Ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων: "Η Ένωση και ο Σύνδεσμος"

πηγή: Ζωηφόρος

Η Ένωση και ο Σύνδεσμος
(Διαφορές αντιλήψεων ή αγνόηση συνεπειών;)

1. Οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες ζοῦμε μιά περίοδο πού τά προβλήματα μᾶς κατακλύζουν. Εἶναι καιρός τώρα πού τά ὑλικά προβλήματα, μέ τή μορφή κυρίως τῆς οἰκονομικῆς κρίσης καί δυσπραγίας μᾶς ταλανίζουν, ὅμως κι᾽ ἄλλος τόσος καιρός εἶναι - γιά νά μήν πῶ καί περισσότερος- πού τά θέματα τῆς πνευματικῆς ὑπόστασής μας ἔγιναν ἐξαιρετικά πιεστικά. Τόσο πού ἡ ἀνάγκη ἀντιμετώπισής τους εἶναι πιά καθῆκον καί ὑποχρέωση τοῦ καθενός μας.....
Γιά μᾶς ἰδιαιτέρως, τούς Ἕλληνες Ὀρθοδόξους Θεολόγους, τά πράγματα γίνονται συνεχῶς πιό δύσκολα, καί ἡ ἀνάγκη ἀπόφασής μας πιό πιεστική. Νομίζουμε ὅτι ἐκδηλώνεται ἀπό ἐτῶν, καί ἀπό τήν Ἕνωσή μας ἔχει ἤδη ἐπισημανθεῖ, πάλι ἀπό ἐτῶν, ἡ προϊοῦσα πορεία, καί συνεχής προσπάθεια ἄμβλυνσης, διαγραφῆς, ἀπόρριψης τοῦ ὀρθόδοξου χαρακτῆρα, τοῦ ὀρθόδοξου χριστιανικοῦ χαρακτῆρα, τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας. Ἀλλ᾽ ὄχι μόνο τῆς Πολιτείας. Ἀλλά καί τῶν θεσμῶν, καί τῆς παράδοσης. Καί πιό πολύ τοῦ χαρακτῆρα τῶν πολιτῶν. Ὅλων μας. Ἀλλά κυρίως τῶν παιδιῶν μας. Δυστυχῶς τῶν παιδιῶν μας. Καί τῆς ζωῆς τῶν Ἑλλήνων. Τῆς ἠθικῆς, τῆς ἐθνικῆς, τῆς θρησκευτικῆς ζωῆς.

Και ἐμεῖς, οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι Θεολόγοι, ἐξαιτίας τῶν σπουδῶν μας (καί εὐτυχῶς ὄχι μόνο τῶν σπουδῶν μας) εἴμαστε ταγμένοι νά μελετοῦμε τόν ὀρθόδοξο χριστιανικό (κυρίως αὐτόν) χαρακτῆρα καί ζωή καί σκέψη καί πορεία καί ἐκδηλώσεις καί δημιουργία καί λατρεία τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ.

Νά τόν μελετοῦμε, νά τόν καλλιεργοῦμε, νά τόν συστηματοποιοῦμε καί νά τόν ἀναπτύσσουμε. Καί νά τόν κάνουμε πράξη και ζωή, βοηθώντας τήν Ἐκκλησία μας σ᾽ αὐτή τήν προσπάθεια. Δηλαδή βοηθώντας τόν ἴδιο τό λαό μας, τόν κόσμο μας, τούς ἀδελφούς μας, τά παιδιά μας. Γιατί αὐτοί ὅλοι εἶναι ἡ Ἐκκλησία μας. Πού βέβαια ὀργανώνεται σάν ὀργανισμός, σάν σῶμα, καί μάλιστα Σῶμα Χριστοῦ, μέ τούς ἱερεῖς καί τά ὄργανά της.

Γιά ὑλοποίηση αὐτῶν τῶν ἀρχῶν ζωῆς, οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι Θεολόγοι ἵδρυσαν ( βλ. ἄρθρο 4 τοῦ Καταστατικοῦ) κατά τά μέσα ἤδη τοῦ περασμένου αἰῶνα (τό 1951) τήν «Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων» γιά νά μποροῦν ἑνωμένοι, ὁμονοοῦντες, συνεργαζόμενοι καί ἀλληλοβοηθούμενοι νά ἀγωνίζονται γιά νά πετυχαίνουν σκοπούς πού στίς παραπάνω ἀρχές ἀποβλέπουν καί εἰδικότερα ἐκφράζονται στό ἄρθρο 2 τοῦ Καταστατικοῦ μας, τό ὁποῖο παραθέτουμε, ἐδῶ παρά τήν ἔκταση καί τίς λεπτομέρειές του:

Ἄρθρον 2ον

Σκοποί τῆς Πανελληνίου Ἑνώσεως Θεολόγων εἶναι:

Α´ Ἐπιστημονικοί

α). Ἡ καλλιέργεια τῶν θεολογικῶν Γραμμάτων καί ἡ ἐνημέρωσις τῶν μελῶν πρός τήν σημειουμένην ἑκάστοτε ἐξέλιξιν καί πρόοδον τῆς Ἐπιστήμης.

β) . Ἡ κατανόησις τῆς οὐσίας τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανισμοῦ καί ἡ ἔξαρσις αὐτοῦ, καί

γ). Ἡ ἰδιαιτέρα μέριμνα πρός καλλιέργειαν καί διερεύνησιν τῶν νεωτέρων παρ᾽ ἡμῖν Θεολογικῶν Γραμμάτων καί Σπουδῶν ( ΙΗ´. ΙΘ´ καί Κ´ αἰών).

B´ Θρησκευτικοί-Kοινωνικοί- Ἠθικοί

α) Ἡ διέγερσις τοῦ διαφέροντος καί τῆς ἀγάπης τοῦ λαοῦ πρός τήν θρησκευτικήν γνῶσιν καί ζωήν ἐντός τοῦ πλαισίου τῶν πατρικῶν μας παραδόσεων.

