Ο Όσιος Γέρων Φιλόθεος Ζερβάκος (†8-5-1980) δια τον σχολικόν εκφοβισμόν
Δραματικάς διαστάσεις έχει λάβει τα τελευταία έτη το φαινόμενον του σχολικού εκφοβισμού ευρυτέρως γνωστού με τον αγγλικόν όρον «bullying». Δεν είναι τυχαίον ότι το 2014 η χώρα μας κατετάχθη 4η εις σχολικήν βίαν εντός της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Τα περιστατικά βίας πάντοτε υπήρχαν εις τα σχολεία, αλλά πολλοί παράγοντες όπως η πίεσις εκ των συνθηκών ζωής, η συνεχώς προβαλλομένη από τα μέσα βία κ.α. έχουν αναμφισβήτως συμβάλει εις την επίτασιν του φαινομένου.
Παραλλήλως η ανάδειξίς του από τα μέσα ενημερώσεως έχει φέρει αυτό εις το επίκεντρον των συγχρόνων συζητήσεων δια την ανατροφήν των παίδων και την εκπαίδευσίν τους. Δυστυχώς το Υπουργείον Παιδείας έως σήμερα απησχολήθη με το μάθημα των Θρησκευτικών, ενώ τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν ευρίσκονται εις άλλην κατεύθυνσιν και είναι πολλά περισσότερα. Αν αφωσιώνετο ο Υπουργός εις την καταπολέμησιν του εκφοβισμού και την εκτίμησιν του κόσμου θα εκέρδιζε και θα συνέβαλε καθοριστικώς εις τον ορθόν προσανατολισμόν της εκπαιδεύσεως, ο οποίος δεν είναι μόνον αι γνώσεις, αλλά κυρίως η αγωγή.
Την περίοδον Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου προ διετίας διεξήχθη επισήμως από το Υπουργείον έρευνα εις τα σχολεία δια το εν λόγω θέμα και τον Μάρτιον ανεκοινώθησαν τα αποτελέσματα. Την Πανελλήνιον έρευναν δια την Ενδοσχολικήν Βίαν και τον Εκφοβισμόν εις την Πρωτοβάθμιον και Δευτεροβάθμιον εκπαίδευσιν διεξήγαγαν η Καθηγήτρια του Παντείου κ. Βασιλική Αρτινοπούλου, ο Αν. Καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Θωμάς Μπαμπάλης και ο Δρ. κ. Βασίλης Ι. Νικολόπουλος.
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ
Ως πληροφορούμεθα από την έκθεσιν εις «την έρευνα συμμετείχαν συνολικά 3.667 μαθηταί Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης… οι μαθητές κλήθηκαν να απαντήσουν αν γνωρίζουν περιπτώσεις/μορφές εκφοβισμού. Η πιο συχνή μορφή εκφοβισμού είναι ο λεκτικός εκφοβισμός (ποσοστό 56.5%) που περιλαμβάνει την εξύβριση και την κοροϊδία, η αμέσως επόμενη μορφή είναι ο σωματικός εκφοβισμός (ποσοστό 30.5%) που περιλαμβάνει χτυπήματα – σπρωξίματα, και τέλος, ο κοινωνικός εκφοβισμός, η απομόνωση και η κοροϊδία των μαθητών από όλη την τάξη (ποσοστό 27.8%). Σε μικρότερα ποσοστά, οι μαθητές αναφέρουν ότι διακατέχονται από φόβο που τους δημιουργούν οι υπόλοιποι μαθητές (ποσοστό 15.4%) και, επίσης, ότι κάποιοι μαθητές τους αποσπούν με τη βία προσωπικά αντικείμενα (ποσοστό 11.3%)».
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ
«Στην έρευνα συμμετείχαν 33.112 μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης… Σχετικά με το ποσοστό των μαθητών που έχουν βρεθεί στον ρόλο του θύματος, 63.90% των μαθητών απάντησαν «Ποτέ», 19.68% «Σπάνια», 8.23% «Μερικές φορές», ενώ 2.62% και 2.45% των μαθητών απάντησαν «Συχνά» και «Πολύ συχνά»… οι μαθητές απάντησαν ότι το περιστατικό βίας συνδεόταν περισσότερο με τον τόπο / τη χώρα καταγωγής των μαθητών – θυμάτων (9.563 μαθητές, η ποσοστό 28.88%), και έπειτα με τα χαρακτηριστικά της ομάδας/παρέας τους στο σχολείο (3.766 μαθητές, η ποσοστό 11.37%). Επίσης, σημαντικό ποσοστό των μαθητών (3.709 μαθητές, η ποσοστό 11.20%) δήλωσαν ότι περιστατικά βίας εκδηλώνονται σε μαθητές που ανήκουν σε μειονότητες, ενώ μικρό ποσοστό (1.212 μαθητές, η ποσοστό 3.66%,) λόγω διαφορετικού φύλου. Τέλος, 40.27% των μαθητών αποδίδει τα περιστατικά βίας σε άλλους λόγους.
