Κοινή αντίληψη για το μάθημα των Θρησκευτικών από τους Νίκο Φίλη και Χρυσόστομο Σταμούλη

Κράτος και εκκλησία: 

Διακριτοί ρόλοι και προστασία της δημοκρατίας

Του Στράτου Κερσανίδη

Μια ιδιαίτερα έντονη συζήτηση ακολούθησε τις άκρως ενδιαφέρουσες εισηγήσεις των τριών ομιλητών στην εκδήλωση για τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη».

Στην εκδήλωση, με τίτλο «Κράτος και Εκκλησία: Από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό στη …»συναινετική διάσταση»;», που διοργάνωσε ο Όμιλος Φίλων του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς στη Θεσσαλονίκης, μίλησαν ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α΄ Αθήνας και πρώην υπουργός Παιδείας, Νίκος Φίλης, ο καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ., Χρυσόστομος Σταμούλης και η πρόεδρος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ., Ιφιγένεια Καμτσίδου.

Κοινός τρόπος και των τριών τοποθετήσεων ήταν η αναγκαιότητα να θεσμοθετηθούν οι διακριτοί ρόλοι ανάμεσα στο κράτος και την εκκλησία καθώς οι συνθήκες έχουν πλέον ωριμάσει.

Ξεκινώντας την ομιλία του ο Νίκος Φίλης, αναφέρθηκε στις θηριωδίες και τους διωγμούς που υπέστη ο ποντιακός ελληνισμός ο οποίος κατάφερε να προκόψει και να συμβάλει και στην προκοπή της Ελλάδας. Ως παράδειγμα έφερε την Καλαμαριά, περιοχή που επικρατεί συντριπτικά το ποντιακό στοιχείο. Περνώντας στο θέμα της εκδήλωσης στάθηκε στην κρίση θεσμών και αξιών και στην ανάγκη για δημοκρατική θεσμική ανασυγκρότηση. Στο πλαίσιο αυτό ο καθορισμός διακριτών ρόλων στο κράτος και την εκκλησία είναι προς το συμφέρον και των δύο. Και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έθεσε το θέμα επειδή πιστεύει πως είναι ώριμη μια τέτοια κοινωνική αλλαγή. Δεν μπορεί να έχουμε μια πολιτευόμενη εκκλησία και ένα θρησκευόμενο κράτος. Γιατί έτσι η εκκλησία μετατρέπεται σε εξουσία η οποία υπονομεύει την ελευθερία. Δεν είναι δυνατόν οι κοσμικές αξίες της δημοκρατίας να υποτάσσονται στις θρησκευτικές επιταγές. Να υπονομεύονται τα δικαιώματα των θρησκευτικών, σεξουαλικών και άλλων μειοψηφιών. Γιατί έτσι ενδυναμώνεται ο συντηρητικός ακροδεξιός χώρος και ο εθνικισμός, καθώς η εκκλησία δεν συγκρούεται με τον εθνικισμό, αντίθετα ενισχύει τη μισαλλοδοξία και μάλιστα, στο όνομα της …δημοκρατίας! Όμως η κοινωνία είναι πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική, ανέφερε χαρακτηριστικά ο Νίκος Φίλης. Για να σταματήσει η ακροδεξιά εργαλειοποίηση της θρησκείας πρέπει να γίνει ο χωρισμός της εκκλησίας από το κράτος κάτι που αρνείται πεισματικά ο αρχιεπίσκοπος. Όμως χωρισμός δεν σημαίνει χωρισμός της εκκλησίας από τους ανθρώπους, δεν σημαίνει διαίρεση του λαού. Βέβαια ο αρχιεπίσκοπος επικεντρώνεται ιδιαίτερα στην εκκλησιαστική περιουσία, τη μισθοδοσία του κλήρου αλλά και κάποιους ανύπαρκτους τίτλους ιδιοκτησίας. Εν όψει της συνταγματικής αναθεώρησης είπε πως το Σύνταγμα πρέπει να θεμελιώνεται στο όνομα του λαού και όχι στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Σύμφωνα με το άρθρο 3, η εκκλησία διοικείται από τους μητροπολίτες και όχι από τον κλήρο και λαϊκούς όπως σε άλλες ορθόδοξες χώρες.

Για το μάθημα των θρησκευτικών είπε πως το σχολείο πρέπει να είναι κοσμικό και ουδετερόθρησκο. Έτσι από φέτος θα εφαρμοστούν τα νέα προγράμματα σπουδών. Τελειώνοντας στάθηκε στην αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης η οποία είναι προς όφελος του λαού. Αναφέρθηκε στην επικινδυνότητα του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και στη συνταγματική αναθεώρηση, η οποία είναι υπέρ της δημοκρατικής αναγέννησης.