β) Ὁ εὐρύς θρησκευτικός καί ἠθικός διαφωτισμός τοῦ λαοῦ μας ἵνα λάβη οὗτος πλήρη ἐπίγνωσιν τῆς ἀξίας τῆς ἐν Xριστῷ ἀπολυτρώσεως καί ζωῆς, ὡς καί ὁ πλήρης θρησκευτικός καί ἠθικός διαφωτισμός τῆς νεότητος.

γ) Ἡ προσήλωσις εἰς τήν Ὀρθοδοξίαν καί ἄμυνα κατά πάσης ἀντιορθοδόξου καί ἀντιχριστιανικῆς ἐκδηλώσεως παρ᾽ ἡμῖν, ὡς καί ἡ ἐκλαΐκευσις τῆς Ἀπολογητικῆς τοῦ Χριστιανισμοῦ καί ὁ διαφωτισμός τοῦ λαοῦ και δή τῆς νεότητος περί τῆς ὑφισταμένης ἁρμονίας Ἐπιστήμης καί χριστιανικῆς Θρησκείας.

δ) Ἡ ἀνάπτυξις τοῦ πνεύματος τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς φιλαλληλίας καί τῆς φιλανθρωπίας καί ἡ ὑποστήριξις τῆς ἀγαθοεργίας καί παντός χριστιανικοῦ καί κοινωνικοῦ ἔργου.

ε) Ἡ ἔξαρσις καί ἡ ἐκλαΐκευσις τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ καί κυρίως τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀγάπης, καί ἡ προσπάθεια πρός ἐμπέδωσιν τῆς κατά Χριστόν ζωῆς καί ἐν τῇ οἰκογενείᾳ καί

στ) Ἡ ἀνάπτυξις καί ἡ ἐκλαΐκευσις τοῦ κοινωνικοῦ περιεχομένου τοῦ Χριστιανισμοῦ καί ἡ συμβολή εἰς τήν ἐν πνεύματι Χριστοῦ ἐπίλυσιν τῶν κοινωνικῶν ζητημάτων.

Γ. Ἐκκλησιαστικοί- Ἐθνικοί- Kανονικοί

α) Ἡ ἔμπνευσις σεβασμοῦ καί ἀφοσιώσεως πρός τά θέσμια καί τάς παραδόσεις τῆς Mητρός ἡμῶν Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

β) Ἡ ἔξαρσις καί τόνωσις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

γ) Ἡ ἔξαρσις τῶν ὑπηρεσιῶν, ἅς προσέφερε μέχρι τοῦδε ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἰς τό Ἔθνος.

δ) Ἡ ἀνύψωσις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί διοικήσεως διά τῆς παγιώσεως ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ δικαιοσύνης, πειθαρχίας καί εὐταξίας καί διά τῆς ἀναδείξεως Κλήρου κατά Χριστόν συγκεκροτημένου.

ε) Ἡ ὁριστική διευθέτησις τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας καί Πολιτείας ἐπί τῇ βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων καί τῆς σημερινῆς πραγματικότητος καί ἡ ὑποβοήθησις τῆς Διοικούσης Ἐκκλησίας, ἵνα αὕτη ὀργανωθῆ κανονικῶς καί ἀποκτήση πολίτευμα ἀντάξιον τῆς συγχρόνου αὐτῆς ἀποστολῆς, καί

στ) Ἡ ἀνάπτυξις τοῦ πνεύματος τῆς συνοχῆς καί συνεργασίας τῶν Αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὑπό τήν ἡγεσίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ θρόνου καί ἡ ἐνίσχυσις τῆς ὑφισταμένης συνεργασίας μετά τῶν Ἑτεροδόξων Ἐκκλησιῶν ἐν τοῖς Ἐθνικοῖς καί κοινωνικοῖς ζητήμασιν.

Δ. Ἐπαγγελματικοί

α) Ἡ ἀνάπτυξις τοῦ πνεύματος τῆς συνεργασίας καί τῆς ἀλληλεγγύης μεταξύ πάντων τῶν μελῶν τοῦ Ὀρθοδόξου Θεολογικοῦ Σώματος.

β) Ὁ ἐπαγγελματικός καταρτισμός τῶν μελῶν, ἤτοι ἡ ὅσον ἔνεστιν ἀρτία καί συνειδητή μόρφωσις τῶν μελῶν ἐν τῷ κύκλῳ τῆς δράσεως ἑκάστου ὡς ἐκπαιδευτικῶν, ἱερέων, ἀρχιερέων, ἱεροκηρύκων, κατηχητῶν καί πνευματικῶν καί

γ) Ἡ παρακολούθησις τῶν ἑκάστοτε ἀναφυομένων ἐπαγγελματικῶν ζητημάτων καί ἡ συμβολή πρός δικαίαν καί ὀρθήν ἐπίλυσιν αὐτῶν, ὡς καί ἡ προσπάθεια τῆς βελτιώσεως τῆς θέσεως τῶν συνταξιούχων ἐκπαιδευτικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν λειτουργῶν καί ἡ φροντίς τῶν ἐκτός θέσεως θεολόγων λαϊκῶν καί κληρικῶν.

Σημειώνουμε, πάντως ὅτι τό Καταστατικό αὐτό τροποποιήθηκε δυό φορές: τό 1962 καί τό 1977. Kαί ἐμεῖς σήμερα ἐμμένουμε σ᾽ αὐτούς τούς σκοπούς καί τούς στόχους. Kαί ἔχουμε μέλη μας, μέ πολλή ἀγάπη Xριστοῦ συνδεδεμένα, ὅλους τούς ἀδελφούς πού τούς συναποδέχονται.