Σχετικά με τη μορφή σχολικού εκφοβισμού συγκεκριμένου περιστατικού, το μεγαλύτερο ποσοστό περιελάμβανε λεκτική βία (9.354 μαθητές, η ποσοστό 28.25%) και έπειτα σωματική βία (9.006 μαθητές, η ποσοστό 27.20%). Σε μικρότερο ποσοστό, αναφέρθηκαν υποτιμητικά σχόλια (3.659 μαθητές, η ποσοστό 11.05%), απειλές (2.545 μαθητές, η ποσοστό 7.69%), σεξουαλική παρενόχληση (874 μαθητές, η ποσοστό 2.64%), βανδαλισμοί (459 μαθητές, η ποσοστό 1.39%), κλοπές (439 μαθητές, η ποσοστό 1.33%) και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων (399 μαθητές, η ποσοστό 1.21%)».
Συμβουλαί του π. Φιλοθέου
Η έρευνα καταλήγει εις διαφόρους προτάσεις, αι οποίαι ευχόμεθα να λάβουν σάρκα και οστά εις τας σχολικάς μονάδας. Μία εκ των παρατηρήσεων είναι ότι «Βασική ανάγκη των θυμάτων αποτελεί το να νιώσουν υποστήριξη, και να ενδυναμωθούν, για να μη αισθάνονται ανασφάλεια και να έχουν τη σιγουριά ότι ο θύτης θα τιμωρηθεί». Την αρχήν αυτήν βλέπομεν ότι ο αγιασμένος γέρων π. Φιλόθεος Ζερβάκος εφήρμοσεν εις πνευματικόν του τέκνον. Ας παραθέσωμεν την επιστολήν με τας συμβουλάς και εν συνεχεία ας προβώμεν εις μερικά σχόλια.
Προς ιεροσπουδαστήν Εμμανουήλ Π.
ΕΣΚ1 Άγιον Ματθαίον – Χανιά Κρήτης
Πνευματικόν μοι εν Κυρίω τέκνον Εμμανουήλ, χαίροις εν Κυρίω πάντοτε,
έλαβον την επιστολήν σας και ανέγνωσα μετά προσοχής. Ελυπήθην δια την κακήν συμπεριφοράν προς σε των συνσπουδαστών σου. Πρέπει να γνωρίζης ότι με τας κατηγορίας, τας αδικίας, τας συκοφαντίας, που σου κάμουν, σε ωφελούν, σε κάμουν άξιον του μακαρισμού, που είπεν ο Κύριος: «Μακάριοί εστε όταν μισήσωσι και ονειδίσωσιν υμάς οι άνθρωποι και διώξωσι και είπωσι παν πονηρόν ρήμα ψευδόμενοι υπέρ εμού» και πρέπει να χαίρεσαι• ο μισθός σου πολύς έσται εν τοις ουρανοίς2.
Να χαίρεσαι δια τον εαυτόν σου, όχι να λυπήσαι, διότι σου προξενούν τόσο μεγάλο καλό. Να λυπήσαι μόνον δι’ αυτούς και να παρακαλής τον Θεόν να τους δώση φώτισιν να μετανοήσουν και να τους συγχωρήση, διότι ουκ οίδασι τι ποιούσι και εάν δεν μετανοήσουν, ο μισθός τους θα είναι πολύς εν τω Άδη, εν τοις βασάνοις, εν τω αιωνίω πυρί της κολάσεως.
Συ, τέκνον μου αγαπητόν, να κάνης υπομονήν, διότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός μας παρήγγειλε: «εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών»3 και «ο υπομείνας εις τέλος σωθήσεται»4.
