Εὐρώπης. Δέν ἐπιθυμοῦμε ἁπλῶς νά θεραπεύσουμε ἤ νά προλάβουμε τυχόν βίαιες ἐξελίξεις στίς εὐρωπαϊκές κοινωνίες, ἀλλά νά προλάβουμε κυρίως τήν ἀνθρώπινη ἀσέβεια καί τόν παραλογισμό ἑνός νέου κοινωνικοῦ μοντέλου πού δέν ἔχει τίποτα τό κοινό μέ τήν ἱστορία τῆς Εὐρώπης. Ἡ κρίση πού ἀπειλεῖ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα χρειάζεται νηφάλια διάγνωση. Ἡ θεραπεία τῆς πρωτοφανοῦς κρίσης πού βιώνουμε στίς ἡμέρες μας ἀπαιτεῖ μία συστηματική προσέγγιση μέ κοινωνική εὐαισθησία καί αἴσθημα δικαίου, ἀλλά καί τήν ἐνίσχυση τῶν ἠθικῶν ἀντισωμάτων γιά νά μήν εἶναι προσωρινά τά ἀποτελέσματα τῆς θεραπείας. Πιστεύουμε ὅτι ἡ κρίση αὐτή μπορεῖ νά ἀποτελέσει τήν ἀπαρχή γιά μία καλύτερη καί πιό ἀνθρώπινη Εὐρώπη, ἡ ὁποία δέν θά ἀσχολεῖται μόνο μέ χρηματιστηριακούς ἀριθμούς καί ὁμόλογα, ἀλλά θά σέβεται τίς ἀνθρώπινες ἀξίες, γιά τίς ὁποῖες κοπίασαν τόσον οἱ προκάτοχοί σας ὅσο καί ἐσεῖς προσωπικῶς «ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε· γέγραπται, οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐπὶ παντὶ ρήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ» (Ματθ. 4,4-5).

† Ὁ Ἀθηνῶν Ι Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Σ, Πρόεδρος

Ὁ Ἀρχιγραμματεύς
† Ὁ Διαυλείας Γαβριήλ