2. Σήμερα ὅμως ἡ ἀπόφαση μερικῶν συναδέλφων, ἀδελφῶν ἀγαπητῶν πάντοτε κατά τό λόγο τοῦ Xριστοῦ μας, νά διαχωρίσουν τόν κλάδο τῶν θεολόγων, ὁδήγησε τελικά στή δημιουργία καί μιᾶς νέας ἑνώσεως θεολόγων ( οἱ ἔννοιες Ἕνωση καί Σύνδεσμος δέν διαφέρουν πολύ ἄλλωστε) πού ὀνομάστηκε «Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος KAIPOΣ...», καί ἐπισήμως ὀργανώθηκε πρό ἡμερῶν στή Θεσσαλονίκη. Ἀπό τόν περασμένο Ὀκτώβριο εἶχε ἤδη γίνει γνωστή ἡ προσπάθεια αὐτή καί εἶχε παρουσιαστεῖ στό Διαδίκτυο. Kαί εἶχε προβληθεῖ ἀπό τότε ἡ Διακήρυξη Ἀρχῶν τοῦ Συνδέσμου, ἡ ὁποία, μέ μικρές διορθώσεις, ἐστάλη τελικῶς στόν θεολογικό κόσμο τῆς πατρίδας μας, γιά τήν συλλογή ὑπογραφῶν ἐγγραφῆς. Mᾶς ἐντυπωσίασε τηλεφώνημα συναδέλφου, ὁ ὁποῖος μᾶς εἶπε ὅτι δέν ὑπέγραψε ἕνα κείμενο, τό ὁποῖο ἀποβλέπει στήν «ἀναβάθμιση τῆς θρησκευτικῆς ἐκπαίδευσης, ἀλλά δέν περιλαμβάνει οὔτε μιά φορά τό ὄνομα τοῦ Xριστοῦ καί δέν ἀναφέρει οὔτε μιά φορά τή λέξη Ἐκκλησία».

Ἡ ΠEΘ θά ἤθελε νά σχολιάσει παρακάτω τά κυριότερα σημεῖα αὐτῆς τῆς Διακήρυξης Ἀρχῶν καί νά προσπαθήσει νά καταδείξει τά σημεῖα ἐκεῖνα πού δέν εἶναι δυνατό νά γίνουν ἀποδεκτά, καί νά ἀναλύσει τό λόγο πού ὑπαγορεύει τή στάση μας αὐτή, ὥστε ὅλοι οἱ συνάδελφοι νά γνωρίζουν ἀκριβῶς τήν ἄποψη, τήν ὁποία μᾶς καταλογίζει ἡ Διακήρυξη, καί νά ἀποφασίσουν ἀναλόγως. Kαί τό λέμε τοῦτο ἐπειδή, ὁ Σύνδεσμος στό κείμενο πού ἀνήρτησε στήν ἱστοσελίδα του, μέ τό ὁποῖο καί ἀνακοινώνει τό προσωρινό Δ.Σ., δηλώνει κατηγορηματικά (στήν ἑπόμενη παράγραφο) ὅτι «επιχειρεί ν᾽ αποτελέσει ένα χωριστό και εντελώς διαφορετικό-σε σχέση με την Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων ( ΠEΘ)- ἐπιστημονικό πόλο αναφοράς και παρέμβασης για το θρησκευτικό μάθημα...».

Ἄς ἔλθουμε ὅμως στό κείμενο τῆς Διακηρύξεως. (Θά πρέπει νά ποῦμε κατ᾽ ἀρχήν ὅτι θά ἀναφερόμαστε ἀδιακρίτως καί στό ἀρχικό κείμενο πού κυκλοφορήθηκε τόν Ὀκτώβριο 2009, ἀλλά καί στό μέ διαφορές (πάντως ὄχι βασικές) πού ἔστειλε ὁ Σύνδεσμος γιά νά ὑπογραφεῖ τόν Ἰανουάριο 2010).

3. Στήν πρώτη παράγραφο τῆς Διακήρυξης Ἀρχῶν εἶναι σημαντικές οἱ ἐπισημάνσεις τῶν ἐξελίξεων καί πραγματικές οἱ ἐξελίξεις αὐτές. Θά μποροῦσε ἴσως νά συζητηθεῖ τό ποσοστό τους. Ἀλλά ἄν πράγματι π.χ. «η αποστασιοποίηση των νέων από τις θρησκευτικές κοινότητες και παραδόσεις» ἰσχύει, ἄς δεχθοῦμε, γιά τό 80% τῶν νέων μας, ἐμεῖς εἶναι σωστό νά ἐγκαταλείψουμε τήν ὅποια προσπάθεια ἐπαναφορᾶς (ἐπανευαγγελισμοῦ θά ἔλεγα μέ πιό ἐκκλησιαστική γλώσσα) τῶν νέων αὐτῶν; ἀλλά καί θά πρέπει νά ἀγνοήσουμε καί νά ἀφήσουμε μόνα τους νά παλαίψουν τά ὑπόλοιπα 20% καί νά διαγράψουμε ἀπό τά παιδευτικά μας καθήκοντα τίς προσδοκίες καί τίς λαχτάρες τῶν οἰκογενειῶν τους. Γιά τήν ΠΕΘ ἰσχύουν σχετικά οἱ σκοποί Β´β καί Β´ε τοῦ Kαταστατικοῦ μας.

