Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Οι σχέσεις του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου με τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο κατά τα δέκα έτη της Αρχιεπισκοπίας του

ΜΕΡΟΣ Δ΄

Οι σχέσεις του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου με τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο κατά τα δέκα έτη της Αρχιεπισκοπίας του

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Από την αρχή της Αρχιεπισκοπίας του κ. Ιερωνύμου ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος έδειξε τις έναντι της Εκκλησίας της Ελλάδος προθέσεις του.

Στις 16 Φεβρουαρίου 2008 ενθρονίστηκε ο κ. Ιερώνυμος και στις 28 Μαρτίου 2008 – δύο ημέρες πριν συμπληρώσει τα 70 του χρόνια – ο Πατριάρχης του απέστειλε πανταχούσα. Σε ύφος αλαζονικό, που καθόλου δεν θύμιζε τη φιλική τους σχέση επί Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, του κάνει αυστηρές συστάσεις, ως ηγεμών προς υπήκοο.

Γράφει ο Πατριάρχης στον Αρχιεπίσκοπο: «Προς τούτοις επισυνάπτομεν και την μετά ζήλου εκ μέρους της Υμετέρας Μακαριότητος επισκόπησιν εν τη ενασκήσει των Προεδρικών Αυτής καθηκόντων προς παντελή αποφυγήν τούτο μεν κοσμικών παρεμβάσεων εις το εκκλησιαστικόν σώμα, οποθενδήποτε προερχομένων, τούτο δε παρερμηνειών των εσωτάτων αυτού χαρισματικών δομών υπ’ αλλοτρίων εξωεκκλησιαστικών θεσμικών δικαιοδοσιών». Πίσω από τις γραμμές του κρύβεται η αντίληψη ότι υπεράνω του Συντάγματος και των Νόμων είναι οι εντολές του, τις οποίες κρίνει ως θέσφατα. Και τα γράφει ο ακολουθών πιστώς και κατά γράμμα τα όσα επιτάσσει   η  τουρκική κυβέρνηση...

 Στην ίδια επιστολή ο κ. Βαρθολομαίος χαρακτηρίζει «δικές του» τις Μητροπόλεις των «Νέων Χωρών»! Συγκεκριμένα γράφει ότι ο κ. Ιερώνυμος έχει «πατρικό χρέος» δια την « εν στοργή κηδεμονίαν των εν τοις επί μέρους και μόνον επιτροπικώς διοικουμένων παρά της αγιωτάτης Εκκλησίας εν Ελλάδι ημετέρων εκκλησιαστικών Επαρχιών, ήτοι των λεγομένων “Νέων Χωρών”».(Σημ. Η υπογράμμιση του υπογρ.). Δεν είναι καθόλου λεπτομέρεια το ότι ο Πατριάρχης αναφέρει «Εκκλησία εν Ελλάδι», αντί «Εκκλησία της Ελλάδος». Με τον όρο «Εν Ελλάδι» θέλει να σημειώσει ότι η Εκκλησία της Ελλάδος δεν έχει δικαιοδοσία, παρά σε μικρό μέρος της χώρας και στο μεγαλύτερο την έχει το Φανάρι.... Οι αντιλήψεις αυτές του κ. Βαρθολομαίου ευχαρίστως ακούγονται από τις κυβερνήσεις Τσίπρα και Ερντογάν, αλλά και των Σκοπίων και της Βουλγαρίας.... Όχι όμως από όλους τους Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος και από τον πιστό λαό.

