Αρχιμ. Παύλος Δημητρακόπουλος, Ερμηνευτικά σχόλια στην ευαγγελική περικοπή της Κυριακής της Σαμαρείτιδος (4)

Δείτε και Μέρος Α΄, Μέρος Β΄, Μέρος Γ΄.

Εν Πειραιεί τη 12η Μαΐου 2015

Ερμηνευτικά σχόλια στην ευαγγελική περικοπή της Κυριακής της Σαμαρείτιδος

Αρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου

Πρ. Ιερού Ναού Τιμίου Σταυρού Πειραιώς

(4ον)

Συνεχίζοντες τον ερμηνευτικό σχολιασμό της ευαγγελικής περικοπής της Κυριακής της Σαμαρείτιδος και σαν συνέχεια των όσων εσημειώσαμε στην προηγούμενη δημοσίευση, προχωρούμε στην ερμηνεία των επομένων στίχων της περικοπής.

«Λέγει αυτοίς ο Ιησούς, εμόν βρώμά εστιν ίνα ποιώ το θέλημα του πέμψαντός με και τελειώσω αυτού το έργον» (4,34). Τροφή του Ιησού είναι να κάνει το θέλημα του Πατέρα του. Και ποιό είναι αυτό το θέλημα; Η δια του σταυρού και της αναστάσεώς του σωτηρία του κόσμου. Ο Κύριος πεινά και διψά με σφοδρό πόθο την σωτηρία μας, η οποία προξενεί σ’ αυτόν χαρά και τέρψη και αγαλλίαση ασυγκρίτως περισσότερη από αυτήν, που αισθανόμαστε από την υλική τροφή. Εάν οι άγγελοι χαίρουν στον ουρανό για την μετάνοια του αμαρτωλού, σύμφωνα με τον λόγον του «χαρά έσται  εν τω ουρανώ επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι», (Λουκ.15,8), πόσο μάλλον ο Κύριος; Κατά πόσον εμείς, άραγε πεινούμε και διψούμε τη σωτηρία μας; Ποθούμε με τόσο σφοδρό πόθο τη σωτηρία μας, με όσο πόθο την ποθεί ο Χριστός; Ας θρέψουμε κι’ ας ποτίσουμε το Χριστό, με το να εργασθούμε για τη σωτηρία μας. Έτσι θα ακούσουμε την ημέρα της κρίσεως «επείνασα και εδώκατέ μοι φαγείν...» (Ματθ.25,35).Τα έργα της αρετής τρέφουν το Χριστό. Τα δάκρυα της μετανοίας μας σβήνουν τη δίψα του.