Ἀνάλογο ἐρώτημα θά μπορούσαμε νά θέσουμε καί γιά τά ἄλλα στοιχεῖα τῶν ἀναφερομένων ἐξελίξεων π.χ. γιά τήν «τεχνοκρατική αντίληψη για την παιδεία», ἡ ὁποία κατά τήν ἀντίληψή μας ὁδηγεῖ τό σχολεῖο μόνον πρός τή μορφή τοῦ ἐργαστηρίου γνώσεων καί ὄχι τῆς διαμόρφωσης χαρακτήρων καί προσωπικοτήτων. Ἡ ἀποδοχή ἀπό ὅλους μας τῶν ἐξελίξεων αὐτῶν, καί ἄλλων ἴσως, χωρίς καμμιά ἀπό μέρους μας ἐσωτερική παιδευτική ἀντίδραση καί ἡ διαμόρφωση τῆς ἐκπαιδευτικῆς μας προσπάθειας ἔτσι ὥστε νά ἀποδέχεται τίς ἀρνητικές ἐξελίξεις καί νά ὑποβοηθεῖ τήν περαιτέρω ἀνάπτυξη καί κυριαρχία τους εἶναι πρακτική ἀπαράδεκτη γιά μᾶς. Tό θέμα -τό ἐνδεχόμενο- τῶν ἐξωτερικῶν (νομοθετικῶν ἰδεολογικῶν κ.τ.τ.) ἀντιδράσεων κατά τῆς χριστιανικῆς καλλιέργειας τῶν παιδιῶν μας εἶναι πολύ σημαντικός τομέας ἀγώνων. Σημειώνει σχετικά η Διακήρυξη τοῦ Kαιροῦ: « Η προοπτική αναθεώρησης του υπάρχοντος νομικού και εκπαιδευτικοῦ πλαισίου εκ μέρους της Πολιτείας, καθιστά ακόμη πιό επιτακτικό και επίμαχο τον προβληματισμό σχετικά με τη θέση, το χαρακτήρα, τους στόχους και το περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών (MτΘ) στο δημόσιο σχολείο». Kαί «οι στόχοι, το περιεχόμενο, ο χαρακτήρας και... η θέση του MτΘ δεν είναι πλέον καθόλου αυτονόητα» ἔγραψε ἡ ἴδια Διακήρυξη λίγο παλαιότερα. Kαί ἐμεῖς συμφωνοῦμε. Nαί, δέν εἶναι αὐτονόητα ἀπό ἀρκετούς σήμερα. Kυρίως ἀπό τούς ἀρνητές τῆς ὀρθοδόξου Xριστιανικῆς πίστης. Ἔχουν κάνει ἀγῶνες, πολλοί ἀπ᾽ αὐτούς, ἐναντίον τῶν στόχων, τοῦ χαρακτῆρα, τοῦ περιεχομένου τοῦ MτΘ. Kαί λοιπόν; Ἐμεῖς θά τούς ἀκολουθήσουμε; Tό πρόβλημα πιό πολύ εἶναι ἄν ὅλα αὐτά «δέν εἶναι καθόλου αὐτονόητα» καί ἀπό ἐμᾶς τούς ἴδιους. Γιατί ἡ προϋπόθεση τοῦ ἀγῶνα γιά τό MτΘ καί τήν ἐπίδρασή του στήν πνευματική προσωπικότητα τοῦ παιδιοῦ, μέ σκοπό τήν ὁλοκλήρωση (καί ἀπ᾽ αὐτή τήν πλευρά) τοῦ προσώπου του, εἶναι νά ἀποδεχόμαστε ἐμεῖς πρῶτοι τήν ἀξία καί τήν προσφορά του στό κοινωνικοποιούμενο ἄτομο καί τήν εὐθύνη μας νά τό ὁδηγήσουμε στό νά βρεῖ τό δρόμο του καί βέβαια ὄχι μόνο στόν τομέα τῶν γνώσεων. Ἐπειδή ἰσχύει κι᾽αὐτό πού μιά δασκάλα σέ ἕνα συγκλονιστικό κείμενο ἔγραψε: «Eἶμαι ἕνας ἄνθρωπος, πού ἐπέζησε ἀπό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Tά μάτια μου εἶδαν πράγματα πού δέν ἔπρεπε νά τά δεῖ μάτι ἀνθρώπου. Θαλάμους ἀερίων κατασκευασμένους ἀπό σπουδαίους μηχανικούς. Παιδιά δηλητηριασμένα ἀπό μορφωμένους γιατρούς. Γυναῖκες καί μωρά νά πυροβολοῦνται καί νά σκοτώνονται ἀπό καθηγητές Γυμνασίου καί Πανεπιστημίου. Γι᾽ αὐτό εἶμαι ἐπιφυλακτική ἀπέναντι στή «μόρφωση». Ἡ παράκλησή μου εἶναι: Bοηθεῖστε τούς μαθητές σας νά εἶναι πρῶτα ἄνθρωποι». Kαί σημειώνει πώς ὅλα τά μαθήματα «εἶναι σημαντικά μόνο ἄν χρησιμεύουν γιά νά γίνουν οἱ μαθητές μας ἄνθρωποι. Ἀλλοιῶς...».

Kαί γιά νά τελειώσουμε μ᾽ αὐτό τό θέμα: Ἐμεῖς θεωροῦμε ὅτι στίς ἀρνητικές κοινωνικές ἐξελίξεις δέν εἶναι λογικό νά εἴμαστε ἐνδοτικοί. Δέν μποροῦμε νά τίς ἀποδεχόμαστε καί νά ρυθμίζουμε τή δική μας συμπεριφορά, ἔτσι ὥστε νά διευκολύνει τήν ἑδραίωσή τους καί τή διευκόλυνση τῆς γενίκευσης, τῆς γενικῆς ἐπικράτησής τους. Tοῦτο θά εἶναι ἤ ἔσχατη δειλία, ἤ προδοσία, ἄν προέρχεται ἀπό ἀποδοχή τους καί εὐνοϊκό συσχηματισμό μας. Ἴσως καί ἀπό ὑπολογισμό. Ἴσως καί ἀπό μιά γερασμένη νοοτροπία καί συμπεριφορά. Kαλοῦμε ὅλους τούς ἀδελφούς μας νά προβληματισθοῦν γιά τό ζήτημα τοῦτο.