Τα θρησκευτικά, αρμοδιότητα του κράτους

Για την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται το θέμα του χωρισμού και τα συνθήματα και τις κραυγές που αντικαθιστούν τη συζήτηση, ξεκίνησε την εισήγησή του ο καθηγητής Χρυσόστομος Σταμούλης. Αναφερόμενος στη θητεία του Νίκου Φίλη στο υπουργείο Παιδείας, είπε πως για πρώτη φορά υπουργός μίλησε με τους θεολόγους και όχι με την εκκλησία για το μάθημα των θρησκευτικών. Τόνισε πως το μάθημα των θρησκευτικών είναι αρμοδιότητα του κράτους αλλά η εκκλησία θέλει να συνομοθετήσει. Και το κάνει για πολιτικούς λόγους. Για τα προγράμματα σπουδών είπε πως είναι σε θετική κατεύθυνση.

Κατά την άποψή του για τα προβλήματα που υπάρχουν στο διάλογο ευθύνονται τόσο η εκκλησία όσο και το κράτος. Η εκκλησία θεωρεί πως ο κόσμος είναι απέναντί της αλλά δεν είναι έτσι και η εκκλησία πρέπει να λειτουργεί εντός του κόσμου. Αλλά το πρόβλημα είναι η ταύτιση του κρατικού με το δημόσιο. Η εκκλησία ανήκει στο δημόσιο χώρο αλλά ο δημόσιος χώρος δεν ταυτίζεται με τον κρατικό. Η ορθοδοξία δεν είναι υπόθεση ελληνική αλλά οικουμενική, είπε ο κ. Σταμούλης και δεν περιορίζεται στα όρια ενός έθνους.

Μίλησε ακόμη για τις ήττες που γνώρισε η εκκλησία σε κάποια θέματα που τα έχει ξεχάσει και η ίδια η Ιστορία. Όπως οι ταυτότητες, ο πολιτικός γάμος και πρόσφατα το σύμφωνο συμβίωσης και το μάθημα των θρησκευτικών. «Ποιος θυμάται πια τα 3 εκατομμύρια υπογραφών για τις ταυτότητες;», είπε χαρακτηριστικά.

Οι νόμοι δεν έχουν θεϊκή προέλευση

Η εκκλησία ασκεί μέρος της κρατικής εξουσίας επειδή είναι ΝΠΔΔ, είπε η καθηγήτρια Ιφιγένεια Καμτσίδου, ξεκινώντας τη δική της εισήγηση. Έτσι αντιμετωπίζεται ως κρατική οντότητα κι αυτό πρέπει να αλλάξει.

Η θρησκεία, είπε, στήριξε το νεωτεριστικό εξουσιαστικό φαινόμενο. Στη θρησκεία κάνουν κουμάντο αυτοί που ερμηνεύουν το θείο λόγο και τα θρησκευτικά δόγματα δεν αμφισβητούνται. Αντίθετα στο κοσμικό κράτος γίνεται διάλογος και αντιπαράθεση και δεν κάνει κουμάντο ο θεός και οι ερμηνευτές του λόγου του αλλά ο λαός. Οι νόμοι δεν έχουν θεϊκή προέλευση, άρα είναι αμφισβητήσιμοι, άρα μπορούν να αλλάξουν.

Η εκκλησία πρέπει να αποδεσμευτεί από το κράτος, άλλωστε πρόταγμα όλων των επαναστάσεων ήταν ο περιορισμός της θρησκευτικής εξουσίας. Γιατί η θρησκεία ανήκει στον ιδιωτικό χώρο.

Μιλώντας για την εξουσία της εκκλησίας η κ. Καμτσίδου αναφέρθηκε στο παράδειγμα όσων πηγαίνουν να μονάσουν στο Άγιο Όρος, οι οποίοι εάν είναι υπήκοοι άλλων χωρών παίρνουν αυτόματα την ελληνική ιθαγένεια. Ένα δικαίωμα που έγινε χαμός για να το αποκτήσουν τα παιδιά που γεννήθηκαν στη χώρα από ξένους γονείς και φοιτούν σε ελληνικά σχολεία.

Στάθηκε ιδιαίτερα στη «δικαιωματοκρατία». Σύμφωνα με αυτήν, η ορθοδοξία, ως επικρατούσα θρησκεία, επικαλείται την πλειοψηφία και διεκδικεί αυξημένα δικαιώματα. Αλλά τα δικαιώματα, όπως προέκυψαν από την αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση, δόθηκαν για την προστασία των μειοψηφιών.

Τελειώνοντας, η κ. Καμτσίδου, είπε πως πρέπει να συζητήσουμε τους σύγχρονους όρους στις σχέσεις κράτους και εκκλησίας. Οι θρησκευτικές κοινότητες δεν πρέπει να διεκδικούν πολιτικό ρόλο κι εμείς πρέπει να βρούμε εκείνα τα εργαλεία τα οποία θα προστατεύσουν τη δημοκρατία.
epohi.gr