Λοιπόν, εις το εξής, ο,τι και αν σου κάνουν οι συμμαθηταί σου, να τους λέγης: «ο,τι και αν μου κάνετε, εγώ έχω εντολήν από τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν να αγαπώ όχι μόνον εκείνους που με αγαπούν, αλλά και εκείνους που με εχθρεύονται, με μισούν, και να εύχωμαι υπέρ αυτών, δια να γίνω τέκνον του Θεού».
Όταν σε υβρίζουν η σε εμπαίζουν, χλευάζουν και ο λογισμός σου σου φέρνει να κάμης εκδίκησιν, να καταρασθής, να ξεύρης ότι αυτός ο λογισμός του θυμού, της εκδικήσεως είναι από τον διάβολον και να του είπης: «ύπαγε οπίσω μου σατανά, εγώ δεν σε ακούω, θ’ ακούσω και θα μιμηθώ τον Χριστόν μου, ο οποίος ηύχετο επάνω εις τον σταυρόν δι’ εκείνους που τον εσταύρωσαν• Πάτερ άφες αυτοίς, έλεγε, την αμαρτίαν ταύτην, ότι ουκ οίδασι τι ποιούσιν».
Η χάρις και η ευλογία του Θεού να είναι μαζύ σου, η σκέπη και η βοήθεια της παναχράντου Μητρός αυτού να σε σκέπη και διαφυλάττη από ορατούς και αόρατους εχθρούς και να σε αξιώσουν να γίνης πιστός δούλος και στρατιώτης αυτού και ωφέλιμος και χρήσιμος εις την εκκλησίαν, την πατρίδα, την κοινωνίαν, εις τον εαυτόν σου, εις την οικογένειάν σου, και καλόν υπόδειγμα υπομονής, ανδρείας, πίστεως, αγάπης, ελπίδος και ταπεινοφροσύνης εις πάντας τους χριστιανούς.
Μετά πατρικής αγάπης και ευχών εγκαρδίων.
10 Οκτωβρίου 1975
(Πηγή: Αρχιμ. Τύχων Ανδρέου, Φιλόθεος γραφίδα ΧΙ, Λεμεσός 2016, σ. 148-149)
Την ανωτέρω επιστολήν γράφει ο όσιος Γέρων το 1975, όταν ήτο ήδη εις την προβεβηκυΐαν ηλικίαν των 91 ετών. Παρά το γήρας, το φρόνημα είναι ακμαίον και δεν παραλείπει το καθήκον του να απαντά και να συμβουλεύη ακόμη και τον πλέον ελάχιστον αδελφόν η πνευματικόν του τέκνον. Παραλήπτης της επιστολής όχι ένας απλός μαθητής αλλά σπουδαστής εις την Εκκλησιαστικήν Σχολήν της Κρήτης, ένας έφηβος, ο οποίος έχει ιερατικήν κλίσιν. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα ακόμη λόγον που παρακινεί τον π. Φιλόθεον να τον στηρίξη και μάλιστα με ιδιαίτερον τρόπον.
Εις την αρχήν της επιστολής ο π. Φιλόθεος δηλώνει την προσοχήν, την οποίαν έδωσεν εις την επιστολήν που του απέστειλεν ο νεαρός, τόσον επειδή πάντοτε έδιδε προσοχήν εις κάθε τι, το οποίον του εξεμυστηρεύοντο οι επικοινωνούντες μετ’ αυτού όσο και δια να δείξη προσωπικώς το αμέριστον ενδιαφέρον του δια τα προβλήματα του εν λόγω ιεροσπουδαστού. Αμέσως υπογραμμίζει ότι ο ίδιος συμπάσχει με το πνευματικόν του τέκνον εις τα δεινά τα οποία του συμβαίνουν, ενισχύοντάς τον έτσι ότι δεν είναι μόνος. Ίσως η λύπη του Γέροντος να οφείλεται και εις το ότι ενώ πρόκειται δια Εκκλησιαστικήν Σχολήν η συμπεριφορά νέων που πιθανώς επιθυμούν να αφιερωθούν εις την Εκκλησίαν δεν διέπεται από αγώνα αρετής και συντροφικήν ομόνοιαν.