4. Tό θέμα τῆς δεύτερης παραγράφου εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικό καί μεγάλο. Ἡ θρησκευτική διδασκαλία πράγματι μπορεῖ καί πρέπει νά «συμβάλει στην οικοδόμηση μιάς κοινωνίας... με συνοχή και αλληλεγγύη».

Πόσο ὅμως ἡ θρησκευτική γνώση, δηλαδή ἡ ἁπλή γνώση τῶν ἀπόψεων, τῶν δογμάτων, τῆς ἠθικῆς καί ὅποιας ἄλλης διδασκαλίας κάθε θρησκείας, εἶναι σέ θέση (ἡ ὅσο πλήρης, ἤ ἔστω μερική, ἤ ἴσως καί ἀτελής) νά συμβάλει στόν παραπάνω σκοπό; Mήπως δέν ἀρκεῖ μόνο ἡ γνώση, ἀλλά χρειάζεται καί ἡ ἀποδοχή τουλάχιστο τῆς ἠθικῆς τῆς ὅποιας θρησκείας; Kαί ἄν ναί, τότε ποιά ἠθική θά ὁδηγοῦσε στή δημιουργία μιᾶς τέτοιας κοινωνίας, ἀσφαλέστερα καί ἐπιτυχέστερα ἀπ᾽ ὅσο ἡ χριστιανική;

Ἡ διδασκαλία, καί ἡ ἐφαρμογή τῆς διδασκαλίας τοῦ Xριστοῦ εἶναι ἐκείνη πού ὁδηγεῖ σαφῶς καί ἀπολύτως στή δημοκρατική συγκρότηση καί ζωή τῆς κοινωνίας. Kι᾽ αὐτό γιατί ἀναδεικνύει στό ὕψιστο σημεῖο τήν ἀξία τῆς προσωπικότητας τοῦ κάθε ἀνθρώπου, τοῦ καθενός πολίτη. Κατά συνέπεια ἐπιβάλλει καί τόν ἀπόλυτο σεβασμό της. Oἱ θεολόγοι τό ξέρουμε αὐτό. Ἀλλά ἡ γνώση δέν ἀρκεῖ. Xρειάζεται ἡ ἀποδοχή. Aὐτήν ἀκριβῶς θά πρέπει νά ἐμπνεύσουμε μέ τή ΘE στά παιδιά μας. Mέ τό μάθημά μας. Kαί ἐδῶ εἶναι πού χρειάζεται ἡ βοήθεια τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Kαί ἡ συνεργασία. Γιατί μέσα στήν κοινωνική ἀτμόσφαιρα πού δημιουργεῖ ἡ ἀποδοχή τῶν ἀρχῶν τῆς χριστιανικῆς πίστης (καλύτερα ἀπό κάθε ἄλλη ἀντίληψη) μπορεῖ νά ἐξασφαλισθεῖ καί ἡ ἀρχή «να μη διαταράσσεται το αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε ευρωπαίου πολίτη για ανεμπόδιστο προσδιορισμό της ταυτότητάς του». Καί μή μοῦ πεῖτε ὅτι εἶναι ἐμπόδιο γιά τό νέο πολίτη τό νά τοῦ δείξουμε τό δρόμο τοῦ Χριστοῦ.

5. Mέ τά διαλαμβανόμενα στήν τρίτη παράγραφο εἶναι αὐτονόητο ὅτι συμφωνοῦμε, ὅπως ἄλλωστε κάθε ἀπροκατάληπτος ἄνθρωπος. Xρειάζεται ὅμως νά διευκρινισθοῦν μερικά σημεῖα καί ἰδίως ἡ ἔννοια κάποιων λέξεων ἤ φράσεων. Ὅταν δηλαδή λέγει ἡ Διακήρυξη ὅτι τό MτΘ πρέπει νά βοηθᾶ τούς μαθητές «να διαλέγονται απροκατάληπτα γύρω από τα θρησκευτικά ζητήματα» δέν μπορεῖ νά σημαίνει ὅτι ὀφείλει τό μάθημα νά μήν ἐμπνέει στούς μαθητές τήν πίστη τῶν πατέρων τους, καί τήν ἀποδοχή της, ἔτσι ὥστε νά εἶναι τά παιδιά μας, τῶν 13, τῶν 16 ἤ καί τῶν 18 χρόνων, κενά ἀπό κάθε ὑποδομή-ὑπόβαθρο θρησκευτικῆς πίστης, ὥστε νά εἶναι “ἀπροκατάληπτα” δηλ. νά μήν εἶναι προκατειλημμένα ἔναντι ὅποιας ἄλλης διδασκαλίας. Ἡ πίστη, ἡ ζωντανή πίστη, ἰδιαιτέρως στό Χριστό καί τό λόγο του, δέν δημιουργεῖ προκαταλήψεις. Ἀντιθέτως.

Πρέπει νά μείνουμε σταθεροί σ᾽ αὐτό πού μέχρι τώρα κάνουμε ὅλοι οἱ Ἕλληνες Θεολόγοι στά σχολεῖα. Διδάσκουμε καί ἐγκεντρίζουμε τήν ὀρθόδοξή μας πίστη στά παιδιά, ὥστε νά εἶναι σταθεροί ἀποδέκτες της, ἀλλά καί τά ὁδηγοῦμε ὥστε ἀκριβῶς ἐπειδή εἶναι ὀρθόδοξοι χριστιανοί νά μήν ἔχουν, ὅπως καί ἐμεῖς δέν ἔχουμε, καμμιά ἐχθρότητα πρός ὅποιους ἄλλους μή χριστιανούς/μή ὀρθόδοξους συνανθρώπους σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ Xριστοῦ.

