Ιωάννης Κονιδάρης, Κοινός νους και σύνεση (για τα θρησκευτικά σύμβολα)

πηγή:Το ΒΗΜΑ (31/1/2010)

Κοινός νους και σύνεση

Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ
Καθηγητής της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Η ερώτηση πολωνού βουλευτή προς τον έλληνα πρωθυπουργό Γ.Α. Παπανδρέου κατά τη διάρκεια ομιλίας του τελευταίου προ ολίγων μόλις ημερών στο Συμβούλιο της Ευρώπης σχετικά με τη διατήρηση ή όχι των θρησκευτικών συμβόλων σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα επανέφερε, όπως ήταν φυσικό, το ζήτημα στην επικαιρότητα.......
Με την αφορμή αυτή, είναι ίσως χρήσιμο, αν όχι αναγκαίο, να διευκρινισθούν και να κωδικοποιηθούν ορισμένα πράγματα σε σχέση με το όλο πρόβλημα, που εσφαλμένως αντιμετωπίζεται συνήθως μόνο στην παρουσία εικόνων στις σχολικές αίθουσες.
[Στις δικαστικές αίθουσες η εικόνα του Ιησού δεσπόζει, πίσω από τους δικαστές. Η συζήτηση για την ανάρτηση ή μη των συμβόλων σε δημόσιους χώρους έχει ήδη ανοίξει τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη ]
Στις δικαστικές αίθουσες η εικόνα του Ιησού δεσπόζει, πίσω από τους δικαστές. Η συζήτηση για την ανάρτηση ή μη των συμβόλων σε δημόσιους χώρους έχει ήδη ανοίξει τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη
1. Το θέμα ξεκίνησε μετά την έκδοση, από το δεύτερο τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στις 3 Νοεμβρίου 2009, της απόφασής του επί προσφυγής που άσκησε η S. Lautsi, εξ ονόματος και των παιδιών της, κατά της Ιταλίας, γιατί θεώρησε ότι η παρουσία του Εσταυρωμένου στις αίθουσες των δημοσίων σχολείων της Ιταλίας προσέβαλλε τη θρησκευτική ελευθερία. Το δικαστήριο δέχθηκε την προσφυγή και δικαίωσε την προσφεύγουσα. Η κυβέρνηση της Ιταλίας, η ιταλική Κεντροαριστερά και το Βατικανό εναντιώθηκαν στην απόφαση και το ιταλικό Δημόσιο προσέφυγε κατά της απόφασης αυτής. Συνεπώς η τελική απόφαση του δικαστηρίου για την Ιταλία, σε μείζονα αυτή τη φορά σύνθεση, εκκρεμεί.
2. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν αφορά την Ελλάδα ούτε μας δεσμεύει ως χώρα. Ακόμη και αν εκδοθεί νέα απόφαση που δικαιώνει και πάλι την προσφεύγουσα, η απόφαση θα φορά την Ιταλία και μόνο. Ασφαλώς το δικαστήριο θα έχει δημιουργήσει ένα προηγούμενο που δεν θα είναι νομικώς αδιάφορο. Θα είναι όμως ένα προηγούμενο που θα αφορά εκείνες τις χώρες που έχουν όμοιο με την Ιταλία σύστημα σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας.
3. Οι σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας στην Ελλάδα είναι τελείως διάφορες με τις αντίστοιχες στην Ιταλία. Στη χώρα αυτή το Βατικανό έχει συνάψει ένα Κογκορδάτο και η Ιταλία, κατά τα λοιπά, εμφανίζεται ως ένα κοσμικό κράτος, ένα κράτος δηλαδή το οποίο δεν έχει επίσημη ή επικρατούσα θρησκεία.
Αντιθέτως στην Ελλάδα το σύστημα σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας στηρίζεται σε ένα δίπολο, αφενός μεν στον άρθρο 13 του Συντάγματός μας που καθιερώνει τη θρησκευτική ελευθερία, την οποία απολαμβάνουν όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελλάδα, αφετέρου δε στο άρθρο 3, το οποίο, όπως και αν ερμηνευθεί, δεν παύει να δίδει μια ιδιάζουσα θέση στην επικρατούσα , όπως παγίως ο συντακτικός νομοθέτης την αποκαλεί, θρησκεία, δηλαδή στην Ανατολική Ορθόδοξη του Χριστού Εκκλησία.
4. Πέραν όμως των διατάξεων αυτών, το Σύνταγμά μας στο άρθρο 16 παρ. 2 ορίζει μεταξύ των σκοπών της παιδείας, η οποία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους, και «την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης» των ελληνοπαίδων. Τη διάταξη αυτή, για να μην υπάρξει αμφιβολία ως προς το περιεχόμενό της, συμπληρώνει ο Ν. 1566/1985, επί κυβερνήσεως ΠαΣοΚ και υπουργίας του μετέπειτα Προέδρου της Βουλής Απ. Κακλαμάνη, σύμφωνα με τον οποίο σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι, μεταξύ άλλων, και να υποβοηθεί τους μαθητές «να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης παράδοσης».
5. Ανεξαρτήτως όλων αυτών, η ανάδειξη αυτή τη στιγμή θέματος θρησκευτικών συμβόλων δεν θα ήταν συνετή πράξη. Η χώρα μας διέρχεται μία από τις κρισιμότερες φάσεις της ιστορίας της. Δεν είναι μόνο η βαθιά οικονομική κρίση στην οποία έχει βυθιστεί, είναι και η γενικότερη κρίση αξιών την οποία όλοι βιώνουμε καθημερινώς.
Αλλά και για την κυβέρνηση της χώρας, η οποία έχει αυτή τη στιγμή ανοίξει μείζονα ζητήματα που, καλώς ή κακώς, προκαλούν έντονες αντιδράσεις, όπως η χορήγηση ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών ή το σχέδιο αναδιαμόρφωσης του διοικητικού σχήματος της χώρας, νομίζω ότι δεν θα ήταν η καλύτερη στιγμή να ανοίξει άλλο ένα μέτωπο.
Την ώρα αυτή προέχει η κοινωνική συνοχή και δεν επιτρέπονται διχασμοί και συγκρούσεις.

Ο κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.