«Ουχ υμείς λέγετε ότι έτι τετράμηνός εστι και ο θερισμός έρχεται; ιδού λέγω υμίν, επάρατε τούς οφθαλμούς υμών και θεάσαθε τας χώρας, ότι λευκαί εισι προς θερισμόν ήδη» (4, 35). Είπε προηγουμένως ότι τροφή του είναι να κάνει το θέλημα του Πατέρα του. Εδώ μας εξηγεί, ποιοί θα είναι οι καρποί της σταυρικής του θυσίας και της αναστάσεως. Για να κάνει δε ζωντανό και παραστατικό τον λόγο του, παρουσιάζει την πραγματικότητα αυτή με μια εικόνα από το φυτικό βασίλειο, από τη ζωή των γεωργών. Ο γεωργός αφού προετοιμάσει κατάλληλα το χωράφι, κατόπιν το σπέρνει με τον σπόρο του σιταριού. Ο σπόρος αυτός δεν δίνει αμέσως ώριμο καρπό. Πρέπει να περάσουν μήνες για να γίνει αυτό. Να περάσει ο χειμώνας, η άνοιξη και μόνο στις αρχές του καλοκαιριού έρχεται ο καιρός του θερισμού. Τότε τα στάχυα αρχίζουν να λευκαίνουν, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν ώριμο καρπό, έτοιμο για θερισμό. Ας μεταφέρουμε την εικόνα αυτή στον πνευματικό κόσμο: Ο σπόρος είναι ο λόγος του Θεού. Χωράφια, οι ψυχές των ανθρώπων, που δέχονται το λόγο του, που σαν άλλος σπόρος φυτεύεται μέσα στις ψυχές των και καρποφορεί. Σπορέας είναι πρώτα μεν ο Κύριος, κατόπιν οι προφήτες, οι απόστολοι και οι ποιμένες της Εκκλησίας. Θερισμός είναι όλες οι ψυχές εκείνες που έχουν καλή προαίρεση, δέχονται τον λόγο του Θεού, αγωνίζονται να τον εφαρμόσουν στην καθημερινή ζωή τους, προκόβουν στην αρετή και αγιότητα και έτσι βρίσκουν τη σωτηρία και την αιώνια ζωή. Τέτοιες ψυχές με αγαθή προαίρεση, με  διάθεση  να ακούσουν τον λόγο  της  διδασκαλίας  του Χριστού, να πιστεύσουν σ’ αυτόν, και έτσι τελικά να  βρουν την σωτηρία και  να  κληρονομήσουν  την  αιώνια ζωη,  ήταν  και  οι  ψυχές   των  Σαμαρειτών,  που  εκείνη  την  ώρα  είχαν  αρχίσει  να  συγκεντρώνονται  γύρω  από   τον   Χριστό   με σκοπό να τον γνωρίσουν. Όλο εκείνο το πλήθος των Σαμαρειτών που είχε περιστοιχίσει τον Χριστό, έμοιαζαν με λογικά χωράφια έτοιμα για σπορά, καρποφορία  και   θερισμό. Αυτή τη μέλλουσα πραγματικότητα την βλέπει ο Κύριος με τα προφητικά του μάτια, σαν να γίνεται   ήδη  εκείνη   τη   στιγμή. Γι’ αυτό   και προτρέπει τούς μαθητές του: «Σηκώστε τα μάτια της ψυχής και του σώματός σας και κοιτάξτε όλο αυτό το πλήθος των Σαμαρειτών. Είναι ψυχές που θα πιστεύσουν, θα καρποφορήσουν και θα βρουν την αιωνιότητα».

«Και ο θερίζων μισθόν λαμβάνει και συνάγει καρπόν εις ζωήν αιώνιον, ίνα και ο σπείρων ομού χαίρει και ο θερίζων. εν γαρ τούτω ο λόγος εστίν ο αληθινός, ότι άλλος εστίν ο σπείρων και άλλος ο θερίζων» (4, 36-37). Στην πνευματική ζωή ο σπείρων είναι εκείνος που σπέρνει τον λόγο του Θεού μέσα στις καρδιές των ανθρώπων. Ο θερίζων είναι εκείνος που προάγει την πνευματική καρποφορία και οδηγεί τις ψυχές στον αγιασμό και στη σωτηρία. Και αυτοί που σπέρνουν και αυτοί που θερίζουν δεν είναι άλλοι από εκείνους, που ασκούν ποιμαντικό έργο μέσα στην Εκκλησία. Στην Παλαιά Διαθήκη ήταν οι προφήτες. Στην Καινή είναι ο Κύριος, οι απόστολοι, οι διάδοχοί των. Γενικά όλοι οι ποιμένες της Εκκλησίας. Όλοι αυτοί θα λάβουν «μισθόν», θα ανταμοιφθούν από τον Κύριο για τούς κόπους που καταβάλλουν τόσο για να σπείρουν το λόγο του Θεού στις ψυχές, όσο και για να τις καλλιεργήσουν πνευματικά και να τις οδηγήσουν στη σωτηρία. Και ο μισθός τους θα είναι πλούσιος τόσο σ’ αυτή τη ζωή, όσο και στη μέλλουσα.  Στην παρούσα διότι θα τούς γεμίζει ο Θεός με χαρά και αγαλλίαση, γιατί γίνονται αιτία να σώζωνται ψυχές. Στην μέλλουσα διότι θα κληρονομήσουν την αιώνια ζωή μέσα σε δόξα απερίγραπτη. Και ενώ στο έργο της φυσικής σποράς ο ίδιος ο γεωργός που σπέρνει το χωράφι, αυτός και το θερίζει, στην πνευματική ζωή δεν συμβαίνει το ίδιο. Στη φυσική σπορά θεωρείται μεγάλη αδικία, όταν ο γεωργός με πολλούς κόπους οργώνει και σπέρνει το χωράφι του και στον καιρό του θερισμού πηγαίνει κάποιος άλλος και το θερίζει και αρπάζει τούς κόπους του. Αντίθετα στην πνευματική ζωή, πολλές φορές, επαληθεύεται ο παροιμιώδης λόγος ότι άλλος σπέρνει και άλλος θερίζει. Και πως συμβαίνει αυτό; Το εξηγεί στον επόμενο στίχο.