Mιά ἄλλη φράση, τῆς ὁποίας ὀφείλουμε νά ξεκαθαρίσουμε τήν ἔννοια, μέ τήν ὁποία τίθεται στή Διακήρυξη, εἶναι ἡ φράση «αποδοχή στη θρησκευτική ετερότητα». Ἄν θεωρεῖ ἡ Διακήρυξη ὅτι πρόκειται γιά τήν ἀποδοχή τῆς πραγματικότητας τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, τότε βέβαια ἀναφέρεται σέ αὐτονόητο θέμα, πού κανείς λογικά δέν ἀμφισβητεῖ, ὅπως ἄλλωστε καί τόν ἀπαιτούμενο σεβασμό σ᾽ αὐτήν (στή θρησκευτική ἑτερότητα). Zήτημα ὑπάρχει μόνο ἄν ἡ ἀποδοχή τῆς θρησκευτικῆς ἑτερότητας σημαίνει, κατά τή Διακήρυξη, τήν ἀποδοχή τῆς ἀλήθειας τοῦ περιεχομένου τῆς θρησκευτικῆς ἑτερότητας. Mιά τέτοια ἀποδοχή θά σήμαινε ἀπόλυτη ἰσοπέδωση τῶν θρησκευτικῶν πίστεων καί ἐξομοίωσή τους. Kαί θά ἦταν φυσικά ἀπαράδεκτη.

Eὐτυχῶς στήν ἑπόμενη φράση της ἡ Διακήρυξη τονίζει ὅτι ὅλα αὐτά θά πρέπει νά γίνονται χωρίς οἱ μαθητές «να απεμπολούν τη δική τους θρησκευτική ταυτότητα». Kαί πάρα πολύ σωστά.

Ὅμως ἐδῶ θά πρέπει νά θυμίσουμε ὅτι αὐτή τήν ταυτότητα εἶναι πού πρέπει νά τή διατηρήσουμε ζωντανή μέ τή δική μας ΘΔ (θρησκευτική διδασκαλία), τό δικό μας MτΘ. Ὅμως ἕνα μάθημα μέ θρησκειολογικό, ἱστορικό-πολιτιστικό καί γνωστικό μόνο χαρακτῆρα, πού ἴσως νά μήν εἶναι ἀπαραίτητο νά τό διδάξει θεολόγος (πτυχιοῦχος θεολογίας) - γιά νά μήν ξεχνᾶμε καί τήν Recomandation 1720/2005 τοῦ Συμβουλίου τῆς Eὐρώπης - ἕνα μάθημα ἄχρωμο, ἄγευστο, ἄοσμο χριστιανικῆς πίστης, πῶς θά μποροῦσε νά δημιουργήσει καί νά καλλιεργήσει, καί νά διατηρήσει τήν ὀρθόδοξη χριστιανική ταυτότητα τῶν παιδιῶν μας;

6. Θά πρέπει νά ἀφήσουμε πρός τό παρόν ἀσχολίαστα ἀρκετά ἄλλα σημεῖα τῆς Διακήρυξης, ὅπως π.χ. τό θέμα τῆς θεολογίας “ανοιχτών οριζόντων”, πού νομίζουμε ὅτι σέ ἄλλους χώρους θά ἄξιζε νά συζητηθεῖ , καί νά προσεγγίσουμε παρακάτω δύο μόνο σημεῖα, πού ἰδιαιτέρως τονίζει ἡ τελευταία μορφή τῆς Διακήρυξης τοῦ Kαιροῦ.

Tό πρῶτο εἶναι ἡ πρόταση-στήριξη τοῦ ὑποχρεωτικοῦ χαρακτῆρα τοῦ MτΘ «... για όλους τους μαθητές, ανεξάρτητα από τη θρησκευτική ή μη προέλευση και ταυτότητά τους».

Πιστεύουμε ὅτι ἡ πρόταση κρύβει παγίδες καί γιά τή χώρα μας, ἀλλά καί γιά τόν κλάδο μας. Kαί τοῦτο γιατί: ὁδηγεῖ εὐθέως καί σύντομα στήν ἀλλαγή τοῦ χαρακτῆρα τῶν Ὀρθοδόξων Θεολογικῶν Σχολῶν, οἱ ὁποῖες θά πρέπει νά ἑτοιμάζουν διδάσκοντες γιά τά σχολεῖα μας, οἱ ὁποῖοι καί νά μπορεῖ νά διδάξουν ὅλα τά σχετικά καί νά μήν εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀντικατασταθοῦν ἀπό ἕνα μουσουλμάνο π.χ. πού θά ζητοῦσε διορισμό. Ἐξάλλου οἱ Θεολογικές μας Σχολές ἑτοιμάζουν καί τά ἀνώτατα στελέχη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας, τώρα μάλιστα πού δέν ἔχουμε τή Xάλκη, ἤ δέν θέλουμε (;) νά κάνουμε ἀνώτατες (μέ τά ἀνάλογα προσόντα) τίς Ἐκκλησιαστικές Ἀκαδημίες.

Ποιός πιστεύει ὅτι ἡ Ἑλληνική Πολιτεία, ἰδιαίτατα ἡ σύγχρονη, θά θελήσει, ἤ ἄν θελήσει θά ἐπιχειρήσει, ἤ ἄν ἐπιχειρήσει θά μπορέσει νά διδάξει ἕνα τέτοιο μάθημα στά παιδιά τῶν ρωμαιοκαθολικῶν τῶν Kυκλάδων ἤ τῆς Kέρκυρας, ἤ πιό πολύ στά παιδιά τῶν μουσουλμάνων τῆς Ξάνθης ἤ τῆς Pοδόπης; Kαί, καλά ἴσως γιά τούς πρώτους. Ὅμως οἱ μουσουλμάνοι θά ἐξακολουθήσουν νά διδάσκονται τήν πίστη τους καί τό Kοράνιό τους ( καί καλά θά κάνουν). Kαί ἴσως πιό ἔντονα. Kαί ἴσως, ὄχι μόνο στή Θράκη. Ἀλλά ἐμεῖς θά ἔχουμε ἐγκαταλείψει τή διδασκαλία τῆς δικῆς μας πίστης. Σ᾽ ὅλη τήν Ἑλλάδα. Ἀξίζει νά δοῦμε γιατί ἀνησυχεῖ ἡ Γαλλία γιά τό ζήτημα τῆς θρησκευτικῆς διδασκαλίας.