Με την ίδια αυταρχική αντίληψη αντιμετώπισε ο κ. Βαρθολομαίος τον κ. Ιερώνυμο, κατά την πρώτη επίσκεψη του στο Φανάρι. Την 10η Μαΐου 2008, υπέγραψε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο Πρακτικό Συμφωνίας, δια της οποίας η Ελλαδική Εκκλησία καθίστατο εκκλησιαστικό προτεκτοράτο του Φαναρίου. Συγκεκριμένα, στο Πρακτικό της Συμφωνίας, που υπεγράφη κατά τις Διμερείς Συνομιλίες, αναφέρεται: «Είναι αναγκαία δια την εναρμόνισιν του Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος προς την Πατριαρχικήν και Συνοδικήν Πράξιν του 1928 η έναρξις της καταλλήλου διαδικασίας τροποποιήσεως των σχετικών άρθρων του ισχύοντος Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος... Ολοκληρουμένης της προετοιμασίας δια την τροποποίησιν του Καταστατικού Χάρτου, αποσταλήσεται ούτος εν σχεδίω οφειλετικώς εγκαίρως τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω προ της ψηφίσεως αυτού, προς έκφρασιν γνώμης και συμφωνίας. Η αυτή διαδικασία συνεφωνήθη όπως τηρήται και δια παν νομοθέτημα αφορών εις τα εν Ελλάδι εκκλησιαστικά πράγματα, όταν ταύτα άπτονται των σχέσεων των δύο Εκκλησιών, κατά την κρίσιν αυτών». (Σημ. Η υπογράμμιση του υπογρ.).  Σημειώνεται ότι ο Νόμος περί εντάξεως των Μητροπόλεων των «Νέων Χωρών» προηγήθηκε της Πράξεως του 1928 και ότι για την Ελληνική Πολιτεία έτσι  αυτές  έλαβαν νομική και εκκλησιαστική υπόσταση. 

Συμφωνήθηκαν στο Φανάρι τότε και άλλα ταπεινωτικά για την Εκκλησία της Ελλάδος μέτρα. Πρώτον να παύσει να έχει φωνή, με το Γραφείο Της, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Πατριάρχης θέλει να αγνοεί ότι η Εκκλησία της Ελλάδος είναι Αυτοκέφαλη και πως το Φανάρι είναι υποχρεωμένο να ακολουθεί έναντι της ΕΕ την πολιτική Ερντογάν, πολιτική όλως αντίθετη προς τα πιστεύω του πιστού ελληνικού λαού. Το  δεύτερο που συμφωνήθηκε ήταν να αναβαθμιστεί το Γραφείο του Πατριαρχείου στην Αθήνα – όλως αντεκκλησιαστικό γεγονός – με το δεδομένο ότι «το επίπεδο εκπροσωπήσεως του στην Αθήνα δεν είναι αντάξιον του κύρους και της θέσεως της Πρωτοθρόνου Ορθοδόξου Εκκλησίας». Αργότερα ήρθε στο φως της δημοσιότητας η πληροφορία ότι η επιδίωξη ήταν να καταστεί το Γραφείο ένα είδος «Νουντσιατούρας», αφού ο Πατριάρχης διεκδικεί ρόλο «Πάπα της Ανατολής».

Η υπογραφείσα συμφωνία μεταξύ Φαναρίου και Αθηνών δυσαρέστησε την τότε κυβέρνηση. Κατά την άποψη των κυβερνητικών παραγόντων ουδεμία ελληνική κυβέρνηση μπορεί να δεχθεί να είναι η πρώτη χώρα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο, στην οποία θα ισχύει δια της πατριαρχειοκρατίας, η θεοκρατία. Ουδεμία ελληνική κυβέρνηση μπορεί να δεχθεί ότι για να νομοθετεί  οφείλει να παίρνει την έγκριση του Πατριάρχου!.