«Εγώ απέστειλα υμάς θερίζειν ο ουχ υμείς κεκοπιάκατε. άλλοι κεκοπιάκασι, και υμείς εις τον κόπον αυτών εισεληλύθατε» (4, 38 ).  Έργο σπορέως είχε κάμει ο Χριστός καθ’ όλο το διάστημα της δημοσίας του δράσεως, διότι με το λόγο της διδασκαλίας του έσπερνε μέσα στις ψυχές των ανθρώπων τις αλήθειες του ευαγγελίου. Όμως ο λόγος αυτός έφερε καρποφορία σε πολλές ψυχές μετά από πολλά χρόνια, στα χρόνια που οι απόστολοι ως διάδοχοι του Χριστού ανέλαβαν να συνεχίσουν το έργο του. Έτσι την ημέρα της Πεντηκοστής χάρη στο κήρυγμα του Πέτρου πιστεύουν στο Χριστό και οδηγούνται στη σωτηρία τρεις χιλιάδες ψυχές. Δηλαδή έχουμε εδώ μια πλούσια πνευματική συγκομιδή. Σ’ όλες αυτές τις ψυχές είχε σπαρεί ο λόγος του ευαγγελίου από τον ίδιο το Χριστό. Το ίδιο βλέπουμε και στην περίπτωση του Προδρόμου. Ο Πρόδρομος ως απεσταλμένος από το Θεόν προφήτης, ήρθε με το λόγο του να σπείρει στις ψυχές το κήρυγμα της μετανοίας. Τόσο δε με το κήρυγμα, όσο και με το βάπτισμά του καλλιεργούσε και προετοίμαζε τις ψυχές του λαού για να πιστεύσουν στο Χριστό και να δεχθούν το λόγο της διδασκαλίας του. Με την παρουσία του ο Χριστός βρίσκει κατάλληλο και προετοιμασμένο το έδαφος των ψυχών των ανθρώπων, και με το λόγο και τα θαύματά του ελκύει πολλές ψυχές στην πίστη προς αυτόν και τη σωτηρία. Οι απόστολοι Ανδρέας και Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης είναι μερικές από τις ψυχές αυτές που πριν να γίνουν μαθητές του Χριστού, ήταν μαθητές του Προδρόμου.