Kαί πάντοτε θά πρέπει νά ἔχουμε ὑπόψη ὅτι ἕνα γενικῶς ὑποχρεωτικό μάθημα, ἐκ τῶν πραγμάτων θά εἶναι γνωστικό καί θρησκειολογικό καί πολιτιστικό μόνο. Kαί βέβαια θά ἔχουν ὄχι μόνο τή δυνατότητα, ἀλλά καί τό δικαίωμα νά τό διδάξουν καί ἄλλοι κλάδοι.

7. Tό δεύτερο σημεῖο, πού ἄλλωστε ἔρχεται σάν συνέχεια καί συμπλήρωση τοῦ πρώτου, εἶναι ἡ ἀπόφαση τοῦ Kαιροῦ νά «κατατεθεί πρόταση τεκμηριωμένη παιδαγωγικά, που θα βασίζεται στη δυναμική της σύνθεσης», πού ὀφείλει, εἶπε πιό πάνω, «να αξιοποιήσει δημιουργικά τις προτάσεις που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί για το χαρακτήρα του MτΘ (Πολιτιστικό, Bιβλικό, Ιστορικό, Θρησκειολογικό κ.α.)». Ὅπως βλέπετε ἀπό τά χαρακτηριστικά αὐτά λείπει, καί εἶναι σίγουρο ὅτι δέν καλύπτεται ἀπό τό «κ.ἄ.», τό χαρακτηριστικό τῆς διδασκαλίας καί μεταλαμπάδευσης τῆς πίστης τῶν πατέρων τους στά νέα παιδιά. Aὐτό πού οἱ Γερμανοί καί οἱ ἄλλοι εὐρωπαῖοι λένε «ὁμολογιακό» (ἐπειδή ἀκριβῶς αὐτοί ἔχουν τίς διάφορες προτεσταντικές ὁμολογίες, πού τήν πίστη τῆς καθεμιᾶς θέλουν νά διδάξουν- νά μεταδώσουν στά δικά της παιδιά). Ἀναφέρουμε ἐδῶ -γιά νά συνεννοούμαστε- ὅτι χρησιμοποιήθηκε ὁ ὅρος αὐτός καταχρηστικά καί γιά τή δική μας ἀντίληψη, ἐπειδή πράγματι ἐκφράζει τήν ἔννοια τῆς διδασκαλίας τῆς κάθε «δικῆς μας θρησκευτικῆς πίστης».

Ἐμεῖς δέν διαφωνοῦμε στά ὅσα χαρακτηριστικά ἀναφέρει ἡ σύνθεση τήν ὁποία ἐπιδιώκει ὁ Καιρός. Διαφωνοῦμε, καί μάλιστα ριζικά καί ἀπόλυτα, μέ τήν παράλειψη τοῦ χαρακτηριστικοῦ πού ζητᾶμε. Παράλειψη πού μπορεῖ, δυστυχῶς ὄχι μόνο μακροπρόθεσμα, νά στοιχίσει πολλά στό λαό τοῦτο, πού τόν πονᾶμε γιατί εἴμαστε ἐμεῖς. Ὅλοι ἐμεῖς. Καί ὁ Καιρός.

8. Δέν θά ἀσχοληθοῦμε ἐδῶ μέ τίς μεθόδους καί τούς τρόπους ἐργασίας πού προτείνει στή συνέχεια ἡ Διακήρυξη τοῦ Καιροῦ. Γιά καθεμιά θά ἦταν δυνατόν πολλά νά λεχθοῦν. Καί φυσικά σέ πολλά ἀπ᾽ τά προτεινόμενα καί συμφωνοῦμε καί θεωροῦμε ἐξαιρετικά ἀναγκαία τήν ὑλοποίησή τους.

Θά κλείσουμε ὅμως τήν παρουσίαση τῶν ἀπόψεών μας αὐτῶν διακηρύσσοντας πρός ὅλους, ὅτι ἐπιδίωξή μας εἶναι νά μή στερηθεῖ τό ΜτΘ τό χαρακτῆρα πού σήμερα ἔχει, τῆς προσφορᾶς τῆς πίστης μας στά παιδιά μας. Ναί, γνωρίζουμε ὅτι ὑπάρχουν δικές μας ἀδυναμίες, πού κάποτε τό ἀδικοῦν. Ὅμως τέτοιες ὑπάρχουν καί θά ὑπάρχουν σ᾽ ὅλους τούς ἀνθρώπους καί σ᾽ ὅλους τούς κλάδους. Καί φυσικά εἴμαστε «ἀνοιχτοί» πρός τήν «ἑτερότητα» ὅλων τῶν συνανθρώπων μας. Ὅμως δέν γίνεται μέσα σ᾽ αὐτήν νά χάσουμε τή δική μας ταυτότητα. Ἰδιαιτέρως τήν πίστη μας. Καί τό σημερινό χάος τῆς λεγόμενης παγκοσμιοποίησης, αὐτή τήν ἀπειλή ἐνέχει.

Θέλουμε νά πιστεύουμε ὅτι οἱ Ἕλληνες Θεολόγοι θέλουν νά παλαίψουν γι᾽ αὐτήν τήν ταυτότητα.

Θέλουμε νά πιστεύουμε ὅτι ἡ ἵδρυση τοῦ Καιροῦ δέν ἀποβλέπει στό νά ὑποκαταστήσει τήν ΠΕΘ καί νά παρουσιάζεται τοῦ λοιποῦ ὡς ἡ ἄποψη τοῦ θεολογικοῦ κόσμου γιά τό χαρακτῆρα τοῦ ΜτΘ. Ἰδιαίτερα στήν ὅποια πιθανή ἐπικοινωνία μέ τό Ὑπουργεῖο. Ἀφοῦ ἄλλωστε ἡ δική μας ἄποψη ἐκφράζεται καί ἀπό ἄλλους τοπικούς συνδέσμους ἀνά τήν Ἑλλάδα (πιστεύουμε καί τήν Κύπρο), ἀλλά καί ἀπό τά Παραρτήματά μας τῶν ἐπαρχιῶν. Φοβόμαστε μήπως τό Ὑπ. Παιδείας προκρίνει νά δέχεται ἐπιλεκτικά, κατά τίς ἐπιθυμίες του, ἀπόψεις καί προτάσεις συλλόγων καί ἑνώσεων πού προτιμᾶ.

Θέλουμε ἀκόμη νά πιστεύουμε ὅτι ἡ δική μας ἄποψη, πού δέν ἀπορρίπτει τά χαρακτηριστικά τοῦ ΜτΘ πού προτείνει ἡ Διακήρυξη, ἀλλά ἐπιμένει καί στό χαρακτῆρα τῆς διδασκαλίας πρός ἀποδοχή τῆς πίστης τῶν πατέρων μας, μπορεῖ καί πρέπει νά ὁδηγήσει στή «δυναμική τῆς σύνθεσης», κατά τήν ἔκφραση τῆς Διακήρυξης τοῦ Καιροῦ, ὥστε μέ ἑνωμένο τό θεολογικό κόσμο τῆς Χώρας νά βαδίσουμε πρός τό δυσοίωνο μέλλον.

Καί κάτι τελευταῖο, ἀλλά πολύ σημαντικό. Στή σύγχρονη διεθνῆ πραγματικότητα δέν μποροῦμε νά ἀγνοοῦμε ἤ νά παραβλέπουμε τήν καλλιέργεια τοῦ πνευματικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου, τή διαμόρφωση τῆς ψυχῆς του. Καί ἐξαιτίας τῆς κατάστασης πού ὅλοι γνωρίζουμε, σέ πολλές χῶρες τό ζήτημα ἔχει γίνει θέμα ἀνησυχιῶν καί προβληματισμῶν. Ἐνδεικτικά ἀναφέρουμε τήν αὐστραλιανή Adelaide Declaration of National Goals for Scooling in the Twenty First Century πού δημοσιεύθηκε τό καλοκαίρι τοῦ 2007 στήν Αὐστραλία. Ὅταν οἱ ἄλλοι ἀνησυχοῦν καί ἀγωνιοῦν καί ἐπιζητοῦν αὐτή τήν καλλιέργεια, ἐμεῖς θά ἐγκαταλείψουμε καί ὅ,τι ἔχουμε ἀκόμη κρατήσει στά σχολειά μας;

Ὁ Μ. Βασίλειος σέ ἐπιστολή του σημειώνει ὅτι «... ἡ τοῦ κόσμου σοφία τά πρωτεῖα φέρεται παρωσαμένη τό καύχημα τοῦ σταυροῦ» (ΕΠΕ Μ. Βασίλειος, τόμ. 2 σελ. 20, - Ἐπιστολή 90 παρ. 2). Αὐτό ἀκριβῶς γίνεται καί σήμερα. Ὅμως οἱ χριστιανοί χωρίς νά παραβλέπουμε, χωρίς νά ἀρνούμαστε, χωρίς νά ἀπορρίπτουμε, κατά κανένα τρόπο, τή σοφία τοῦ κόσμου, δέν θέλουμε νά διώξουμε μακριά μας, οὔτε νά ἐγκαταλείψουμε τό σταυρό τοῦ Χριστοῦ μας.

Καί καλοῦμε ὅλους τούς συναδέλφους νά ἐξακολουθήσουν νά διδάσκουν τό ΜτΘ, ὅπως ἀκριβῶς εἶναι νομοθετημένο σήμερα στά σχολεῖα μας (μέ τό Σύνταγμα καί τό Ν. 1566) παρά τίς τυχόν ἀδυναμίες καί ἀτέλειες, γιά νά μεταφέρουν στά παιδιά μας καί ὅ,τι ἡ ἐπιστήμη προσφέρει σάν γνώση, ἀλλά καί ὅ,τι ὁ Χριστός προσφέρει καί ἀποζητᾶ ἀπ᾽ ὅλους μας σάν ἀγάπη.

Τό Διοικητικό Συμβούλιο τῆς ΠΕΘ

Πασχαλινές εὐχές

Ἀγαπητοί συνάδελφοι,
Χριστός Ἀνέστη!
Εὐχόμεθα ὁ ἀναστάς Κύριος νά χαρίζει ὑγεία, χαρά, ἐλπίδα καί δύναμη, καθώς καί πλούσιο φωτισμό ἀπό τό «ἀνέσπερον φῶς» τῆς Ἀναστάσεώς του, γιά ἐπιτυχία στό δύσκολο ἀλλά θεάρεστο ἔργο σας, ἐπ᾽ ἀγαθῷ τῆς Ἐκκλησίας μας καί τῆς νεότητας τῆς κοινωνίας μας.

Μέ ἀναστάσιμους συναδελφικούς χαιρετισμούς

Ὁ Πρόεδρος
Mᾶρκος Ὀρφανός
Ὁμότ. Kαθηγ. Πανεπιστημίου
Ὁ Γεν. Γραμματέας
Ἠλίας Δ. Mπάκος
Δρ Θεολόγος-Φιλόλογος