Η συμφωνία που υπεγράφη στο Φανάρι τον Μάϊο του 2008 δυσαρέστησε και πολλούς Μητροπολίτες. «Ο Αρχιεπίσκοπος δεν είχε εξουσιοδότηση να προχωρήσει σε συμφωνία με το Πατριαρχείο» υποστήριξαν ορισμένοι και αρκετοί εμφανίστηκαν από διστακτικοί έως αντίθετοι σε μια ενδεχόμενη αναθεώρηση του Καταστατικού Χάρτου. (Βλ. σχ. Ρεπορτάζ εφημ. «Καθημερινή», 25 Μαΐου 2008, σελ. 14). Σημειώνεται ότι  οι όροι που υπογράφηκαν στο Φανάρι τον Μάϊο του 2008 και μετά από δέκα χρόνια δεν έχουν έρθει προς έγκριση στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μάλιστα στην πρόσφατη Ιεραρχία, του Οκτωβρίου 2017, και με την ευκαιρία της συμπλήρωσης σαράντα χρόνων από της ψηφίσεως και θεσπίσεως του Καταστατικού Χάρτου (Νόμος 590/1977)  υπήρξε σχετική εισήγηση από τον Μητρ. Σύρου  και στη συνέχεια  κατατέθηκαν προτάσεις τροποποιήσεων του, χωρίς καμία  να αφορά στα συμφωνηθέντα στο Φανάρι. 

Ως προς τον υπογραφέντα, το 2008, όρο «περί αναβαθμίσεως της εκπροσωπήσεως του Οικ. Πατριαρχείου στην Αθήνα», όχι μόνο αυτό δεν κατέστη «νουντσιατούρα», αλλά έχει εκκλησιαστικά απομονωθεί από τον Αρχιεπίσκοπο ο εκπρόσωπός του, Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Αμφιλόχιος. Από του διορισμού του  δεν έχει οποιαδήποτε επικοινωνία με τον Αρχιεπίσκοπο και με οποιοδήποτε άλλο μέλος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Η  εξέλιξη της περίπτωσης του Μητροπολίτου Αδριανουπόλεως κ. Αμφιλοχίου (Στεργίου) έχει εκκλησιαστικό ενδιαφέρον. Μετά την εκλογή του κ. Ιερωνύμου στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο ο τότε Αρχιμανδρίτης π. Αμφιλόχιος Στεργίου, διορίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο «ειδικός του Σύμβουλος στα θέματα της Αρχιγραμματείας της Ιεράς Συνόδου». Η θέση ήταν σημαντική αλλά εξωθεσμική και προκάλεσε εύλογες απορίες για τη χρησιμότητά της. Έμοιαζε ως να τοποθετήθηκε ένα πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του Αρχιεπισκόπου στη θέση του επιβλέποντος σε όλα όσα συνέβαιναν στην Ιερά Σύνοδο, μηδέ της Αρχιγραμματείας – ήτοι του ανωτέρου διοικητικού οργάνου της Εκκλησίας της Ελλάδος -  εξαιρουμένης. Η θέση θεωρήθηκε ότι εδόθη στον π. Αμφιλόχιο, λόγω των υπηρεσιών, που είχε προσφέρει στον Αρχιεπίσκοπο, όταν ήταν Μητροπολίτης Θηβών. Μιαν ημέρα και χωρίς καμία δημόσια εξήγηση ο π. Αμφιλόχιος απομακρύνθηκε από τη θέση, που είχε αναλάβει στη Σύνοδο και έκτοτε δεν είχε κάποια άλλη θέση σ’ αυτήν, ούτε οποιαδήποτε επικοινωνία με τον κ. Ιερώνυμο.

Όταν κενώθηκε ο θρόνος της Μητροπόλεως Ιωαννίνων ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος επενέβη προσωπικά στην εκλογή του νέου Μητροπολίτου. Υπέδειξε στα μέλη της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος να ψηφίσουν τον π. Αμφιλόχιο Στεργίου! Ο κ. Ιερώνυμος δεν δέχθηκε την πρόταση – υπόδειξη και πρόβαλε δικό του υποψήφιο, τον Πρωτοσύγκελλο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών π. Μάξιμο Παπαγιάννη, ο οποίος και εξελέγη, σχεδόν παμψηφεί.