Γενικά αυτή η πραγματικότητα παρατηρείται σ’ όλη την ιστορική πορεία της Εκκλησίας από τα χρόνια του Χριστού μέχρι σήμερα. Ο κάθε δηλαδή ποιμένας της Εκκλησίας συνεχίζει το πνευματικό έργο του προγενεστέρου του, για να τον διαδεχθή και αυτόν κάποιος άλλος κ.ο.κ. Και έτσι μπορούμε να πούμε, ότι ο κάθε ποιμένας της Εκκλησίας επιτελεί έργο και σπορέως και θεριστού. Θεριστού, διότι θερίζει το πνευματικό έργο του προγενεστέρου του, το οποίο εκείνος άφησε ημιτελές. Σπορέως δε διότι σπέρνει τον λόγο σε ψυχές, στις οποίες θα καρποφορήσει αργότερα. Θα ολοκληρώσουν δε το έργο της σωτηρίας των ψυχών αυτών οι διάδοχοί του. Για τούς κόπους που καταβάλλει ο ποιμένας να σπέρνει τον λόγο του Θεού μέσα στις ψυχές, τούς οποίους κόπους θα ολοκληρώσουν οι διάδοχοί του, δεν σημαίνει ότι δεν θα έχει μισθό από το Θεόν. Αυτό άλλωστε το τονίζει ο Κύριος λέγοντας «ίνα και ο σπείρων ομού χαίρει και ο θερίζων».

 «Εκ δε της πόλεως εκείνης πολλοί επίστευσαν εις αυτόν των Σαμαρειτών διά τον λόγον της γυναικός, μαρτυρούσης ότι είπέ μοι πάντα όσα εποίησα» (4, 39). Από αυτά που μας βεβαιώνει ο ευαγγελιστής επαληθεύονται πλήρως οι προφητικοί λόγοι του Χριστού στο στίχο 35, ότι δηλαδή οι ψυχές των Σαμαρειτών είναι έτοιμες να πιστεύσουν σ’ αυτόν. Όλοι αυτοί τώρα κατ’ αρχάς πιστεύουν εξ’ αιτίας αυτών που τούς είπε η Σαμαρείτιδα, της μαρτυρίας που έδωσε γι’ Αυτόν, ότι της είπε όλα όσα έκαμε στη ζωή της. Γι’ αυτό και η πίστη τους είναι εισαγωγική και νηπιώδης. Το κήρυγμα της Σαμαρείτιδος έδωσε την πρώτη ώθηση στις ψυχές τους στο να πιστεύσουν στο Χριστό. Η πίστη τους όμως αυτή έπρεπε να ισχυροποιηθή και να ολοκληρωθή, πράγμα που θα γινόταν μετά την προσωπική τους γνωριμία με το Χριστό. Και αυτή η γνωριμία θα γινόταν στο διάστημα των δύο ημερών που έμεινε ο Κύριος  κοντά στούς Σαμαρείτες.

«Ως ουν ήλθον προς αυτόν οι Σαμαρείται, ηρώτων αυτόν μείναι και έμεινεν εκεί δύο ημέρας» (4, 40 ). Ήλθαν λοιπόν οι Σαμαρείτες κοντά του εκεί στο πηγάδι. Εκεί για πρώτη φορά τον γνώρισαν και άκουσαν τα χαριτόβρυτα λόγια του. Γοητεύτηκαν από την ταπείνωση και την απλότητα των τρόπων του. Με την όλη του παρουσία και προσωπικότητα ο Χριστός κέρδισε την αγάπη των Σαμαρειτών. Τόσο πολύ τον αγάπησαν, ώστε τον παρακαλούν να μείνει για πάντα κοντά τους.  Τώρα που τον γνώρισαν, τούς δόθηκε η μοναδική ευλογία να απολαύσουν την διδασκαλία του και να γευθούν και αυτοί όπως και η γυναίκα το φως της Χάριτός του. Τώρα πλέον μέσα στις ψυχές των Σαμαρειτών εδραιώνεται η ακράδαντη πεποίθηση, ότι αυτός είναι ο Μεσσίας, ο Σωτήρ του κόσμου, ο Χριστός. Πιστεύουν σ’ αυτόν και ζητούν να τον κρατήσουν κοντά τους, ενώ δεν έχουν ιδεί κανένα θαύμα από αυτόν, καθ’ ον χρόνον μάλιστα ήταν και Ιουδαίος. Θα μπορούσαν για λόγους φυλετικούς να τον απορρίψουν. Και όμως έλκονται προς αυτόν μόνο από την γλυκύτητα των λόγων του, την απλότητα, και την ταπείνωση της συμπεριφοράς του. Πόσο μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών και των Ιουδαίων! Αυτοί  αν και έβλεπαν τόσα θαύματα από αυτόν, όχι μόνο δεν πίστευαν, αλλά και τον έβριζαν και τον έδιωχναν από τον τόπο τους.  Πόση αγνωμοσύνη, πόση αχαριστία! Και όλο αυτό το έπαθαν επειδή τύφλωσε τις ψυχές τους η ζήλεια και ο φθόνος εναντίον του. Ο Χριστός βλέποντας τον πόθο των Σαμαρειτών ανταποκρίνεται στην πρόσκλησή τους και παραμένει κοντά τους δύο μέρες. Δεν μπορούσε να μείνει περισσότερο διότι έπρεπε να κηρύξει και σε άλλες πόλεις και χωριά της Γαλιλαίας.