Εν συνεχεία εκδιπλώνεται εις την επιστολήν μία σειρά από συμβουλάς, αι οποίαι σχετίζονται με γνωστά χωρία των τεσσάρων Ευαγγελίων, τα οποία θα οπλίσουν τον ιεροσπουδαστήν με λόγους τους οποίους ευκόλως θα δύναται να ανακαλέση εις την μνήμην του κάθε φοράν κατά την οποίαν θα ευρίσκεται εις δυσκολίας, ώστε όχι μόνον να έχη μίαν απάντησιν, αλλά και να ενθυμήται τι να πράξη κατά τας νουθεσίας του πνευματικού του.
Ο διακριτικός Ηγούμενος της Λογγοβάρδας αιφνιδιάζει τον αναγνώστην του. Προβαίνει με αρίστην πνευματικήν τέχνην εις αντιστροφήν της καταστάσεως. Ζητεί από τον κ. Εμμανουήλ Π. να χαίρεται αντί να λυπήται δια τας αδικίας και να λυπήται δι’ αυτούς που χαίρονται με τα όσα του προξενούν. Δεν πρόκειται δι’ εν ψυχολογικόν τέχνασμα προκειμένου να τονώση το συντετριμμένον από τα πειράγματα ηθικόν του νέου, αλλά δια την στάσιν που κάθε χριστιανός κατά τας εντολάς του Κυρίου οφείλει να τηρή. Το μίσος, ο ονειδισμός, αι διώξεις, αι συκοφαντίαι των ανθρώπων είναι στέφανος και μισθός δια τον Χριστιανόν συμφώνως προς τους Μακαρισμούς της επί του Όρους ομιλίας, η οποία καθ’ υπερβολήν έχει χαρακτηρισθή και ως «η πεμπτουσία του χριστιανισμού». Η χαρά του χριστιανού δεν συνδέεται με τας απολαύσεις και την καλοπέρασιν εις την ζωήν, αλλά με την ωφέλειαν και επειδή μεγάλο είναι το καλόν που απορρέει από τα βάσανα θα πρέπη να χαίρεται δι’ αυτά.
Αυτοί όμως που γίνονται η αιτία των βασάνων δεν είναι αξιέπαινοι, αλλά αξιολύπητοι. Το καθήκον του χριστιανού όμως κινείται πέραν από τα συναισθήματα. Η λύπη δεν αφορά εδώ ένα «ψυχολογικόν» τέλμα, αλλά μίαν ψυχικήν συναίσθησιν η οποία πρέπει να παρακινήση το θύμα εις προσευχήν δια τους «σταυρωτάς» του. Κάθε χριστιανός καλείται να γίνη μιμητής του Χριστού. Δεν θα σώση όμως εκείνος τους βασανιστάς του, απλώς θα προσευχηθή, ώστε να μη παραδοθούν αμετάκλητα εις το πονηρόν έργον εις το οποίον επιδίδονται. Ο σοφός και ενάρετος π. Φιλόθεος υπενθυμίζει ότι υπάρχει κόλασις, υπάρχει τιμωρία. Αυτό δεν αναπαύει απλώς προς στιγμήν το νέον παιδί, το οποίον αισθάνεται ανακούφισιν η ελπίδα ότι θα υπάρξη κάποτε τέλος εις το μαρτύριον, αλλά το αποτρέπει επίσης από το να διεκδικήση το ίδιο δια της αυτοδικίας και των αντιποίνων την δικαίωσίν του. Υπενθυμίζεται εις αυτό ότι η απόδοσις της δικαιοσύνης ανήκει εις τον μόνον δικαιοκρίτην Κύριον. Πολλώ δε μάλλον καθίσταται βίωμα η θεολογική αρχή ότι πρέπει να λαμβάνωμεν σοβαρά το κακό και δι’ αυτό ο Θεός έχει προβλέψει την αυτοτιμωρίαν του κακού με τον αυτοεγκλωβισμόν του εις το πυρ της κολάσεως, που το ίδιο τροφοδοτεί και αναζωπυρώνει.