Ο κ. Βαρθολομαίος στην «ήττα» του αντέδρασε πολύ γρήγορα. Τρεις μήνες μετά πρότεινε στην  Πατριαρχική Σύνοδο και αυτή εξέλεξε ομοφώνως, όπως πάντοτε συμβαίνει στις προτάσεις του Πατριάρχου, τον π. Αμφιλόχιο Στεργίου Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως. Ο Πατριάρχης τον χειροτόνησε αμέσως και τον διόρισε διευθυντή του Πατριαρχικού Γραφείου στην Αθήνα, σε αντικατάσταση του Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ιωάννου. Ενήργησε έτσι, γνωρίζοντας ότι οι σχέσεις του Αδριανουπόλεως με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών ήσαν σε χείριστο σημείο. Γι’ αυτό και μπορεί να θεωρηθούν ειρωνικά τα όσα είπε ο κ. Βαρθολομαίος στον κ.  Αμφιλόχιο   κατά την χειροτονία του: « Η προσωπική πνευματική σχέσις σου με τον Μακαριώτατον....κ. Ιερώνυμον αποτελεί εχέγγυον της επιτυχίας της αποστολής σου ταύτης». ( Σημ. Ως συνδέσμου των δύο εκκλησιών).... Όταν ο Αδριανουπόλεως  δεν μιλιέται με τον Αρχιεπίσκοπο η αποστολή του δυσχεραίνεται, δεν διευκολύνεται...

Με τον διορισμό του κ. Αμφιλοχίου στη θέση του διευθυντού του Πατριαρχικού Γραφείου στην Αθήνα, τα πράγματα χειροτέρεψαν στις σχέσεις των κ.κ. Ιερωνύμου και Βαρθολομαίου. Ο κ. Αμφιλόχιος διατηρεί καλές σχέσεις με κυβερνητικούς και κομματικούς παράγοντες του ΣΥΡΙΖΑ και προσπάθησε να περάσει σοβαρά  ζητήματα υπέρ του Φαναρίου και σε βάρος της Εκκλησίας της Ελλάδος.  Δεν το πέτυχε και προκάλεσε περαιτέρω όξυνση και στις δικές του σχέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο.... Ο φάκελος, ο οποίος φυλάσσεται στο απόρρητο αρχείο της Ιερά Συνόδου και για τον οποίο ο Αρχιεπίσκοπος ανέφερε στην Ιεραρχία ότι αφορά στις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με το Φανάρι και πως περιέχει σημαντικά στοιχεία, πιθανόν να έχει σχέση και με τον Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως.

Τραγική ειρωνεία στις σχέσεις, όπως εξελίχθηκαν και εξελίσσονται,  των κ.κ. Ιερωνύμου και Βαρθολομαίου, αποτελεί το συγχαρητήριο γράμμα του δευτέρου προς τον πρώτο, για την επέτειο της συμπλήρωσης δέκα ετών στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Σημειώνεται ότι οι δύο Προκαθήμενοι από καιρό δεν μιλιούνται και βρίσκονται αντίδικοι στα ελληνικά δικαστήρια για την ιδιοκτησία και την χρήση του Ιερού Ναού, που βρίσκεται στο κτήμα Προμπονά, εντός της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας της Αρχιεπισκοπής Αθηνών.... Με εντυπωσιακά επαινετική διάθεση, που εγγίζει την αμετροέπεια, ο κ. Βαρθολομαίος  γράφει στον κ. Ιερώνυμο, ότι επιτέλεσε «αξιάγαστον έργον, όπερ αναγνωρίζεται και τιμάται όχι μόνον εν Ελλάδι, αλλά εν τω Ορθοδόξω και τω λοιπώ χριστιανικώ κόσμω γενικώτερον».

Η  ευχετήρια επιστολή του κ. Βαρθολομαίου προς τον κ. Ιερώνυμο, μετά τα όσα έχουν συμβεί μεταξύ τους τα τελευταία χρόνια, αφήνει τον κάθε πιστό άφωνο. Οι έπαινοι όταν υπερβαίνουν την αλήθεια και προσκρούουν στην πραγματικότητα καταντούν λόγια κούφια και υποκριτικά.-