«Και πολλώ πλείους επίστευσαν δια τον λόγον αυτού. τη τε γυναικί έλεγον ότι ουκέτι δια την σην λαλιάν πιστεύομεν,  αυτοί γαρ ακηκόαμεν, και οίδαμεν ότι ούτός εστιν αληθώς ο σωτήρ του κόσμου ο Χριστός» (4, 41-42).

Στο διάστημα των δύο ημερών πολύ περισσότεροι από εκείνους που είχαν έρθει στο πηγάδι, πιστεύουν στο Χριστό. Πιστεύουν όχι εξ αιτίας της Σαμαρείτιδος, αλλά από την άμεση προσωπική εμπειρία της γνωριμίας των μ’ αυτόν. Πιστεύουν από μόνη την διδασκαλία του και την όλη συμπεριφορά και διαγωγή του. Δεν έχουν ανάγκη να ιδούν κάποιο θαύμα για να πιστεύσουν. Έτσι αποδεικνύονται κατά πολύ ανώτεροι από τούς Ιουδαίους. Αποδεικνύονται άξιοι του μακαρισμού: «μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες» (Ιω.20,29).  Ψυχές που ποθούν την αλήθεια και διψούν το φως, δεν έχουν ανάγκη από θαύματα για να πιστεύσουν στο Χριστό. Μόλις γνωρίσουν τον Χριστό, αμέσως πληροφορούνται και βεβαιώνονται, ότι αυτός είναι η αλήθεια και το Φως το αληθινό. Και ποιό ήταν το περιεχόμενο αυτής της διδασκαλίας, χάρις στην οποία επίστευσαν οι Σαμαρείτες; Ο ευαγγελιστης δεν μας λέγει τίποτε. Μας αφήνει να συμπεράνουμε από το αποτέλεσμα της διδασκαλίας του. Ήταν λόγια γεμάτα από την Χάρη του αγίου Πνεύματος. Ήταν «ρήματα ζωής αιωνίου», δηλαδή λόγια που μεταδίδουν  στις ψυχές που τα δέχονται, ζωήν αιώνιον. «Τη τε γυναικί έλεγον ότι ουκέτι δια την σην λαλιάν πιστεύομεν».Αυτά το λόγια τα έλεγαν στη γυναίκα εκείνοι από τούς Σαμαρείτες που κατ’ αρχάς είχαν πιστεύσει στο Χριστό χάρις στα λόγια της. Όταν όμως γνώρισαν προσωπικά τον Χριστό, τότε βεβαιώθηκαν από την προσωπική τους πείρα και έτσι καταθέτουν την προσωπική τους μαρτυρία ότι ο Χριστός είναι ο μοναδικός σωτήρας του κόσμου.  Τον ομολογούν όχι απλώς σαν ένα προφήτη, αλλά σαν τον μοναδικό σωτήρα, που ήρθε να σώσει τούς ανθρώπους από την αμαρτία. Ούτε πάλι σωτήρα ενός λαού αλλά όλων των λαών της γης.