Εις την βάσιν αυτών οικοδομούνται τέσσερις συμβουλαί: να υπομένης, να απαντάς, να αγαπάς, να μη εκδικήσαι. Αυταί αποτελούν ζευγοι: Οφείλει να υπομένη, αλλά και να απαντά, οφείλει να αγαπά, αλλά να μη εκδικήται, η αλλιώς: οφείλει να υπομένη και να αγαπά, αλλά παραλλήλως να απαντά χωρίς να εκδικήται. Η αγάπη «πάντα υπομένει» και τελειοί την υπομονήν, όταν αγαπά και τους εχθρούς. Εις αυτήν την υπομονήν και αγάπην στοχεύει ο π. Φιλόθεος. Ωστόσο, αμφότεραι όχι μόνον δεν αποκλείουν την πρόσωπον προς πρόσωπον «απολογίαν», αλλά επιβάλλουν αυτήν. Ο χριστιανός νέος δεν είναι ο «χαζούλης» που τον περιγελούν, αλλά διαθέτει λόγον και επεξηγεί με ανδρείαν την στάσιν του. Ο χριστιανός έχει και πρέπει να έχη βούλησιν και χαρακτήρα, διότι με αυτά δεν θα φέρη ενώπιον των ευθυνών τους όλους όσοι απατώνται ότι μπορούν να είναι «συνσπουδασταί» της αρετής ενεργούντες την κακίαν, αλλά πρωτίστως διότι ο ίδιος έτσι θα αναλάβη την ευθύνην έναντι του εαυτού του. Ο π. Φιλόθεος συμβουλεύει τον έφηβον να απαντά όχι μόνον εις τους συμμαθητάς του, αλλά και εις τον διάβολον, εις τον πειρασμόν που ο ίδιος ως προσωπικότητα διέρχεται, έτσι θα ανδρωθή ψυχικά και θα ωριμάση πνευματικά. Η πιστότης εις το θέλημα του Κυρίου δεν είναι φονταμενταλισμός (πρέπει να το τηρήσω διότι πρέπει να το τηρήσω) ούτε προοδευτισμός (επιδεικνύω στάσιν ανωτερότητος), αλλά συν-πόρευσις με τον Κύριον, δια να γίνω άνθρωπος εκεί που οι γύρω μου στέκονται ως υπάνθρωποι.
Εις αυτήν την πορείαν η «εκδίκησις» και η «κατάρα» δεν έχουν θέσιν εφ’ όσον πρέπει «η χάρις και η ευλογία του Θεού να είναι μαζύ σου». Τοιουτοτρόπως ο Γέρων της Πάρου είναι βέβαιος ότι ο νεαρός μαθητής θα καταστή «χρήσιμος… και καλόν υπόδειγμα». Πολλοί έχουν την τάσιν να επικρίνουν τοιαύτας παροτρύνσεις χαρακτηρίζοντες αυτάς ως προσκοπισμόν, ηθικισμόν, ξένας προς την παράδοσιν κ.λπ. Μακάρι σήμερον να υπήρχαν τέτοια καλά παραδείγματα! Η απουσία αυτών και η αντικατάστασίς των από τα αντί-παραδείγματα της τηλεοράσεως είναι εκείνα που εν πολλοίς ευθύνονται δια την σημερινήν κακοδαιμονίαν. Παρ’ όλα αυτά ο π. Φιλόθεος δεν διακατέχεται καθόλου από ηθικισμόν. Αι λέξεις «πιστός δούλος και στρατιώτης αυτού και ωφέλιμος και χρήσιμος και καλόν υπόδειγμα» είναι ψήγματα από το θεολογικόν βάθος των επιστολών του Απ. Παύλου. Αν σηκώση κανείς τας λέξεις από το χαρτί θα εύρη υποκάτω αυτών τον πλούτον της παρακαταθήκης των νουθεσιών του Αποστόλου των Εθνών. Πως επιβεβαιώνεται αυτό; Ο Γέροντας δεν λέγει «να φαίνεσαι καλός εις τους φίλους σου», αλλά να γίνεσαι «τέκνον Θεού» εις όλους τους τομείς του βίου: από τον εαυτό του ως πάντας τους χριστιανούς και από την οικογένειαν ως την πατρίδα.
Είθε αι συμβουλαί του Οσίου Γέροντος να ανοίξουν προοπτικάς εις γονείς και εκπαιδευτικούς δια την διαπαιδαγώγησιν της νεολαίας, του μέλλοντος της οικουμένης.
Σημειώσεις:
1. Στον λόφο της περιοχής του Αγίου Ματθαίου, στο Ακρωτήρι Χανίων, λειτουργεί από το 1974 η Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης, η οποία το 2005 μετονομάστηκε σε Γεν. Εκκλ. Λύκειο και Εκκλ. Γυμνάσιο Κρήτης. 2. Ματθαίον 5, 11-12. 3. Λουκάν 21, 19. 4. Μάρκον 13, 13.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου